İskoçya
İskoçya Alba | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Arma | |||||||||||
 | |||||||||||
| Başkent | Edinburgh | ||||||||||
| En büyük | Glasgow | ||||||||||
| Resmî dil(ler) | İskoçça, Scots, İngilizce | ||||||||||
| Etnik gruplar | %89 İskoç %7 İngiliz, İrlandalı, Galli %4 diğerleri | ||||||||||
| Demonim | İskoç | ||||||||||
| Hükûmet | Parlamenter Monarşi | ||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 77.933 km2 | ||||||||||
• Su (%) | 3,0 | ||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
• 2019 tahminî | 5.463.300[2] | ||||||||||
• 2011 sayımı | 5.313.600[3] | ||||||||||
• Yoğunluk | 67,5/km2 | ||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||||||
• Toplam | 167 milyar £ (213 milyar $)[4] | ||||||||||
• Kişi başına | 30.500 £ (38.931 $)[5] | ||||||||||
| İGE (2019) | 0.913 çok yüksek · 4. | ||||||||||
| Para birimi | Sterlin (GBP) | ||||||||||
| Zaman dilimi | UTC±00.00 (GOZ) | ||||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+01.00 (BAYS) | ||||||||||
| Telefon kodu | +44 | ||||||||||
| ISO 3166 kodu | GB-SCT | ||||||||||
| İnternet alan adı | .scot | ||||||||||
İskoçya (İngilizce ve Scots: Scotland, İskoçça: Alba [ˈal̪ˠapə] (
dinle)), Birleşik Krallık'a bağlı dört ülkeden biri. İskoçya anakarası, Büyük Britanya adasının kuzeydeki üçte birlik kısmını kaplar. Güneydoğusunda İngiltere ile 154 km uzunluğunda bir sınırı vardır. Kuzeyi ve batısı Atlas Okyanusu ile, kuzeydoğusu Kuzey Denizi ile ve güneyi İrlanda Denizi ile çevrilidir.
İskoçya Krallığı, Erken Orta Çağ'da bağımsız, egemen bir devlet olarak ortaya çıkmış ve 1707 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.
1603 yılında VI. James İngiltere ve İrlanda tahtına çıkarak üç krallığın kişisel birliğini oluşturdu.
1 Mayıs 1707'de İskoçya ve İngiltere birleşerek Büyük Britanya Krallığı'nı kurdular[7][8] ve İskoçya Parlamentosu Büyük Britanya Parlamentosu'na dahil edildi. Birlik, aynı zamanda hem İskoçya Parlamentosu hem de İngiltere Parlamentosu’nu birleştiren yeni bir Büyük Britanya Parlamentosunu oluşturdu.
1801 yılında Büyük Britanya; Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı'nı oluşturmak için İrlanda Krallığı ile siyasi bir birliğe girdi.[9]
İskoçya'da, Birleşik Krallık Monarşisi dönemine geçilmesiyle, birlik öncesi İskoçya Krallığı'na özgü çeşitli stiller, başlıklar ve devletin diğer kraliyet sembolleri kullanılmaya devam edildi. İskoçya içindeki hukuk sistemi de İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’dan ayrı kalmıştır; İskoçya hem kamu hem de özel hukukta ayrı bir yargı yetkisi oluşturmaktadır.[10] İngiltere'nin geri kalanından farklı hukukî, eğitimsel, dinî ve diğer kurumların varlığının devam etmesi, İngiltere ile 1707 birliğinden bu yana İskoç kültürünün ve ulusal kimliğinin devamına katkıda bulunmuştur.[11]
Tarihçe
Erken tarih
İskoçya'da Demir Çağı'na ait çok sayıda arkeolojik bölge ortaya çıkartılmış olsa da bu döneme dair bilinenler çok sınırlıdır. Kuzey ve batı bölgelerinde yaşayan insanların taştan inşa edilmiş yapılarda kaldığı bilinmektedir. MÖ 800 - MS 300 arasında taş yapılar meydana getirilmiştir. Kimisi tahkimat amaçlı kimisi de tüm toplumu korumak adına inşa edildiği sanılan korunaklı duvarlara sahip yapılar da mevcuttur. Ayrıca diğer Bronz Çağı uygarlıklarının aksine anıtsal mezar kültürü bulunmamaktadır.
