İskandinav grubu - Turkipedia

İskandinav grubu (İngilizce: Norse group), Satürn'ün ters yön yörüngeye sahip düzensiz uydularından oluşan büyük bir gruptur. Yarı büyük eksenleri 12 Gm ile 24 Gm (12 milyon km ile 24 milyon km) arasında, eğimleri 136° ile 175° arasında ve eksantriklikleri ise 0.13 ile 0.77 arasında değişmektedir. İnuit ve Galyalı gruplarından farklı olarak, yörünge parametreleri geniş ölçüde dağılmıştır ve grubun daha homojen yörünge ve fiziksel parametrelere sahip bir dizi alt gruptan oluşması muhtemeldir. Örneğin tek başına 174 derece civarında eğime sahip uyduların en az iki alt grup içerdiği düşünülmektedir. Diğer sekiz uydu, Skathi alt grubunu oluşturur. Yarı büyük eksenleri 15 Gm ile 20 Gm (15 milyon km ile 20 milyon km) arasında, eğimleri ise 147° ile 158° arasında değişmektedir. Narvi, Bestla ile ayrı bir alt grup oluşturur. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), bu uydular için İskandinav mitolojisinden (çoğunlukla devler) alınan isimleri saklı tutmaktadır. Tek istisna, ismi Yunan mitolojisinden alınan, diğerlerinden daha önce keşfedilen Phoebe uydusudur.

Bu gruptaki 17 yeni uydunun keşfi Ekim 2019'da duyuruldu. Mauna Kea'daki Subaru Teleskobu'nu kullanan Scott S. Sheppard liderliğindeki bir ekip, her biri yaklaşık 5 kilometre çapında 20 yeni uydu keşfetti. Bunlardan 17'sinin İskandinav grubuna uyduğu düşünülüyor. Bunlardan biri Satürn'ün en uzak uydusudur. Bu uydular için, İskandinav mitolojisindeki isimlerle sınırlı, halka açık bir adlandırma yarışması ilan edildi.^[1] Uyduların on tanesi Ağustos 2022'de resmi isimlerini almıştır.^[2]

Grubun üyeleri

Satürn'den artan mesafeye göre sıralanmıştır.

Phoebe
Skathi (Skathi alt grubu)
S/2004 S 37
S/2007 S 2
Skoll (Skathi alt grubu)
Hyrrokkin (Skathi alt grubu)
Greip
Mundilfari
S/2004 S 13 (?)
S/2006 S 1 (Skathi alt grubu)
S/2007 S 3 (?)
Suttungr
Gridr
Jarnsaxa
Narvi (Narvi alt grubu)
Bergelmir (Skathi salt grubu)
Hati
S/2004 S 17 (?)
S/2004 S 12 (?)
Eggther
Farbauti (Skathi alt grubu)
Thrymr
Bestla (Narvi alt grubu)
S/2004 S 7 (?)
Aegir
Beli (Skathi alt grubu)
Angrboda
Gerd
Gunnlod (Skathi alt grubu)
Skrymir
S/2006 S 3 (Skathi alt grubu)
Alvaldi
Kari (Skathi alt grubu)
S/2004 S 28
Loge
Geirrod (Skathi alt grubu)
Fenrir
Ymir
Surtur
Thiazzi
S/2004 S 21 (Skathi alt grubu)
S/2004 S 39
S/2004 S 36 (Narvi alt grubu)
Fornjot
Saturn LXIV
Saturn LVIII

Ayrıca bakınız

Güneş Sistemindeki gezegenlerin istatistikleri

Kaynakça

^ Saturn surpasses Jupiter after the discovery of 20 new moons—and you can help name them 9 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NASA, phys.org, 7 Ekim 2019.
^ "Names Approved for 10 Small Satellites of Saturn". USGS.gov. USGS. 24 Ağustos 2022. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.

Dış bağlantılar

S. Sheppard'ın Satürn'ün düzensiz uydularını sınıflandırması 26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Satürn'ün uyduları

Halka uyducukları

S/2009 S 1
Aegaeon

Halka çobanları

Diğer iç uydular

Alkyonitler

İçteki büyükler
(truvalılarla)

Dıştaki büyükler

İnuit grubu (12)

Kiviuq grubu (5)	S/2019 S 1 Kiviuq S/2005 S 4 S/2020 S 1 Ijiraq
Paaliaq grubu (1)	Paaliaq
Siarnaq grubu (6)	S/2004 S 31 Tarqeq Siarnaq S/2019 S 14 S/2020 S 3 S/2020 S 5

Galyalı grubu (7)

Albiorix
Bebhionn
S/2007 S 8
Saturn LX
Erriapus
Tarvos
S/2020 S 4

İskandinav grubu (100)

