İçeriğe atla

İskoç cumhuriyetçiliği

İskoç cumhuriyetçiliği (İskoç Galcesi: Poblachdas na h-Alba), İskoçya'nın Birleşik Krallık monarşisinden ayrılarak bir cumhuriyet olması gerektiği inancına dayanan bir ideolojidir. Genellikle bu düşünce, İskoç milliyetçiliği ve bağımsızlık aktivizmi şeklinde görülür, ama aynı zamanda, bazen Birleşik Krallık'ın hükûmet sisteminin, hükümdarın yerine seçilmiş bir devlet başkanı ile değiştirilecek şekilde bir bütün olarak değiştirilmesine ilişkin tartışmalarda da bulunur.

Tarihi

Andrew Fletcher, tarımsal ve ataerkil ilkelere dayanan bir İskoç cumhuriyetinin Birlik öncesi en önde gelen savunucularından biridir.[1] Cumhuriyetçi idealleri, Sivil Toplum Tarihi Üzerine Bir Deneme'yi (1767) kaleme alan İskoç Aydınlanması filozofu Adam Ferguson'a büyük bir ilham kaynağı oldu.[1]

Modern İskoç cumhuriyetçiliğinin en önde gelen belgelerinden biri, Kraliçe II. Elizabeth'in Holyrood'daki yeni İskoç Parlamentosu Binası'nı açtığı gün olan 9 Ekim 2004'te ilan edilen Calton Hill Bildirgesi'dir.[2]

2014 bağımsızlık referandumu öncesinde, Radikal Bağımsızlık Kampanyası, Birlik Kanunundan önce İngiliz monarşisi ile kurulan taçların devam eden birliği yerine, seçilmiş bir devlet başkanına sahip bağımsız bir İskoç cumhuriyetini savundu.[3]

Kral III. Charles'ın 11 Eylül 2022'de Edinburgh'daki Mercat Cross'ta resmen kral ilan edilmesi öncesinde Cumhuriyetimiz kampanya grubu "Bu ilana itiraz edenleri bunları netleştirmeye teşvik ediyoruz" dedi. Grubun üyeleri, Lord Lyon King of Arms'ın ilanı sırasında yuhalayarak, sırtlarını çevirerek ve “rıza yok” diye bağırarak ve Monarşi karşıtı sloganlar atarak yeni krala muhalefetlerini dile getirdiler. İskoçya Polisi tarafından kısa süreliğine gözaltına alındılar. Bir protestocu daha sonra tekrar tutuklandı ve "Barışın İhlali" kapsamında suçlandı.

Kaynakça

  1. ^ a b van Gelderen, Martin; Skinner, Quentin (2005). Republicanism: A Shared European Heritage. Volume 2: The Values of Republicanism in Early Modern Europe. Cambridge: Cambridge University Press. s. 197. ISBN 9780521672344. Erişim tarihi: 28 Haziran 2016. 
  2. ^ Lorna Martin (10 Ekim 2004). "Holyrood survives birth pains". The Guardian. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2016. 
  3. ^ "Radicals' new dawn with independence". The Herald. 25 Kasım 2012. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık</span> Kuzeybatı Avrupadaki devlet

Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı veya yaygın adıyla Birleşik Krallık, Avrupa anakarasının kuzeybatı kıyılarında, Kuzeybatı Avrupa'da egemen bir ülkedir.

Monarşi ya da tek erklik, bir hükümdarın devlet başkanı olduğu bir yönetim biçimidir. Saltanatın bir başka adıdır. Genellikle seçim dışı yöntemler kullanılır. Bu hükümdar, Türkçede kral, imparator, şah, padişah, prens, emir, kağan, hakan, han gibi çeşitli adlar alabilir. Monarşiyi diğer yönetim biçimlerinden ayıran en önemli özellik, devlet başkanının bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde bulundurmasıdır. Hükümdar öldükten sonra onun soyundan biri gelir. Yani yetki genellikle babadan oğula geçer. Demokrasilerde ise devlet başkanı seçimle işbaşına gelir. “Monarşi” sözcüğü Türkçeye Fransızcadan (Monarchie) geçmiştir. Cezalandırma ve bağışlama yetkileri sadece hükümdarın elindedir. Otoritenin bir kralın veya bir imparatorun elinde olduğu yönetim türüdür.

