İçeriğe atla

İslami Davet Partisi

İslami Davet Partisi
Hizb el-Dawa el-İslamiyye
حزب الدعوة الإسلامية
Genel sekreterNuri el-Maliki
Kuruluş tarihi1958
MerkezBağdat
İdeolojiİslami demokrasi
Ulusal üyelikHukuk Devleti Koalisyonu
Parti bayrağı

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi (Arapça: حزب الدعوة الإسلامية Ḥizb Al-Daʿwa Al-Islāmiyya), Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.[1]

Tarihi

1957'de, Şii lider Muhammed Sadık el-Kamûsî tarafından kuruldu.[2] Onun ve partinin amacı ve İslami değerlere sahip, bilinçli siyasi mücadeleyle laikliği teşvik edecek bir hareket oluşturmak ve Irak'ta bir İslam devleti yaratmaktı. Kurulduğu dönemde Irak siyasetine laik Arap milliyetçiliği ve sosyalist fikirler hakim oldu. Muhammed Bekir Sadr - partinin filozof, teolog ve siyaset kuramcısı olarak kabul edildi - ruhani önder olarak ön plana olarak çıktı. Partinin ana hedeflerinden biri Saddam'ı yok etmek oldu. Parti, Vilayetü'l-Umme'ye (Ümmetin Yönetimi) dayalı siyasal ideolojinin temellerini ortaya koydu. Bu partiye benzer "ikiz" İslami Davet Partisi de, Muhammed Bekir El-Sadr'ın vizyonunu kabul eden Necef'te okumuş din adamları tarafından Lübnan'da kuruldu. El-Kamûsî de bu partide yer aldı ve "Hizbullah" olarak bilinen Lübnan'daki siyasi partinin lideri oldu.

Parti, 1970'lerde Şii ulema ve gençlik arasında güç kazandı. Askeri darbeyle gelen Irak hükûmetine karşı silahlı isyanı tahrik eden bir parti olarak rejimin istikrarını tehdit etti. 1970'lerde hükûmet, Şii dergi Risâletü'l-İslam ve birçok dini eğitim kurumunu kapattı. Hükûmet, ulusal askerlik hizmetini üstlenecek Iraklılar yükümlü bir yasa çıkardı. Baasçılar 1972 senesinden itibaren partinin üyelerini tutuklamaya başladı. 1974 yılında, 75 El-Davet üyesi tutuklandı ve Baasçı devrimci mahkeme tarafından ölüme mahkûm edildi.[3] 1975 yılında hükûmet, "Marad El-Ras" olarak bilinen yıllık Kerbela-Necef alayını iptal etti. 1970'ler boyunca baskıcı tedbirlere maruz kalan parti tarafından hükûmete büyük ölçekli muhalefet olarak Marad El-Ras alayı yapıldı.[4] Bir kısım parti üyesi sürgün edildi. Necef sürgünleri, İran'ın gelecekteki ruhani lideri olan Ayetullah Ruhullah Humeyni ile ilişki kurdu. Parti, 1980 yılında yasaklandı ve üyeleri Irak Devrim Komuta Konseyi tarafından gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı.[5]

İran İslam Devrimi ve ABD Büyükelçiliği'nin bombalanmaması

Parti, İran İslam Devrimi'ni destekledi ve İran hükûmetinden desteğini aldı. İran-Irak Savaşı sırasında, Irak'ta Saddam Hüseyin'in Baas hükûmetine karşı İran destekli bir ayaklanma başlattı. 1979 yılında Davet, merkezini İran'ın başkenti Tahran'a taşıdı.[6] Aralık 1981 yılında uluslararası saldırıların ilkini Irak'ın Beyrut Büyükelçiliği'ne yaptı.[7] Davet partisinin, ABD'nin Kuveyt Büyükelçiliği'nin yanı sıra, İran'a karşı savaşında Irak'a yardım eden Fransa'nın askeri ve mali yardım sağlayan tesislerine saldırılar düzenledi. Bombalama nedeniyle mahkûm olanlardan biri olan Cemal Cafer Muhammed, Başbakan Nuri El Maliki'nin koalisyon iktidarı kabinesi üyesi ve Irak parlamento üyesi oldu.[8]