Phoebe grubu (3)	Phoebe S/2006 S 20 S/2006 S 9

Skathi
S/2007 S 5
S/2007 S 7
S/2007 S 2
S/2004 S 37
S/2004 S 47
S/2004 S 40
S/2019 S 2
S/2019 S 3
S/2020 S 7
Skoll
S/2020 S 2
S/2019 S 4
S/2004 S 41
S/2004 S 42
Hyrrokkin
Greip
S/2004 S 13
S/2007 S 6
Mundilfari
S/2006 S 1
S/2004 S 43
S/2006 S 10
S/2019 S 5
Gridr
Bergelmir
Jarnsaxa
Narvi
Suttungr
S/2007 S 3
S/2004 S 44
S/2004 S 45
Hati
S/2004 S 17
S/2006 S 11
S/2004 S 12
Eggther
S/2006 S 13
S/2007 S 9
S/2019 S 7
S/2019 S 8
Farbauti
Thrymr
Bestla
S/2019 S 9
S/2004 S 46
Angrboda
S/2019 S 11
Aegir
Beli
S/2019 S 10
S/2019 S 12
Gerd
S/2019 S 13
S/2006 S 14
Gunnlod
S/2019 S 15
S/2020 S 6
S/2004 S 7
S/2006 S 3
S/2005 S 5
Skrymir
S/2006 S 16
S/2006 S 15
S/2004 S 28
S/2020 S 8
Alvaldi
Kari
S/2004 S 48
Geirrod
Fenrir
S/2004 S 50
S/2006 S 17
S/2004 S 49
S/2019 S 17
Surtur
S/2006 S 18
Loge
Ymir
S/2019 S 19
S/2004 S 21
S/2019 S 18
S/2004 S 39
S/2019 S 16
S/2004 S 53
S/2004 S 36
Thiazzi
S/2019 S 20
S/2006 S 19
Saturn LXIV
Fornjot
S/2004 S 51
S/2020 S 10
S/2020 S 9
Saturn LVIII
S/2019 S 21
S/2004 S 52

Ters yöndeki dış uydular

S/2006 S 12

S/2019 S 6

S/2004 S 24

İlgili Araştırma Makaleleri

Satürn veya Eski Türkçedeki adıyla Sekentir ya da Sekendiz, Güneş'e en yakın altıncı gezegen ve Jüpiter'den sonra Güneş Sistemi'ndeki en büyük ikinci gezegendir. Ortalama yarıçapı Dünya'nın yaklaşık dokuz buçuk katı olan bir gaz devidir. Dünya'nın ortalama yoğunluğunun yalnızca sekizde birine sahiptir, ancak Dünya'dan 95 kat daha büyüktür. Satürn, neredeyse Jüpiter büyüklüğünde olmasına rağmen, Jüpiter'in kütlesinin üçte birinden daha azına sahiptir. Satürn, Güneş'in etrafında 9,59 AU (1.434 milyon km) mesafede 29,45 yıllık bir yörünge periyoduyla dolanır.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter'in doğal uyduları</span> Vikimedya liste maddesi

Jüpiter'in bilinen 95 doğal uydusu vardır. Bu uydular yörüngeleri, boyut ve fiziksel özellikleri ve bu verilere göre tahmin edilebilecek oluşum mekanizmaları ile çok büyük çeşitlilik göstermektedir. Jüpiter'in, halkaları, manyetik alanı ve uyduları ile birlikte oluşturduğu ve küçük bir güneş sistemini andıran bu karmaşık yapı, Güneş Sistemi'nin evrimini aydınlatabilecek çok sayıda ipuçları barındırmaktadır. İç uyduları olan İo, Europa, Ganymede ve Callisto büyük ve aydın iken diğerleri soluk ve küçüktür.

Satürn'ün doğal uyduları, sadece onlarca metre çapındaki minik uydulardan, Merkür gezegeninden daha büyük olan muazzam Titan'a kadar çok sayıda ve çeşitlidir. Satürn, halkalarında gömülü olmayan ve yörüngeleri doğrulanmış 146 uyduya sahiptir ve ayrıca milyonlarca gömülü küçük uydu ve daha küçük sayısız halka taneciklerini içeren yoğun halkaları vardır. Yedi Satürn uydusu, elips şekline sahip olabilecek kadar büyüktür, ancak bunlardan sadece Titan ve muhtemelen Rhea şu anda hidrostatik dengededir. Satürn'ün uyduları arasında özellikle dikkat çekici olanlar; azot bakımından zengin, Dünya benzeri bir atmosfere, kurumuş nehir ağları ve hidrokarbon göllerinden oluşan bir manzaraya sahip, Güneş Sistemi'ndeki ikinci en büyük uydu olan Titan, güney kutup bölgesinden gaz ve toz jetleri çıkan Enceladus ve tezat oluşturan siyah ve beyaz yarım küreleriyle İapetus'dur.

Iapetus, tahmini 1469 km çap ile Satürn'ün üçüncü, Güneş Sistemi'nin 11. büyük uydusudur. İsmini Yunan Mitolojisi'nde bir Titan olan Iapetos'tan alır. Giovanni Domenico Cassini tarafından 1671 yılında keşfedildi.

