İçeriğe atla

İskoç Aydınlanması

İskoç Ulusal Portre Galerisi'nde David Hume ve Adam Smith

İskoç Aydınlanması (İskoçça (Cermen dili): Scots Enlichtenment, İskoçça (Kelt dili): Soillseachadh na h-Alba) olarak adlandırılan tarihsel dönem, İskoçya’da 18. yüzyılda entelektüel ve bilimsel başarıların dışavurumu yoluyla karakterize edilen dönemdir. 18. yüzyıl boyunca İskoçya, kilise okulları ve üniversitelerden oluşan bir ağa sahiptir. Aydınlanma kültürü temel olarak yeni kitapların detaylı incelemelerine ve St. Andrews, Glasgow, Edinburgh ve Aberdeen gibi antik üniversitelerde ve Edinburgh'daki birtakım toplanma yerlerinde günlük düzenlenen tartışmalara dayalıdır.

Aydınlanma Çağı’nın hümanist ve rasyonel bakış açısını paylaşan İskoç Aydınlanması düşünürleri, insan aklının temel önemini mantık yoluyla desteklenemeyen bütün otoritelerin reddiyle birlikte ileri sürmüştür. İnsanlığın yalnızca mantık yoluyla toplum ve doğanın yararına olan değişimlere etki etme kâbiliyetine iyimser bir inanç sergilemişlerdir. Bu nokta İskoç Aydınlanması’nın kıtadaki genel düşünsel perspektiften ayrıldığı noktadır. İskoçya’da aydınlanma temel değerlerin gelişim, meziyet ve toplum ile insan için pratik yarar olduğu kusursuz bir empirizm ve uygulanabilirlik ile karakterize edilmiştir.

Hızlıca gelişim gösteren alanlar felsefe, politik ekonomi, mühendislik, mimarlık, tıp, jeoloji, arkeoloji, hukuk, tarım, kimya ve sosyoloji olmuşlardır. Dönemin İskoç düşünür ve bilimcileri arasında Francis Hutcheson, David Hume, Adam Smith, Dugald Stewart, Thomas Reid, Robert Burns, Adam Ferguson, John Playfair, Joseph Black ve James Hutton yer alır.

Kaynakça

  • Taşkın, Ali (2007). İskoç Aydınlanması. İstanbul: Birey yayınları. ISBN 9752640982. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalı. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Bu bilim, insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığın başlangıcından beri toplulukların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

İskoçya, Birleşik Krallık'a bağlı dört ülkeden biri. İskoçya anakarası, Büyük Britanya adasının kuzeydeki üçte birlik kısmını kaplar. Güneydoğusunda İngiltere ile 154 km uzunluğunda bir sınırı vardır. Kuzeyi ve batısı Atlas Okyanusu ile, kuzeydoğusu Kuzey Denizi ile ve güneyi İrlanda Denizi ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Postmodern felsefe</span> Felsefi akım

Postmodern felsefe, 20. yüzyılın ikinci yarısında, 18. yüzyıl Aydınlanması sırasında geliştirilen kültür, kimlik, tarih veya dil ile ilgili modernist felsefi fikirlerde var olduğu iddia edilen varsayımlara eleştirel bir yanıt olarak ortaya çıkan felsefi bir harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Adam Ferguson</span> İskoç Filozof ve Tarihçi

Sir Adam Ferguson, İskoç Aydınlanmasının filozofu ve tarihçi.

İskoçça (Gàidhlig), Hint-Avrupa dil ailesinin Kelt dilleri koluna ait dil. Birleşik Krallık'a bağlı İskoçya'nın İngilizce yanında bir resmî dili.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlanma Çağı</span> aydınlanma felsefesinin oluştuğu çağ

Aydınlanma Çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen, akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan dönemi tanımlar. Aynı zamanda Arapça eserlerin Latinceye çevirilmesi, Aydınlanma Çağı'na zemin hazırlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Edinburgh Üniversitesi</span> İskoçyada hizmet veren devlet üniversitesi

Edinburgh Üniversitesi, İskoçya'nın başkenti, Edinburgh'da bulunan bir üniversitedir. 14 Nisan 1582 tarihinde Kral VI. James tarafından yasalaştırılan Edinburgh Üniversitesi 1583 yılında kurulmuştur. Edinburgh Üniversitesi dünyanın en saygın üniversiteleri arasında yer almaktadır. 2010 yılında uluslararası üniversiteler arasında dünyanın en iyi 9. üniversitesi seçilmiştir. 20 Nobel Ödülü, 1 Fields madalyası, 1 Abel Ödülü ve Olimpiyatlarda birçok altın madalya çıkaran Edinburgh Üniversitesi, Harvard, Oxford ve Cambridge gibi dünyaca ünlü ve prestijli üniversiteler arasında yer almaktadır. 2013-2014 eğitim yılında araştırma ve diğer faaliyetlerden elde ettiği £780.6 milyonluk gelir ve £1.717 milyarlık aktifleri ile Birleşik Krallık'ın ve dünyanın en varlıklı üniversiteleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">İskoçça (Cermen dili)</span> Kuzey Cermen dil grubuna bağlı bir dil

İskoçça, İskoçya, Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti'nin Donegal bölgesinde konuşulan bir Batı Cermen dilidir. 2011 itibarıyla İskoçya'da yaklaşık 1,5 milyon kişi İskoçça konuştuğunu belirtmiştir. Kuzey İrlanda'da ise 30 bin kişi tarafından kullanılmaktadır. İskoçya ve Kuzey İrlanda'da azınlık dili olarak tanınmakla birlikte resmî statüye sahip değildir. Modern Standart İngilizce ile İskoçça, Orta İngilizcenin farklı lehçelerinden evrilmiş olup, kardeş dil olarak sınıflandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Glasgow</span> Birleşik Krallık ülkesi İskoçyanın en büyük şehri