Bu işbirliğine rağmen, Sadr ve Humeyni'nin "İslam Cumhuriyeti" anlayışları keskin farklılıklar içeriyordu. Humeyni devletin güclü olması ile ulemanın dinlenmesi görüşünü ederken, El-Davet ümmetin dinlenmesinin desteklemiyordu. Bu anlaşmazlık, parti içinde ayrı bir grup olarak IDYK'nın oluşumuna yol açan bir etken oldu. Parti, 1980'lerde birkaç Sünni İslamcı grupla iletişim kurdu.[9] 31 Mart 1980 tarihinde, Baasçı rejimin Devrim Komuta Konseyi, Davet Partisi'ne bağlı kuruluşların kapanması ve parti hedefleri için çalışan geçmişteki ve etkin üyelerini ölüme mahkûm eden yasa çıkardı.[10] Bu yasadan sonra Irak rejimi acımasız bir tasfiye hareketi başlattı.

Batıda İran ile olan çatışması sebebiyle Irak'ı destekleyici olma eğilimi partinin İran-Irak Savaşı sırasında terör örgütü olarak görülmesine sebep oldu. Bu başka bir yerde, Batı ve Sünni hedeflere karşı cumhurbaşkanı, başbakan ve diğerleri gibi saldırılara karşı Irak'ta suikast girişimi bir dizi sorumlu düşünülmektedir. Parti 1980 yılında Tarık Aziz'e, 1982, 1987 ve 2002 yılında Saddam Hüseyin'e başarısız suikast girişimi gerçekleştirdi.

80'lerde Muhammed Bekir el-Sadr'a karşı

Iraklı Şiilerin önderi Muhammed Bekir el-Sadr, Havza öğrencilerinin Davet Partisi'ne katılmasını yasakladı. Parti bundan sonra Necef'te bulunan diğer dini liderlerden Ebu'l-Kasım El-Heyi'ye bağlılığını ilan etti.

1990'lar

Körfez Savaşı'ndan sonra, partinin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin çıkarları birbirine daha yakın oldu.[11] Parti bu yakınlığa dayanarak ABD'ye, iktidara geldiğinde, anayasal demokratik, çoğulcu bir Irak içinde insan hakları ve hukukun üstünlüğü" sözünü verdi. Davet Partisi Saddam Hüseyin'den sonra Irak'ın nasıl yönetileceğine dair görüşler üzerinde Kürt partilerle anlaşmazlıklar yaşamasına rağmen 1992 ve 1995 yıllarındaki kongrelere katıldı.[12]

2003 ABD İşgali

Partinin önde gelen yöneticilerinin büyük bölümü ABD'nin Irak'ı işgal etmesine kadar sürgünde kaldı. Bu dönemde bazı gruplar ilDYK'ye katıldı.[13] Davet Partisi, diğer Şii Irak İslam muhalefet partilerinin aksine savaşa karşı bir tavır aldı. İbrahim El Caferi şahsen, 2003 Irak Savaşı nedeniyle İngiltere'de yapılan savaş karşıtı protestolara katıldı.

Kaynakça

  1. ^ Sawt al-Iraq, writing in Arabic 11 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Informed Comment, 2007-05-14
  2. ^ Dagher, Sam, "Ex-Hussein Officials and Others Go on Trial 1 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The New York Times, 28 December 2008
  3. ^ Aziz, "The Role of Muhammad Baqir as-Sadr," p. 212.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  5. ^ Wright, Robin (2001). Sacred Rage: The Wrath of Militant Islam. Simon and Schuster. ISBN 0-7432-3342-5. 
  6. ^ Wright, Robin, Sacred Rage, Simon and Schuster, (2001), p.124
  7. ^ Hoffman, Bruce (Mart 1990). "Recent Trends and Future Prospects of Iranian-Sponsored International Terrorism" (PDF). RAND Corporation. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Aralık 2012. 
  8. ^ "U.S. military: Iraqi lawmaker is U.S. Embassy bomber". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  9. ^ "Iraqi political groupings and individuals". 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  10. ^ "Shia Party Rises From the Ashes - by Aaron Glantz". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015. 
  12. ^ The Iraqi Shiites[] "Boston Review, Juan Cole"
  13. ^ The Post-Saddam Danger from Iran 7 Temmuz 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., the New Republic, 7 October 2002