Cumhuriyet, siyasi gücün halk ve temsilcileri tarafından paylaşıldığı bir devlet yönetim şeklidir ve yapısı gereği monarşinin yokluğu üzerine kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, kısaca: Estonya SSC, II. Dünya Savaşı sırasında, 21 Haziran 1940'ta Sovyetler Birliği'ne katılan bir cumhuriyettir. Kısa bir süre sonra bağımsızlığını ilan eden ülke 6 Ağustos 1940'ta tekrar Sovyetler'e katılmıştır. 1941'de Almanya tarafından işgal edilen ülke 1944'te Sovyet askerleri tarafından tekrar alınmıştır. Estonya'nın bağımsızlığı döneminde Narva'nın bir parçası olan Jaanilinn, 1945'in Ocak ayında Rusya SFSC'nin Leningrad iline bağlanmış ve İvangorod isimini almış ve 1954'te kent statüsü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

İskoçya, Birleşik Krallık'a bağlı dört ülkeden biri. İskoçya anakarası, Büyük Britanya adasının kuzeydeki üçte birlik kısmını kaplar. Güneydoğusunda İngiltere ile 154 km uzunluğunda bir sınırı vardır. Kuzeyi ve batısı Atlas Okyanusu ile, kuzeydoğusu Kuzey Denizi ile ve güneyi İrlanda Denizi ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">1707 Birlik Yasaları</span> Büyük Britanya Krallığını kuran Parlamento yasaları

1707 Birlik Yasaları, İngiltere Parlamentosu'nda kabul edilen 1706 İskoçya ile Birlik Yasası ile İskoçya Parlamentosu'nda kabul edilen 1707 İngiltere ile Birlik Yasası olmak üzere iki farklı yasadır. Aynı hükümdara bağlı olmalarına karşın farklı devletler olan ve farklı yasama organlarına sahip İngiltere Krallığı ile İskoçya Krallığı'nın birleşmesi amacıyla 22 Temmuz 1706'da imzalanan Birlik Antlaşması, bu yasalarla yürürlüğe girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Inverness</span>

Inverness, yerel idare bakımdan Birleşik Krallık'ın İskoçya ülkesinin Highlands bölgesinin merkezidir. Coğrafya görüşüyle de İskoçya'nın en kuzey engebeli kısmı olan Highlands coğrafik alanının taşıma ve iletişim bağlarının düğüm noktasında olarak bu bölgenin doğal bir merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Roibert</span> İskoçya kralı (1274-1329; hd. 1306–1329)

I. Roibert ya da Robert Bruce, İskoçya kralı. Roibert, Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı sırasında savaştı ve Bannockburn Muharebesi'nde büyük bir zafer elde etti. 1328'de İskoçya'nın bağımsızlığını garantileyen Edinburgh-Northampton Antlaşması'nı imzaladı.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya Krallığı</span> 843ten 1707ye kadar Büyük Britanyanın kuzeyine egemen bir tarihî devlet

İskoçya Krallığı, 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihî devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İskoçya Krallığı hükümdarları listesi İskoçya Krallığı devletinde hükümdarlık yapan kişilerin listesidir. İskoçya Krallığı 843'ten 1707'ye kadar devam eden Britanya adasının kuzeyinde kurulmuş bir devlettir. Bu İskoçya Krallığı devletinin hükümdarları İskoçya Krallarıdır.

<span class="mw-page-title-main">İskoç Parlamentosu</span> İskoçya Yasama Organı

İskoç Parlamentosu İskoç halkını temsil eden, İskoçya'nın sınırlı, özerk tek meclisli yasama organıdır. Başkent Edinburgh'un Holyrood bölgesinde yer almaktadır. Genel kullanımda "Holyrood" olarak adlandırılan parlamento, 129 İskoçya Parlamentosu Üyesinden (İPÜ) oluşan demokratik bir organdır. Üyeler dört yıllık görev süresi için karışık nispi temsil sistemi ile seçilirler. Sonuç olarak, ulusal seçmenler tarafından çoğunluk sistemi ile seçilen 73 İPÜ, sekiz ek üye bölgesinden atanan 56 İPÜ'den oluşmaktadır. Son parlamento genel seçimleri 6 Mayıs 2021 tarihinde yapılmıştır.