İskoçya'ya dair yazılı tarih Antik Yunan ve Roma döneminde başlar. Aristoteles, Kosmos Üzerine adlı eserinde ve kendisinden önceki dönemde yazılmış olan eserlerde iki çok büyük İngiliz adasından bahsedilir. Bunlara Albion[12] ve Ierne[13] denir. Antik Yunan kâşif Piteas MÖ 322 - MÖ 285 arası dönemde Britanya'yı ziyaret etmiş ve adanın çevresini dolanmıştır. Ocean adlı eserinde adayı üçgen bir şekilde tarif eder, en kuzey noktasının Orcas olduğunu yazar.[14]
Batlamyus, Forth-Clyde kıstağının kuzeyindeki kabileleri Cornovii, Caereni, Smertae, Carnonacae, Decantae, Lugi, Creone, Taexali, Epidii, Venicone ve Vacomagi olarak sayar. Bu kabilelerin birbirlerini anladıkları bir Kelt dili konuştukları sanılmaktadır. Daha güneydeki Damnonii, Novantae, sahildeki Selgovae ve doğudaki Votadini kabilelerinin ise bir tür Briton dili konuştuğu düşünülmektedir.
Albion adını verdikleri adayı tamamen almaya karar veren Gnaeus Julius Agricola ve Quintus Petillius Cerialis komutasındaki Romalılar MS 84 yılındaki Graupius Dağları Muharebesinde önemli bir zafer kazanmıştır. Hadrian Duvarı ve onun kuzeyindeki Antoninus Duvarı ile alınan topraklar sağlama alınmaya çalışılmış olsa da Roma egemenliği hiçbir zaman modern İskoçya topraklarının tamamında etkili olamamıştır. MS 221 yılından sonra ise bölgede önemsiz bir güç haline gelmiştir.
Orta Çağ
Erken Modern Dönem
İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth'in varis bırakmadan ölmesi üzerine, kraliçenin en yakın akrabası olan İskoçya Kralı VI. James tahta geçti. I. James adıyla 1603 yılında taç giyen kral, İskoçya ile birlikte, İngiltere'yi, 12. yüzyıldan beri değişen derecelerde İngiliz tacı altında bulunan İrlanda'yı ve 1536'da İngiltere ile siyasi olarak birleşen Galler'i merkezden yönetmeye başladı. I. James'in, İngiltere ve İskoçya'yı hukuki ve siyasi olarak tam bir birlik haline getirme çabası sonuç vermedi ve "Taçların Birliği" olarak adlandırılan bu dönemde iki ülke bir tek kral altında ayrı ayrı varlıklarını sürdürmeye devam etti.
1707 yılında önce İskoç Parlamentosu tarafından, daha sonra da İngiliz Parlamentosu tarafından kabul edilen Birleşme Yasası ile iki krallık tek bir parlamento ile yönetilmeye başladı. Bu birleşme sonrasında oluşan yeni krallık, Büyük Britanya olarak adlandırıldı. İskoçlar bu birleşmeden sonra tacı ele geçirmek üzere en önemlileri 1715 ve 1745 tarihlerinde olmak üzere birkaç kez ayaklansalar da başarılı olamadılar. 1800'de çıkarılan yeni bir Birleşme Yasası ile İrlanda Parlamentosu da dağıtıldı ve parlamentoya Birleşik Krallık Parlamentosu'nda temsil hakkı verildi. Bu gelişme ile oluşan yeni ülkenin adı ise Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı oldu.
