İçeriğe atla

İskandinavya

İskandinavya'nın kışın uzaydan uydu aracılığıyla çekilmiş bir görüntüsü.

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir.[1] Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

Norveç, Avrupa'nın en zengin ülkelerinden biridir. Petrol ihracatçı ülkesi olması, balıkçılık faaliyetleri ve İngiltere ile ilgili tutumları yüzünden, Avrupa Birliği'ne katılmamıştır.

  • İzlanda AB üyesi değildir.
  • Danimarka 1973'te AB'ye girmiştir.
  • Danimarka'ya bağlı Grönland adası 1979 yılında AB'den referandum ile ayrılmıştır.
  • İsveç ve Finlandiya ancak 1995'te tarafsızlık politikasından vazgeçerek AB safına katılmışlardır.

Tarihsel gelişimi

Nordik ülkelerin bayrakları

İskandinav Yarımadası, Avrupa’nın öteki bölgelerine göre çok daha geç iskan edilmiştir. Buzlu Çağı boyunca yaşanan düşük sıcaklıklar, İskandinavya'nın yaşanabilir bir bölge haline gelmesini MÖ 9700'lere kadar geciktirmiştir.[2]

Orta Çağ'da bugün Norveç, İsveç, Danimarka, Rusya ve İzlanda olarak bilinen ülkeler benzer kültürel, dilsel (Eski Norsça) ve dinsel (Nors mitolojisi) ortamı paylaşmışlardır. 12. yüzyıldan itibaren bugün Finlandiya olarak bilinen ülke İsveç Krallığı'yla ortak bir gelişim sürecini yaşamış ve giderek onunla eklemlenmiştir. Ortak geçmişin önemli örneklerinden biri de bugün Norveç, İsveç ve Finlandiya olarak bilinen ülkelerin Sami (Lap) yaşam biçimini içselleştirmeleridir. Aslında, bütün Nordik ülkeleri azınlık gruplarını içlerinde barındırmaktadır ve bu gruplar diğer bir Nordik ülkenin nüfusu içinde yer almaktadır (Örneğin Sami (Lapp) Irkı).

Fince kökensel açıdan bir Ural dilidir. Dilsel açıdan Avrasya kökenli bu halk daha sonra Nordikleşmiştir. Fince, diğer Ural dilleriyle, özellikle de Baltık-Fin dilleri grubunda yer alan Estonca ve Karelce gibi diller ile yakından ilişkilidir.

Yaklaşık 1000 yılında Hristiyanlığı benimsedikten sonra, yerel düzeydeki birleşme süreçleri Danimarka, Norveç ve İsveç'in ayrı krallıklar olarak kurulmasına yol açtı. 1200'lerin ortalarında Finlandiya İsveç'in bir parçası haline gelirken, İzlanda, Faroe Adaları, Shetland, Orkney, İskoçya ve İrlanda'nın büyük bir bölümü Norveç'in oldu (bu akınlar Avrupalı tarihçiler tarafından Kavimler Göçü sayılır). 16. yüzyıl boyunca bütün Nordik ülkeleri Protestan reformunu izledi. Finlandiya'da çok az da olsa Ortodoks cemaati bulunmaktaydı.

14. yüzyılda, Danimarka, Norveç ve İsveç (Finlandiya dahil) Kalmar Birliği altında birleşti. Danimarka hızla öncü ülke haline geldi. Fakat 16. yüzyılın başlarında İsveç kendi bağımsız krallığını yeniden kurdu. Danimarka'nın Norveç üzerindeki egemenliği 1814 yılına kadar sürdü. Bu tarihten sonra Danimarka kralı Norveç'i İsveç'e verdi. İzlanda, Grönland ve Faroe Adaları Danimarka'ya kaldı.

17. yüzyılda Avrupa'nın büyük güçlerinden biri haline gelen İsveç sömürgelerini bir bir kaybetti. Süreç 1809 yılında Finlandiya'nın Rusya'ya bağlanmasıyla daha da kötüleşti.