Üç Krallık Savaşları 1639 - 1651 yılları arasında İngiltere, İrlanda ve İskoçya'yı da içine alacak şekilde gerçekleşen çok sayıda olayı kapsar. Bu olaylardan en önemlisi İngiliz İç Savaşıdır ve savaşın sonunda 1649 yılında Parlamento tarafından alınan kararla kral I. Charles idam edilmiştir. Üç Krallık Savaşları dönemi 1660 yılında II. Charles'ın tahta çıkmasıyla başlayan Restorasyon dönemine kadar uzatılır. Savaşlar toplumsal hayatta dini ve sosyal meselelere dair biriken sorunların patlaması olarak da değerlendirilebilir. Din alanında halk, monarşisinin müdahalesi olmaksızın özgürce ibadet etme arzusunu dile getirmiştir. Sosyal alanda da monarşinin yetkilerinin parlamento tarafından düzenlenmesi arzusu bulunuyordu. İngiltere, İrlanda ve İskoçya topraklarında yaşanan bu toplumsal olayların bir de ulusal boyutu olmuştur. İrlanda ve İskoçya birleşik krallık altında İngiliz hakimiyetine de başkaldırmıştır. Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlılarının monarşi, İrlanda ve İskoçya'ya galip gelmesi günümüzdeki meşruti monarşiyle yönetilen Londra merkezli Büyük Britanya'nın da temellerini atmıştır. Aynı dönemde meydana gelen ve İspanyol İmparatorluğuna karşı yaşanan Portekiz ve Hollanda bağımsızlık savaşları da bu dönemde yaşanmıştır.

İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi, İngiliz İç Savaşı öncesi, sırası ve sonrasındaki öne çıkan olayları içerir.

<span class="mw-page-title-main">Dunbar Muharebesi</span>

Dunbar Muharebesi, 3 Eylül 1650 günü yapılan ve İngiliz İç Savaşı içindeki önemli bir muharebedir. İç savaşın üçüncü aşamasında yapılan muharebede Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu birlikleri, David Leslie komutasındaki II. Charles yanlısı İskoç birliklerini yener. 5 Şubat 1649 günü İskoçların kralı ilan edilen II. Charles'ın tahta çıkma umutları giderek azalır. Günümüzde muharebe alanı İskoçya tarihi açısından öneminden ötürü koruma altındadır.

Monarşizm, bir hükümdarın üstün yetkilerle devlet başkanı olduğu yönetim biçimi olan monarşiyi savunan siyasal öğretidir. Bu siyasi öğretiyi savunan bireylere de monarşist denir.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda hükümdarları listesi</span> Hollanda Krallığına ait hükümdarların listesidir

Bu madde Hollanda Krallığına ait hükümdarların listesidir.. Pratik nedenlerden dolayı, bu liste 1556 yılından itibaren Hollanda'da stadhouder olarak atanmış Orange Nassau Hanedanı mensuplarına da yer verilmiştir. Ancak bu kişiler Hollanda Cumhuriyeti'nde bulunan özerk eyaletlere temsilci olarak seçimle getirilen sivil görevlilerdir ve teknik açıdan hükümdar sayılmazlar. 1813'ten itibaren VI. William'ın doğrudan soyundan gelme yöneticiler Hollanda monarşisisini teşkil etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">I. Amadeo</span> 1870 ile 1873 yılları arasında İspanya kralı (1845-1890)

I. Amadeo 1870 ile 1873 yılları arasında İspanya kralı. Savoie Hanedanı'ndan gelen tek İspanya kralıdır. İtalya Kralı II. Vittorio Emanuele'nin ikinci oğluydu ve Aosta Dükü olarak biliniyordu.

Cumhuriyetçilik, cumhuriyetle yönetilen bir devletin vatandaşlığı etrafında şekillenen bir siyasi ideolojidir. Tarihte, temsili bir azınlığın ya da bir oligarşinin hükûmetinden, halk egemenliğine çeşitli biçimlerde uygulanmıştır. Tarihsel bağlama ve yöntemsel yaklaşıma göre farklı biçimlerde tanımlanır.

Seçimli monarşi ya da seçmeli monarşi, hükümdarın seçimle başa gelmesiyle olan monarşi biçimidir. Hanedanlık sisteminden farklı yanı rütbenin her zaman "babadan oğla" veya aile içinde olmamasıdır. Seçim şekli, seçilebilecek adaylar ve seçimi yapanlar devletten devlete değişir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı</span> İskoçların İngiliz esaretine karşı bağımsızlık mücadelesi

Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı İngiliz ve İskoç güçleri arasındaki bir dizi savaşın ilkiydi. 1296'da İngilizlerin İskoçya'yı işgalinden 1328'de Edinburgh-Northampton Antlaşması ile İskoç bağımsızlığının de jure restorasyonuna kadar sürdü. De facto bağımsızlık 1314'te Bannockburn Muharebesi'nde kuruldu. Savaşlar, İngiliz krallarının İskoçya üzerinde otoritelerini kurmaya çalışırken, İskoçlar İngiliz yönetimini ve otoritesini İskoçya dışında tutmak için savaşırken ortaya çıktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.