20. yüzyıl ve sonrası
İskoçya'yı bağımsızlık referandumuna taşıyan ilk somut adım, 1978 yılında İskoçya ve Galler için ayrı ayrı çıkarılan ve yetki devri (devolution) öngören yasalar çerçevesinde 1 Mart 1979 tarihinde yapılan referandum oldu. Bahse konu referandumda söz konusu yasa hükümlerinin uygulamaya geçirilmesinin istenip istenmediği soruldu. Galler halkının %79,7'sinin "hayır" oyu kullandığı referandumda, İskoçlar %51,6'lık oran ile ile yetki devri öngören yasanın uygulamaya geçirilmesini desteklediler. Ancak, ilgili yasaya eklenmiş olan "evet oylarının toplam seçmen sayısının %45'ini aşması zorunluluğu" nedeniyle referandum sonuçlarına rağmen yetki devri gerçekleşemedi.[15]
Bağımsızlık referandumu yolundaki ikinci önemli adım 1997 yılında gerçekleştirilen referandum ile atıldı. İskoçya ile birlikte Galler'e de yetki devrine yönelik olarak bu referandum yapıldı. Galler halkına sadece kendi parlamentolarını isteyip istemedikleri sorulurken, İskoç halkına bu soru ile birlikte, İskoç Parlamentosu’nun vergileri değiştirme yetkisine sahip olmasını isteyip istemedikleri yönündeki soru da yöneltildi. İskoç halkının %60,4'ü referandumda oy kullandı ve katılanların %74,3'ü İskoçya'nın kendi parlamentosuna sahip olması fikrini destekledi. Parlamentolarının vergileri değiştirme yetkisine sahip olmasını savunanların oranı ise %63,5 oldu.[16] 1997 referandumu sonuçları çerçevesinde 1999 yılında 129 üyeli İskoçya Parlamentosu kuruldu. Sağlanan yetki devri uyarınca, egemen devletin sahip olduğu yasama ve yürütme yetkilerinin bir bölümü Birleşik Krallık Parlamentosu ve hükûmetinden bu parlamentoya ve parlamentonun seçtiği yürütme organlarına devredildi.
İskoçya'yı bağımsızlık referandumuna taşıyacak son önemli adım, İskoç ve Birleşik Krallık Hükûmetleri arasında yapılan müzakereler sonucunda 15 Ekim 2012 tarihinde İskoçya Birinci Bakanı Alex Salmond ile Birleşik Krallık başbakanı David Cameron tarafından imzalanan Edinburgh Antlaşması ile atıldı. Antlaşmayla referandumun 2014 yılı sonundan önce gerçekleştirilmesi ve referandumda bağımsızlık ile ilgili tek bir sorunun sorulması kararlaştırıldı. 18 Eylül 2014 tarihinde bağımsızlık referandumunda Birleşik Krallık'tan ayrılmama kararı çıktı. Nihai sonuçlara göre; Evet oyu 1 milyon 617 bin 989 (%45), hayır oyu ise 2 milyon bin 926 (%55) oldu. Katılım oranı ise %84,5 olarak belirlendi. 2016 Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği üyeliği referandumunda İskoçya'daki seçmenlerin %62'si AB'de kalma yönünde oy kullanmasına rağmen oylama sonucunda Birleşik Krallık'taki seçmenlerin %51,9'u AB'den ayrılma yönünde oy kullandı.
Coğrafya
İskoçya, 77.900 km²'lik yüzölçümü ile Birleşik Krallık'ın toplam yüzölçümünün yaklaşık %32,3'ünü kapladığı Büyük Britanya adasının en kuzeyinde yer alır. Güneyde İngiltere’ye komşu olan ülkenin doğusunda Kuzey Denizi, batısında ise Atlantik Okyanusu yer alır. Kaledonya Kanalı, İskoçya'nın doğu ve batı kıyılarını birleştirir.
Coğrafı olarak İskoçya, kuzeyden güneye 3 ana bölgeye ayrılmıştır. Bunlar dağlık bir bölge olan Highlands, deniz seviyesine yakın olan Central Belt ve tepelik bir araziden oluşan Southern Uplands’dir. İskoçya nüfusunun çoğu Edinburgh, Glasgow ve Stirling gibi en önemli şehirlerin içinde yer aldığı Central Belt bölgesinde yaşamaktadır. Bunun yanında İskoçya’ya bağlı 130’u yerleşim bölgesi olan 790 ada vardır. İskoçya, dağları, nehirleri ve gölleriyle zengin bir doğaya sahiptir. Bunlardan en ünlüsü şüphesiz yöre halkının Nessie adını verdiği efsanevi canavarla ünlü Loch Ness’tir.