19. yüzyıl İsveç ile Norveç'in birleşmesine tanıklık etti. Ancak bu birleşme Norveç'in artan huzursuzluğundan dolayı 1905 yılında sona erdi. Aynı dönemde İsveç ve Danimarka arasında İskandinavyacılık doğmuştur. Bu hareket üç İskandinav ülkesini birleştirmeyi hedeflediyse de başarıya ulaşamadı.

Birinci Dünya Savaşı ve özellikle 1917'deki Rusya devriminin ortasında Finlandiya tarihte ilk defa bağımsız bir devlet olarak ortaya çıktı. İkinci Dünya Savaşı sırasında İzlanda Danimarka'dan bağımsızlığını kazandı. Böylece 1952 yılında kurulan Nordik konseyinin üye ülkeleri ortaya çıkmış oldu.

Nordik ülkeleri savaş sonrası dönemde, özellikle sosyal alanda ortak politikalar uyguladılar (Örneğin İskandinav sosyalizmi). Bütün Nordik ülkeleri yüksek vergilerle oluşturulan kamu sektörüne ve geniş sosyal güvenlik sistemine sahip refah devletlerine dönüştüler. Bu gelişmelerin kökeninde iki savaş arasındaki dönemde bütün Nordik ülkelerinde Sosyal Demokrat hükûmetlerin iktidara gelmesinin payı vardı.

Kaynakça

  1. ^ "Definition of Scandinavia in English". Oxford Dictionaries. 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016. A large peninsula in north-western Europe, occupied by Norway and Sweden [...] A cultural region consisting of the countries of Norway, Sweden, and Denmark and sometimes also of Iceland, Finland, and the Faroe Islands 
  2. ^ "Viking Çağı Öncesi Antik İskandinavya". ULUKAYIN Türkçe. 1 Ağustos 2024. 3 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta İskandinavya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Norveç</span> Kuzey Avrupada bir ülke

Norveç, resmî adıyla Norveç Krallığı, Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülke. Finlandiya, İsveç ve Rusya ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilidir.

<span class="mw-page-title-main">Faroe Adaları</span> Kuzey Atlantikte bulunan Danimarkaya bağlı özerk adalar topluluğu

Faroe Adaları, Kuzey Atlantik'te bulunan bir adalar birliğidir. Birleşik Krallık'ın 200 km kuzeybatısında, Norveç ile İzlanda'nın arasında bulunan özerk ülke, Grönland ile beraber Danimarka Krallığının parçasıdır. Toplam yüzölçümü 1400 km2 olmakla beraber Ekim 2017'de nüfusu 50322 kişiydi. İkinci Dünya Savaşı sonrası bağımsızlığını ilan etse de Danimarka hükûmeti tarafından tanınmadı, iki yıl sonra tekrar Danimarka Krallığı'na bağlandı ve özerk bölge ilan edildi

<span class="mw-page-title-main">Kiel Antlaşması</span>

Kiel Antlaşması, Napolyon Savaşları sırasında, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı ile İsveç'in oluşturduğu tarafla Danimarka-Norveç arasında 14 Ocak 1814'te imzalanan ve taraflar arasındaki çarpışmaları sona erdiren antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Runik yazı</span> ilk çağlara ait yazı biçimi

Runik yazı İlk Çağ Orta Asya toplumları, Türkler, Etrüskler, Macarlar ve vaktiyle Kuzey Avrupa ülkelerinde yaşayanlar tarafından kullanılmış bir yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Kalmar Birliği</span> kalmar birliği Norveç, İsveç, Finlandiya, Grönland, İzlanda 5 eski devleti dir

Kalmar Birliği, 14-16. yüzyıllar arası üç İskandinav ülkesinin bir tahtın egemenliği altında bir araya gelmesi sonucu oluşan birliğe verilen addır. Bazı Avrupalı tarihçiler tarafından İskandinav Güçleri olarak da adlandırılır. Birlik üç kurucu ülke dışında bu ülkelere bağlı olan Finlandiya, Grönland, İzlanda ve diğer bağlı toprakları da kapsamaktaydı. 15. yüzyılın ilk çeyreği boyunca Avrupa'nın güçlü siyasi oluşumlarından biriydi. Finlandiya, Kalmar Birliği'nin bir parçası olmasına karşın birliğe katıldığı sırada İsveç toprağı olması ve Cermen kökenlere sahip olmamasından dolayı, Birlik içinde de fazla bir öneme sahip değildi.