Glasgow, İskoçya'nın en büyük şehridir. Şehir "Batı Merkezi İskoçya" alçak rakımlı arazilerinde Clyde Nehri kıyılarında bu nehrin İrlanda Denizi'ne açılan haliçi üzerinde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya Krallığı</span> 843ten 1707ye kadar Büyük Britanyanın kuzeyine egemen bir tarihî devlet

İskoçya Krallığı, 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihî devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

<span class="mw-page-title-main">İskoç Parlamentosu</span> İskoçya Yasama Organı

İskoç Parlamentosu İskoç halkını temsil eden, İskoçya'nın sınırlı, özerk tek meclisli yasama organıdır. Başkent Edinburgh'un Holyrood bölgesinde yer almaktadır. Genel kullanımda "Holyrood" olarak adlandırılan parlamento, 129 İskoçya Parlamentosu Üyesinden (İPÜ) oluşan demokratik bir organdır. Üyeler dört yıllık görev süresi için karışık nispi temsil sistemi ile seçilirler. Sonuç olarak, ulusal seçmenler tarafından çoğunluk sistemi ile seçilen 73 İPÜ, sekiz ek üye bölgesinden atanan 56 İPÜ'den oluşmaktadır. Son parlamento genel seçimleri 6 Mayıs 2021 tarihinde yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Crannog</span>

Crannog, Cilalı Taş Devrinde İrlanda ve İskoçya'da görülen insan yapısı adalardır. Kısmen karaya bağlı veya tamamen bağımsız olacak şekilde göl, ırmak veya haliçlerde yapılmış örnekleri bulunur. Crannoglar ahşaptan veya tamamen taştan da imal edilmiştir. Günümüze kadar gelen örnekleri genellikle 10 ila 30 metre çapında dairesel şekillidir. Üzerinden hayvancılık yapılamayacak kadar küçük bir alana sahip olduğu için yoğunlukla tarım yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Old Town, Edinburgh</span> İskoçyanın başkenti Edinburghun en eski bölümüne halk tarafından verilen isim

Old Town, İskoçya'nın başkenti Edinburgh'un en eski bölümüne halk tarafından verilen isimdir. Alan, Orta Çağ sokak planının ve Reformasyon dönemi binalarının çoğunu korumaktadır. 18. yüzyılın Yeni şehri ile birlikte, UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İskoçya</span>

Kuzey İskoçya İskoçya'nın tarihi bölgelerinden biridir. Orta Çağ'ın sonlarında Cermenlerin Güney İskoçya'ya yerleşmeye başlamasıyla Güney İskoçya ve Kuzey İskoçya kültürel olarak farklılaşmıştır. Kuzey İskoçya terimi aynı zamanda Highland Fay Hattı'nın kuzey ve batısını tanımlamak için de kullanılır, ancak kesin sınırlar, özellikle de doğuda net olarak tanımlanmamıştır. Bölgenin Kelt dilindeki adı A' Ghàidhealtachd, "Keltlerin yeri" anlamına gelir ve geleneksel olarak Keltçe konuşulan bölgeleri içerir. Bu alan, Kuzey İskoçya ve Dış Hebridleri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Bilimde Romantizm</span>

Romantik dönemin Avrupalı bilim insanları, Aydınlanma'nın mekanistil doğa felsefesine karşı olarak, doğayı anlamanın kendini anlamak anlamına da geldiğini ve doğa bilgisinin "zorla elde edilmemesi" gerektiğini söylediler. Aydınlanmacılığın, bilimlerin suistimal edilmesini teşvik ettiğini düşündüler ve bu yüzden bilimsel bilgi elde etmenin başka bir yolunu, sadece insanlığa değil de doğaya da yarar sağlayan bir yolunu aradılar.

İskoçya'da İslam, İskoçya'daki İslam inancının tüm yönlerini içerir. İskoçya'da olduğu bilinen ilk Müslüman, 1858'den 1859'a kadar Edinburgh Üniversitesi'nde okuyan bir tıp öğrencisiydi. İskoçya'daki Müslümanların çoğu, 20. yüzyılın son on yıllarında göç etmiş ailelerin üyeleridir. 2022 nüfus sayımında, Müslümanlar İskoçya nüfusunun 2,2 sini (119,872) oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Loch</span>

Loch ( {{Refn|) İrlandaca, İskoç Galcesi ve İskoç dilinde bir göl veya deniz girişi için kullanılan bir kelimedir. Manksça lough, Kernevekçe logh ve Galce göl anlamına gelen llwch ile soydaş kelimedir.

<span class="mw-page-title-main">Modern Yunan Aydınlanması</span>

Modern Yunan Aydınlanması, Yunan Aydınlanması dönemini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Lothian</span>

Lothian, İskoçya'nın orta doğu kıyısını kapsayan bir bölgedir. Bölge, İskoç Ovası'nda yer almakta olup Edinburgh, Midlothian, East Lothian ve West Lothian konsey alanlarını kapsamaktadır.

İskoç İngilizcesi, Eski İngilizcenin kuzey lehçelerinden türemiş, bir zamanlar İskoçya'nın bazı yörelerinde, şimdi ise özellikle orta, kuzeydoğu ve güney bölgelerinde konuşulan, İngilizceye yakın bir Cermen dilidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.