İklim
Üç tarafı denizle çevrili olan İskoçya'nın iklimi, ülkenin büyük çoğunluğunda ılıman ve okyanusaldır. İskoçya, Gulf Stream akıntısı nedeniyle aynı enlemde yer alan Labrador, Moskova ve Kamçatka gibi bölgelerle karşılaştırıldığında görece ılık kışlara ve serin, yağışlı yazlara sahiptir. En sıcak aylar olan temmuz ve ağustosta ortalama hava sıcaklığı 15-20 °C olarak seyreder. Ülke, Büyük Britanya içerisinde en soğuk bölgeyi oluşturur ve dağlık Braemar (1982) ile Altnaharra (1995) bölgelerinde kaydedilmiş -27,2 °C olan sıcaklık, Birleşik Krallık'taki en düşük kaydedilmiş sıcaklık olma rekoruna sahiptir.[17]
Yağış ülke içinde bölgeden bölgeye göre değişiklik gösterir. Batı Highlands bölgesi, 4.577 mm'ye varan yıllık yağış ortalaması ile Avrupa'nın en yağışlı bölgelerinden biridir.[18] Buna karşın doğu bölgeleri, batıda yer alan dağların yağışı engellemesi sebebiyle 870 mm'den az yağış alır.[18] Firth of Forth ve Inchkeith bölgelerinin y. 550 mm yağış aldığı kaydedilmiş olup, bu Rabat ile Barselona'nın aldığı yağıştan daha düşüktür.
Demografi
| İskoçya büyük şehir ve merkezleri İskoçya 2011 Nüfus Sayımı[19] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sıra | Şehir ismi | Bölüm | Nüfus | Sıra | Şehir ismi | Bölüm | Nüfus | ||
 Glasgow | 1 | Glasgow | Glasgow | 590.507 | 11 | Dunfermline | Fife | 49.706 |  Aberdeen |
| 2 | Edinburgh | Edinburgh | 459.366 | 12 | Inverness | Highland | 48.201 | ||
| 3 | Aberdeen | Aberdeen | 195.021 | 13 | Perth | Perth and Kinross | 46.970 | ||
| 4 | Dundee | Dundee | 147.285 | 14 | Ayr | Güney Ayrshire | 46.849 | ||
| 5 | Paisley | Renfrewshire | 76.834 | 15 | Kilmarnock | Doğu Ayrshire | 46.159 | ||
| 6 | East Kilbride | Güney Lanarkshire | 74.395 | 16 | Greenock | Inverclyde | 44.248 | ||
| 7 | Livingston | Batı Lothian | 56.269 | 17 | Coatbridge | Kuzey Lanarkshire | 43.841 | ||
| 8 | Hamilton | Güney Lanarkshire | 53.188 | 18 | Glenrothes | Fife | 39.277 | ||
| 9 | Cumbernauld | North Lanarkshire | 52.270 | 19 | Airdrie | Kuzey Lanarkshire | 37.132 | ||
| 10 | Kirkcaldy | Fife | 49.709 | 20 | Stirling | Stirling | 36.142 | ||
Nüfus
İskoçya, 27 Mart 2011 tarihinde yapılan son nüfus sayımı verilerine göre 5.295.400 olarak kaydedilen nüfusu ile Birleşik Krallık'ın toplam nüfusunun yaklaşık %8,4'ünü oluşturmaktadır.[]
2011 nüfus sayımının 21 Mart 2013 tarihinde açıklanan verilerine göre, İskoçya'da 65 yaş ve üzeri nüfus ilk kez 15 yaşın altındaki nüfusu geçmiştir. Sayım sonuçlarına göre İskoçya nüfusunun %17'si 65 yaş ve üzeri kişilerden oluşurken, nüfusun %16'sı 15 yaşın altındadır.
Dil
İskoçya'da resmî dil yoktur, ancak İngilizce, bir Gal dili olan İskoçça ve Scots ismi verilen İngilizce ile yakından ilişkili İskoç Cermencesi olmak üzere üç adet tanınan dil vardır. Hemen hemen herkes İngilizce konuşurken halkın %30'u (veya bir başka çalışmaya göre %85'i)[20] İskoç Cermencesi de bilir. Galce konuşan nüfus %1,1'dir[21] ve bu dilin kullanımı önemli oranda Dış Hebridler'de gözlemlenmektedir.[22] Halkın İskoççayı öğrenebilmesi için kurslar oluşturulmuştur.