Danimarka tarihi, bugünkü Danimarka Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka-Norveç</span> 1536-1815 arasında var olan; Danimarka ve Norveçten oluşan monarşi ile yönetilen devlet

Danimarka-Norveç bugünkü Danimarka ve Norveç topraklarında kurulmuş bir ülkedir. Ayrıca İzlanda, Grönland ve Faroe Adaları'nı da içermekteydi. 1536 yılında kurulmuş, 1814 yılındaki Kiel Antlaşması'na kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra Norveç, İsveç'in bir parçası olmuş; İzlanda, Grönland ve Faroe Adaları ise Danimarka'ya bağlı kalmaya devam etmiştir.

Norveç tarihi, bugünkü Norveç Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav dilleri</span> Ağırlıklı olarak İskandinavyada konuşulan Kuzey Cermen dili.

İskandinav dilleri veya Nordik diller olarak da bilinen Kuzey Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri koluna bağlı, Kuzey Avrupa'da yaşayan Kuzey Cermenleri tarafından kullanılan bir dil grubu. Danca, İsveççe, Norveççe, İzlandaca ve Faroece, çağdaş Kuzey Cermen dillerini oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka bayrağı</span> ulusal bayrak

Danimarka bayrağı, Danimarka Krallığı'nın resmi ve dünyanın en eski bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">İsveç ve Norveç Birliği</span>

İsveç ve Norveç Birliği, 1814 ve 1905 yılları arasında var olan ve bugünkü İsveç ve Norveç'in topraklarını kapsayan bir devlettir. 1814 yılında Danimarka'dan bağımsızlığını kazanan Norveç, kısa süre sonra İsveç'in işgali altında kalarak, sonu Kiel Antlaşması'yla biten bir süreç başladı. 14 Ocak 1814 tarihindeki bu antlaşma, devletin kuruluş tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav Kurulu</span>

İskandinav Kurulu ya da Kuzey Avrupa Kurulu, orijinal adıyla Nordic Council; II. Dünya Savaşı sonrasında üye ülkeler arasında serbest market oluşturmak ve ülke vatandaşlarının pasaporta gerek duymaksızın üye ülkeler içinde serbest dolanımını sağlamak amacıyla 1952 yılında kurulmuş bir organizasyondur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Avrupa</span> Avrupanın yukarısında yer alan konum

Kuzey Avrupa, Avrupa'nın kuzey bölgesine verilen addır. Birleşmiş Milletler Kuzey Avrupa'yı aşağıdaki ülkeler ve bölgelerden oluşmuş olarak kabul etmektedir:

<span class="mw-page-title-main">Nordik Pasaport Birliği</span>

Nordik Pasaport Birliği İskandinav ülkeleri arasında İskandinav pasaport kontrolü anlaşmasına dayanan ve ülke vatandaşlarının pasaport göstermeden ülkeler arasında serbestçe seyahat edebilmesini içerir. Anlaşma Faroe Adaları ve Grönland için uygulanmaz. 1954 yılında Danimarka, İzlanda, İsveç, Finlandiya ve Norveç tarafından imzalandı.

İskandinav Kurulu Müzik Ödülleri, İskandinav Kurulunun müzik komitesi NOMUS tarafından verilen müzik ödülleridir. Her iki yılda bir dağıtılan ödüller, hayatını kaybetmemiş müzisyenlerin ürettikleri eserlere verilir.