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

Irak İslam Yüksek Konseyi veya eski adıyla Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi Irak'ta faaliyet gösteren siyasi bir parti. Geleneksek destekçileri Şii görüşüne sahip çıkanlardır. Konseyin lideri 2003 yılı Ağustos ayında suikast sonucu öldürülene dek Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim'di. Ondan sonra kardeşi Abdül Aziz el-Hakim, onun ölümünden sonra ise Abdül Aziz el-Hakim'in oğlu Ammar el-Hakim konsey liderliğinde geçmiştir. Parti 2010 Irak parlamento seçimlerine dek Irak'taki en büyük ve etkili siyasi parti olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mukteda es-Sadr</span> Iraklı siyasetçi

Mukteda es-Sadr, Iraklı dini lider ve siyasetçidir. Irak'ta politik ve toplumsal gelişmelere yön vermiş, Şii mezhebine mensup Sadr ailesinin mevcut lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Nuri el-Maliki</span> Iraklı siyasetçi ve devlet adamı

Nuri Kamil Muhammed Hasan el-Maliki, Irak başbakanlığı görevinde bulunan Iraklı siyasetçi ve devlet adamıdır. Amerika Birleşik Devletleri ile ülkenin güneyindeki Şii topluluğunu barıştırmaya ve iki taraf arasında denge kurmaya yönelik bir politika izlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ekber Haşimi Rafsancani</span> 4. İran cumhurbaşkanı

Ali Ekber Haşimi Rafsancani, İranlı din ve devlet adamı. 1989-1997 arasında İran'nın 4. Cumhurbaşkanı.

<i>Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî</i>

Velâyet-i Fakih veya Hükûmet-i İslamî, İranlı şii dini lider Ruhullah Humeyni tarafından teokratik islam devleti fikri üzerine yazılan ve 1970 yılında ilk baskısı yapılan bir kitaptır. Kitap Türkçeye "İslam Fıkhında Devlet" olarak çevrilmiştir.

Irak Direnişi ABD Silahlı Kuvvetleri öncülüğündeki yabancı silahlı kuvvetler tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından işgal kuvvetlerine, işgal kuvvetlerinin sayesinde iktidara gelmiş olan yönetime karşı silahlı mücadele yürüten, destek veren Iraklı ve yabancı tüm unsurları kapsar. Direniş, ABD önderliğindeki Çokuluslu Güç birliklerinin yanı sıra, iş birliği yaptığı gerekçesiyle diğer Iraklı gruplarla da savaşmaktadır. Direniş, çeşitli farklı taktikler kullansa da asimetrik savaş gereğince genelde gerilla taktiklerine başvurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Baasçılık</span> Pan-Arabist ve milliyetçi ideoloji

Baasçılık, ilerici bir devrimci hükûmet üzerinde öncü bir partinin liderliği aracılığıyla birleşik bir Arap devletinin gelişmesini ve yaratılmasını destekleyen bir Arap milliyetçiliği ideolojisidir. İdeoloji resmi olarak Suriyeli entelektüeller Mişel Eflak, Zeki el-Arsuzi ve Selahaddin el-Bitar'ın teorilerine dayanmaktadır. Modern çağın Baasçı liderleri arasında Irak'ın eski lideri Saddam Hüseyin ve Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Bakır el-Hekim</span>

Büyük Ayetullah Muhammed Bakır El-Hekim Iraklı Taklit Mercii'dir. 1939'de Irak'ın Necef şehrinde dünyaya geldi. Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi'nin başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu'l-Kasım Hoyî</span>