Lehçe, Hindustânî, Pencapça ve Çince gibi diller ülkedeki göçmenlerce konuşulan dilleri oluşturur.[21]
Siyaset ve yönetim
Birleşik Krallık'ın devlet başkanı (İngilizce: head of state) 2022'den beri Kral III. Charles'tır. Birleşik Krallık içerisinde İskoçya'nın kısıtlı kendini yönetebilme hakkı vardır ve aynı zamanda Birleşik Krallık Parlamentosu'nda temsil edilmektedir. 1999'dan beri İskoç Hükûmeti ve İskoç Parlamentosu'na yasama ve yürütme konusunda çeşitli haklar tanınmaktadır. Birleşik Krallık Parlamentosu, Scotland Act 1998 çerçevesinde belirlenmiş, vergilendirme, devlet yardımı, savunma, dış ilişkiler ve yayım gibi hususlarda İskoçya'da kontrole sahip olup, İskoç parlamentosu geriye kalan diğer yasama konularında otoriteye sahiptir.[23] Scotland Act 2012 ve Scotland Act 2016 adlı yasalar ile İskoç Hükûmetine vergilendirme konusunda daha fazla hak tanınmaya başlanmıştır.[24]
İskoç Parlamentosu tek meclislidir ve her seçimde 5 yıl görev alan 129 üyeden oluşur.[25] Bu üyelerden partili veya partisiz olabilen 73 tanesi her biri farklı bir ili temsil edecek şekilde seçilir. Bu iller 8 farklı seçim bölgesine bölünmüş olup, İskoç seçiciler hem kendi illerindeki aday için, hem de kendi seçim bölgelerinde bir parti için seçimlerde iki oy kullanmaktadır. Geriye kalan 56 üye, bu seçim bölgelerine, kazanan parti tarafından belirlenmiş bir liste içerisinden atanmaktadır. Bu sistem, tek bir partinin tek başına parlamentoda salt çoğunluğuna sahip olmasının daha zor hale getirmekte ve koalisyon kurulma ihtimalini artırmaktadır.[26] Parlamento üyeleri kendi içlerinden bir üyeyi seçerek Kraliçe'ye bildirir, Kraliçe ise bu üyeyi başbakan olarak atar ve başbakan daha sonra diğer bakanları seçer.[27] 2016 seçimlerinde İskoç Ulusal Partisi 129 koltuktan 63'ünü kazanmış, parti lideri Nicola Sturgeon başbakan seçilmiştir. Muhafazakâr Parti ise muhalefeti oluşturmuştur. Parlamentoda aynı zamanda İşçi Partisi, Liberal Demokratlar ve Yeşil Parti de bulunmaktadır.[28][28][29] 29 Mart 2023 ile 7 Mayıs 2024 tarihleri arasında Hamza Yusuf İskoçya başbakanı olarak görev yapmıştır.[30]
İskoç Parlamentosu'nun yanı sıra İskoçya Avam Kamarası'nda 59 milletvekili ile temsil edilmektedir. 2019 Birleşik Krallık genel seçimlerinde İUP 48 koltuk kazanarak İskoçya'da en çok oy almış parti olmuştur. Muhafazakâr, İşçi ve Liberal Demokratlar da kamarada İskoçya'yı temsil etmektedir.[31]
Yönetim birimleri
İskoçya, 1996'dan beri konsey bölgeleri adı verilen 32 alt idari birime ayrılmıştır. Bu birimler ise kendi içlerinde (İngilizce: civil parish) daha küçük yapılara sahiptir.