İskandinav Kurulu Edebiyat Ödülü, İskandinav dillerinden birinde yazılmış olan, "yüksek edebi ve sanatsal değerler"e sahip olduğuna inanılan edebiyat eserlerine İskandinav Kurulu tarafından verilen edebiyat ödülür. İlk olarak 1962 yılında verilmiş ve o tarihten beri her yıl düzenli olarak verilmiştir. Ödülü kazanan edebiyatçı 350.000 Danimarka kronunun da sahibi olmaktadır. Yazarların bu ödülü kazanabilmesi için kısa hikâye, roman, tiyatro oyunu veya makalelerini en fazla iki yıl içerisinde yazmış ve dört yıl içerisinde yayınlamış olmaları gerekmektedir. İskandinavya'da verilen en prestijli edebiyat ödüllerinden biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav haçı</span>

İskandinav haçı, genellikle İskandinavya ülkelerinin bayraklarında kullanılan bir haç çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Viking Çağı</span>

Viking Çağı, Avrupa tarihinde sekizinci yüzyılın sonlarından 11. yüzyıl ortalarına kadar özellikle de Cermen Demir Çağı'nı takiben Kuzey Avrupa ve İskandinav tarihini kapsayan dönemdir. Bu dönemde Vikingler ticaret, baskın, kolonileştirme ve fetih için Avrupa'yı denizler ve nehirler aracılığı ile keşfetmiştir. Vikingler, Grönland, Newfoundland, Faroe Adaları, İzlanda, Norveç, İsveç, İskoçya, İngiltere, İrlanda, Hollanda, Almanya, Ukrayna, Rusya ve Türkiye'ye yerleşti.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavcılık</span> İskandinav ülkeleri ve halkları arasında iş birliğini destekleyen ideoloji

İskandinavcılık, İskandinavya ülkeleri arasında çeşitli derecelerde işbirliğini destekleyen bir ideolojidir. İskandinavcılık, ortak bir İskandinav geçmişini, paylaşılan bir kültürel mirası, ortak bir İskandinav mitolojisini ve ortak bir dil veya lehçe sürekliliğini teşvik etmeye odaklanan ve bu hareketin ortaya çıkmasına neden olan edebi, dilbilimsel ve kültürel hareketi kapsar. İskandinav edebiyatı ve dillerini destekleyen ortak süreli yayınların ve toplulukların oluşumudur. İskandinavcılık, İzlanda ve Finlandiya'yı içerecek şekilde kapsamını genişletiyor.

<span class="mw-page-title-main">Nordik ülkeler</span> Kuzey Avrupa ve Kuzey Atlantikte bulunan ülkeler grubu

Nordik ülkeler, Kuzey Avrupa ve Kuzey Atlantik'te en çok Norden olarak bilinen coğrafi ve kültürel bir bölgedir. Bölge, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç'in yanı sıra Faroe Adaları ve Grönland gibi özerk bölgeleri de kapsamaktadır. Buna Finlandiya Cumhuriyeti'nin özerk bir bölgesi olan Åland Adaları; Jan Mayen adası ve Svalbard takımadaları da dahil edilmiştir. Norveç Krallığı'na bağlı olan Bouvet Adası, uzak coğrafi konumu nedeniyle bazen İskandinav ülkelerinin bir parçası olarak kabul edilmez. Avrupa'da Kuzey İskoçya Adaları ve Estonya gibi bazı bölgeler, İskandinav ülkeleriyle kültürel ve etnik bağları paylaşıyor ama bugün İskandinav ülkelerinin bir parçası olarak kabul edilmiyor. Bölge nüfusunun dörtte üçünden fazlasını oluşturan Kuzey Cermenler en büyük etnik grubu oluştururken, onu Finlandiya'da çoğunluğu oluşturan Finler izliyor; diğer etnik gruplar Grönland İnuitleri, Sámi halkı ve yeni göçmenler ve onların soyundan gelenlerdir. Ana diller Danca, Norveççe, İsveççe, İzlandaca ve Faroece, kökleri Eski Norsça olan Kuzey Cermen dilleridir. Ana din Lüterciliktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.