Büyük Ayetullah Seyyid Ebu'l-Kasım Hoyî el-Musevi 19 Kasım 1899 - 8 Ağustos 1992) İranlı-Iraklı Şii bir merciydi. Hoyî, en etkili Şii alimlerden biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Musa es-Sadr</span>

Musa es-Sadr din adamı ve siyasetçidir. İran'ın Kum şehrinde Lübnanlı Şii El-Sadr ailesinin bir ferdi olarak dünyaya geldi. Babası Sadruddin Sadr ona Musa ismini verdi. Musa Sadr çocukluk ve gençlik yıllarını bu mahallede geçirdi. Dini eğitim ve akademik eğitimini tamamladıktan sonra siyasi hareketlerin içinde ve başında yer aldı. Lübnan İç Savaşında Emel ordusunun komutanlarındandı. Hayatta olup olmadığı bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Heft-i Tir Bombalama Olayı</span>

28 Haziran 1981 tarihinde, İran İslami Cumhuriyet Partisi'nin (İCP) liderleri, partinin Tahran'daki genel merkezinde toplantı halindeyken çok güçlü bir patlama meydana geldi. Aralarında İran yargı sisteminin başında bulunan ve o dönem Ayetullah Humeyni'den sonra İran İslam Devrimi'nin en güçlü kişisi olarak gösterilen Ayetullah Muhammed Beheşti'nin de aralarında bulunduğu, parti ileri gelenlerinden 73 kişi öldü. Saldırının sorumlusunun Halkın Mücahitleri Örgütü olduğu düşünülmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Ebulhasan Benisadr</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Seyyid Ebulhasan Benisadr, İranlı siyasetçi, iktisatçı ve İran İslam Devrimi'nden sonra İran'ın ilk cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Bâkır es-Sadr</span>

Muhammed Bakır es-Sadr din adamı, şii taklit mercii ve Iraklı siyasetçi. Lakabı ise beşinci şehiddir. Irak'ın en etkili dini ve politik figürlerinden birisidir. Mukteda es-Sadr onun damadıdır.

<span class="mw-page-title-main">Adil Abdülmehdi</span>

Adil Abdülmehdi el-Müntefiki, Iraklı politikacı, ekonomisttir. Abdülmehdi, Şii bir parti olan Irak İslam Devrim Konseyi'nin 1982 ve 2017 yılları arasında üyesi olmuştur. Merkezi eskiden İran'da bulunmuş partinin Amerika Birleşik Devletleri ile Saddam Hüseyin hükûmetine karşı çıkmış ABD destekli Irak Ulusal Kongresi ve Kürtler gibi gruplara karşı politikalar izlemiştir.

Irak Ulusal Anlaşması, 1991 yılında İyad Allavi tarafından kurulan partidir. Irak içerisinde Wifaq (uyum) olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">Sadr Hareketi</span> Irakta bir siyasi parti

Sadr Hareketi, Mukteda es-Sadr liderliğindeki Irak İslami ulusal hareketidir. Hareket, Irak toplumunun dört bir yanından ve özellikle ülkedeki Şii yoksullarından geniş destek görmektedir. Hareketin amaçlarını ve felsefesini belirleyen en önemli kişi Büyük Ayetullah Muhammed Sadık es-Sadr'dı. Önde gelen bir önceki kişi de Muhammed Bakır es-Sadr olmuştu. Hareket dini ve popülisttir. Amacı, dini yasalar ve kabile geleneklerinin bir kombinasyonu tarafından düzenlenen bir toplumdur.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi</span> Bölünme sonrası Irak Baas Partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi, resmi olarak Irak Bölgesel Şubesi, 1951 yılında Fuad er-Rikabi tarafından kurulmuş bir Irak Baasçı siyasi partisidir. Orijinal parti içindeki 1966 bölünmesinin ardından Irak egemenliğindeki Baas hareketine olan bağlılığını değiştirmeden önce, orijinal Baas Partisi'nin Irak bölgesel şubesiydi. Parti, 2003 yılında Amerika'nın Irak'ı istilasından sonra resmen yasaklandı, ancak buna rağmen hâlâ yeraltında çalışmaya devam ediyor.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.