| Konsey bölgesi | Yüzölçümü (km²)[32] | Nüfus[32] | Nüfus yoğunluğu[32](kişi/km²) | Harita |
|---|---|---|---|---|
| Aberdeen şehri | 186 | 228.990 | 1.233 |  |
| Aberdeenshire | 6.313 | 260.500 | 41 | |
| Angus | 2.182 | 116.660 | 53 | |
| Argyll and Bute | 6.909 | 87.660 | 13 | |
| Clackmannanshire | 159 | 51.190 | 322 | |
| Dumfries and Galloway | 6.427 | 149.940 | 23 | |
| Dundee şehri | 60 | 148.260 | 2.478 | |
| East Ayrshire | 1.262 | 122.150 | 97 | |
| East Dunbartonshire | 174 | 106.730 | 612 | |
| East Lothian | 679 | 102.050 | 150 | |
| East Renfrewshire | 174 | 92.380 | 530 | |
| Edinburgh | 263 | 492.680 | 1.871 | |
| Dış HebridlerNa h-Eileanan Siar | 3.060 | 27.250 | 9 | |
| Falkirk | 297 | 157.640 | 530 | |
| Fife | 1.325 | 367.260 | 277 | |
| Glasgow şehri | 175 | 599.650 | 3.433 | |
| Highlands | 25.657 | 233.100 | 9 | |
| Inverclyde | 160 | 79.860 | 498 | |
| Midlothian | 354 | 86.210 | 244 | |
| Moray bölgesi | 2.238 | 94.750 | 42 | |
| North Ayrshire | 885 | 136.450 | 154 | |
| North Lanarkshire | 470 | 337.950 | 719 | |
| Orkney Adaları | 989 | 21.590 | 22 | |
| Perth and Kinross | 5.286 | 148.880 | 28 | |
| Renfrewshire | 261 | 174.230 | 666 | |
| Scottish Borders | 4.732 | 114.030 | 24 | |
| Shetland Adaları | 1.467 | 23.230 | 16 | |
| South Ayrshire | 1.222 | 112.510 | 92 | |
| South Lanarkshire | 1.772 | 315.360 | 178 | |
| Stirling | 2.187 | 91.580 | 42 | |
| West Dunbartonshire | 159 | 89.730 | 565 | |
| West Lothian | 428 | 177.150 | 414 | |
| Toplam | 77.910 | 5.347.600 | 69 |
Eğitim
Ülkenin en önde gelen eğitim kurumlarından biri Glasgow Üniversitesi'dir. 1451'de kurulan üniversite İskoçya'nın en eski üniversitelerinden biridir; ayrıca İngilizce konuşan ülkeler içinde dördüncü en eski üniversite olduğu ve Avrupa'da eğitim konusunda en büyük ve en prestijli kurumlar arasında bulunduğu için hak ettiği uluslararası itibar ile eğitim ve araştırma konusunda çok ünlü bir üniversitedir. Üniversitenin ana yerleşkesi Glasgow'un batı ucunda Gilmorehill'dedir. Üniversitenin şehrin farklı yerlerinde binaları vardır. Glasgow Üniversitesinde 9 tane fakülte bulunmaktadır.
Edinburgh Üniversitesi, İskoçya'nın başkenti Edinburgh'da bulunan bir üniversitedir. 14 Nisan 1582 tarihinde Kral VI. James tarafından yasalaştırılan Edinburgh Üniversitesi 1583 yılında kurulmuştur. Edinburgh Üniversitesi dünyanın en saygın üniversiteleri arasında yer almaktadır. 2010 yılında uluslararası üniversiteler arasında dünyanın en iyi 9. üniversitesi seçilmiştir. 9 Nobel Ödülü, 1 Abel Ödülü ve Olimpiyatlarda birçok altın madalya çıkaran Edinburgh Üniversitesi, Harvard, Oxford ve Cambridge gibi dünyaca ünlü ve prestijli üniversiteler arasında yer almaktadır. 2011-2012 eğitim yılında araştırma ve diğer faaliyetlerden elde ettiği £700 milyonluk gelir ve £1,58 milyarlık aktifleri ile Birleşik Krallık'ın ve dünyanın en varlıklı üniversiteleri arasındadır.
Üniversitenin kurulduğu zamanda (1583) Avrupa'daki bütün üniversiteler Papalık Makamı'nın emriyle kurulur ve desteklenirken, Edinburgh Üniversitesi'nin Kral VI. James'in emriyle kurulması ve yerel belediye tarafından finanse edilmesi, onu dünyanın ilk sivil üniversitesi yapar. Diğer "eskiden kalma" (Ancient) İskoç üniversiteleri (St. Andrews, Aberdeen ve Glasgow) ile beraber ayrı yasal statüye ve haklara sahiptir. Örneğin üniversite 3 başlı bir yönetime sahiptir. Rektörü öğrenciler seçer, Britanya kraliyet ailesi şansölyeyi belirler, akademik senato ise başkanı ve şansölye yardımcısını atar. Edinburgh Üniversitesi'nin günümüzdeki şansölyesi Prenses Anne, görevini 2011'de babası Edinburgh Dükü Prens Philip'in 47 yıl süren şansölyeliğinden ayrılmasından sonra almıştır.
Edinburgh Üniversitesi geleneklerine bağlı olmasının yanında, günümüzde yapay zekâ, nörobilim ve bilişsel bilimler gibi birçok alanda da ilklere imza atmaktadır. 1887 yılında üniversitenin o zamanki öğrencilerinden Arthur Conan Doyle, The Student gazetesini çıkarmaya başlar ve bu gazete İngiltere'nin ilk öğrenci gazetesi olur. Aynı zamanda okulun öğrenci birliğine (EUSA) ait, 1889 yılında inşa edilen Teviot Row House binası, dünyanın bu amaçla kurulan ilk binası olma özelliğini taşır. Avrupa'daki ilk yapay zekâ araştırma merkezi Edinburgh Üniversitesi'nde kurulmuştur. Dünyanın ilk klonlanmış memeli hayvanı Koyun Dolly de Edinburgh Üniversitesi'ne bağlı Roslin Enstitüsü'nde klonlanmıştır.
Mezunları arasında Hasan Ruhani, Charles Darwin, David Hume, Alexander Graham Bell gibi isimler bulunan Edinburgh Üniversitesi'nde, Adam Smith, Max Born, Peter Higgs de ders vermiştir.
Toplum ve kültür
Müzik
İskoç müziği, İskoç kültürünün önemli bir parçası olup, hem geleneksel hem de modern akımlardan etkilenmiştir. Üflemeli bir enstrüman olan Gayda, İskoçya'nın en çok tanınan geleneksel çalgılarından biridir. Arp, keman ve akordeon diğer geleneksel çalgıları oluşturmakla birlikte, keman ve akordeon özellikle, country dance olarak isimlendirilen bir çeşit İskoç halk dansı için üretilen parçalarda kullanılmaktadır.[]
Annie Lennox, Amy Macdonald, Runrig, Belle and Sebastian, Boards of Canada, Camera Obscura, Cocteau Twins, Deacon Blue, Franz Ferdinand, Susan Boyle, Emeli Sandé, Texas, The View, The Fratellis, Twin Atlantic, Biffy Clyro, Shirley Manson, Paolo Nutini, Andy Stewart ve Calvin Harris tanınan İskoç sanatçı ve gruplardan bazılarıdır.[33][]
Bilim
İskoçlar yüzyıllar boyunca başta matematik, teknoloji, kimya, fizik, astronomi olmak üzere birçok bilim dalına katkılarda bulunmuş ve birçok ünlü bilim insani yetiştirmiştir.
İskoçya'nın yetiştirdiği bazı bilim insanları arasında ünlü matematikçi John Napier, astronom ve matematikçi James Gregory, David Brewster, David Gregory, Colin Maclaurin, James Watt, James Clerk Maxwell, Joseph Black, Thomas Hope, Thomas Graham, Alexander Graham Bell, John Logie Baird, William John Macquorn Rankine, Peter Tait gibi dünyaca tanınmış bilim insanları vardır.
Spor
İskoçya kendi ulusal spor müsabakalarını düzenlemekte olup, FIFA Dünya Kupası, Ragbi Dünya Kupası, Rugby League World Cup Kriket Dünya Kupası, Netbol Dünya Kupası ve İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları gibi uluslararası çeşitli kuruluşlarda da bağımsız olarak temsil edilmektedir. Ulusal İskoçya Futbol Federasyonu ve İskoçya Rugby Birliği gibi kuruluşlar bu sporları ülkede regüle etmektedir.
Golf sporunun ilk modern formunun İskoçya'da 15. yüzyılda orta çıkmış olmasından ötürü ülke Golf'ün anavatanı olarak tanımlanmaktadır.[34] En eski 2. futbol kulübünü barındıran ülkede futbol varyasyonlarının 15. yüzyıldan beri oynandığı da kaydedilmiştir.[35]
Ayrıca bakınız
- Britanya Adaları (terminoloji)
Kaynakça
- ^ "The Treaty of Berwick was signed - On this day in Scottish history". History Scotland. 3 Ekim 2020. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ONS-pop-ests-June2018isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Population estimates by sex, age and administrative area, Scotland, 2011 and 2012". National Records of Scotland. 8 Ocak 2013. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ "Scottish Economic Statistics January 2021". www.scottish-enterprise.com. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ McGeoch, Adam. "A Guide to Scottish GDP". Fraser of Allander Institute. 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (İngilizce). 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2018.
- ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland. London. HarperCollins.
- ^ Mackie, J.D. (1969) A History of Scotland. London. Penguin.
- ^ "Parliament and Ireland". Londra: The Houses of Parliament. 9 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2016.
- ^ Collier, J. G. (2001) Conflict of Laws (Third edition) 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(pdf) Cambridge University Press. "For the purposes of the English conflict of laws, every country in the world which is not part of England and Wales is a foreign country and its foreign laws. This means that not only totally foreign independent countries such as France or Russia ... are foreign countries but also British Colonies such as the Falkland Islands. Moreover, the other parts of the United Kingdom – Scotland and Northern Ireland – are foreign countries for present purposes, as are the other British Islands, the Isle of Man, Jersey and Guernsey."
- ^ Devine, T. M. (1999), The Scottish Nation 1700–2000, P.288–289, 0-14-023004-1 "created a new and powerful local state run by the Scottish bourgeoisie and reflecting their political and religious values. It was this local state, rather than a distant and usually indifferent Westminster authority, that in effect routinely governed Scotland"
- ^ Büyük Britanya
- ^ İrlanda
- ^ Orkney
- ^ Taylor, Brian. "1979 Remembered". BBC News. BBC. 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ "THE 1997 SCOTTISH REFERENDUM: AN ANALYSIS OF THE RESULTS" (PDF). 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2014.
- ^ "Weather extremes". Met Office. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ a b "Rainfall Amount Annual Average". Met Office. 2001. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2007.
- ^ "2011 Census population data for localities in Scotland". Scotlandscensus.gov.uk. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2014.
- ^ The Scottish Government. "Public Attitudes Towards the Scots Language". 19 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2010.
- ^ a b "İskoçya 2011 Nüfus Sayımı". 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
- ^ "Census 2001 Scotland: Gaelic speakers by council area" 25 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Comunn na Gàidhlig. Retrieved 28 May 2010.
- ^ "Government of Scotland Facts". 3 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.
- ^ Fraser, Douglas (2 Şubat 2016). "Scotland's tax powers: What it has and what's coming?". BBC News. BBC. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017.
- ^ "Parliamentary and local election terms extended". www.gov.scot. Scottish Government. 3 Haziran 2020. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ "Parliament in depth: Electoral System: Electoral system for the Scottish Parliament". Scottish Parliament. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "People: Who runs the Scottish Government". Scottish Government. 21 Kasım 2014. 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ a b "Election 2016: Before-and-after and party strength maps". BBC News. 9 Mayıs 2016. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.
- ^ "Nicola Sturgeon wins Scottish first minister vote". BBC News. 17 Mayıs 2016. 31 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.
- ^ "Humza Yousaf sworn in as Scotland's first minister at Court of Session in Edinburgh". Sky News (İngilizce). 28 Mart 2023. 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023.
- ^ "Scotland election results 2019: SNP wins election landslide in Scotland". BBC News. BBC. 13 Aralık 2019. 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2019.
- ^ a b c Bevölkerung, Fläche und Bevölkerungsdichte 2014 22 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20180422205919/https://www.nrscotland.gov.uk/files//statistics/population-estimates/midyear-2014/14mid-year-pe-cahb-tab9.pdf arşivlendi. (PDF; 434 kB)
- ^ "Best Scottish Band of All Time". The List. 6 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2006.
- ^ "Scotland is the home of golf". PGA Tour official website. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2008.
Scotland is the home of golf...
- ^ Gerhardt, W. "The colourful history of a fascinating game. More than 2000 Years of Football". FIFA. 10 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2006.
Dış bağlantılar
- Scotland22 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta İskoçya ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
- Rotadışı Gezginler19 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Ülkeler |  | |
|---|---|---|
| Taç toprakları | ||
| Denizaşırı topraklar | ||