Ijiraq, Satürn'ün düzensiz uydularından biridir. 12 km genişliğindedir ve Satürn XXII olarak da bilinir. Brett Gladman ve John J. Kavelaars'ın takımı tarafından 2000 yılında keşfedildi. Geçici adı S/200 S6'dır, daha sonra 2003 yılında İskandinav mitolojisinden Ijiraq olarak adlandırıldı.

Cyllene, Jüpiter'in doğal uydusudur. 2003 yılında Hawaii Üniversitesi'nden Scott S. Sheppard liderliğindeki bir gök bilimci ekibi tarafından keşfedildi ve geçici olarak S/2003 J 13 adı verildi.

<span class="mw-page-title-main">Skathi (uydu)</span> Satürnün bir uydusu (Saturn XXVII)

Skathi, Satürn'ün İskandinav uyduları grubundaki düzensiz uydularından biridir. 23 Eylül 2000'de Brett Gladman liderliğindeki bir grup gökbilimci ekip tarafından keşfedildi. Ekip, 7 Aralık 2000'de Satürn'ün diğer yedi uydusu olan Tarvos, Ijiraq, Thrymr, Siarnaq, Mundilfari, Erriapus ve Suttungr ile birlikte keşiflerini duyurdu. Uydu, astronomik cisimlerin büyük ölçüde Yunan ve Roma isimleri ile adlandırılma çabasının bir parçası olarak, İskandinav mitolojisindeki bir figür olan Skaði'nin adını aldı.

Bebhionn, Satürn'ün küçük, düzensiz bir doğal uydusudur. Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 12 Aralık 2004 ve 9 Mart 2005 tarihleri arasında yapılan gözlemlerle keşfedildi ve keşfi 4 Mayıs 2005 tarihinde açıklandı. Voyager 2 uzay aracının geçişinden 23 yıl sonra keşfedilen birkaç Satürn uydusundan birisidir.

Jarnsaxa veya Saturn L, Satürn'ün düzensiz uydularından biridir. Keşfi, Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 5 Ocak - 29 Nisan 2006 tarihleri arasında yapılan gözlemler sonucunda 26 Haziran 2006'da duyuruldu ve geçici olarak S/2006 S 6 adı verildi.

<span class="mw-page-title-main">Tarvos (uydu)</span>

Tarvos veya Saturn XXI, Satürn'ün doğrusal yönlü bir düzensiz uydusudur. B. J. Gladman ve arkadaşları tarafından 23 Eylül 2000 tarihinde keşfedildi ve geçici olarak S/2000 S 4 adı verildi. Ağustos 2003'te verilen ad, Galya mitolojisinde sırtında üç turna kuşu taşıyan bir boğa tanrısı olarak tasvir edilen Tarvos'tan gelmektedir.

Astronomide düzensiz uydu veya düzensiz doğal uydu, uzak, eğik ve genellikle dış merkezli, ters yön yörünge izleyen bir doğal uydudur. Bunlar, oluşumunu yörüngelerinde gerçekleştiren düzenli uydulardan farklı olarak ana gezegenleri tarafından yakalanmışlardır. Düzensiz uydular, genellikle benzer şekilde düzensiz yörüngelere sahip olan fakat sonunda uzaklaşarak ayrılacak olan geçici uyduların aksine sabit bir yörüngeye sahiptir. Terim, şekle atıfta bulunmaz; örneğin Triton yuvarlak bir uydudur, fakat yörüngesi nedeniyle düzensiz olarak kabul edilir.

Ananke grubu, Jüpiter uydularının ters yön yörüngeli düzensiz bir grubudur. Ananke ile benzer yörüngeleri sebebiyle ortak bir kökene sahip oldukları düşünülmektedir.

Carme grubu Jüpiter uyduları arasında Carme ile benzer ters yön yörüngeli bir grup düzensiz uydudur. Benzer yörüngeleri ve yapıları sebebiyle ortak bir kökene sahip oldukları düşünülmektedir.

Geçici olarak S/2004 S 26 olarak bilinen Satürn LVIII, Satürn'ün bilinen en dıştaki doğal uydusu'dur. Keşfi Scott S. Sheppard, David C. Jewitt ve Jan Kleyna tarafından 12 Aralık 2004 ile 21 Mart 2007 arasında alınan gözlemlerden 7 Ekim 2019'da duyuruldu. Kalıcı ataması Ağustos 2021'de verildi.

<span class="mw-page-title-main">Paaliaq</span> Satürnün doğal uydusu

Paaliaq, Satürn'ün ters yön yörüngede hareket eden düzensiz uydusudur. Ekim 2000'in başlarında J. J. Kavelaars, Brett J. Gladman, Jean-Marc Petit, Hans Scholl, Matthew J. Holman, Brian G. Marsden, Philip D. Nicholson tarafından keşfedilmiş ve geçici olarak S/2000 S 2 adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tarqeq</span>

Tarqeq, Satürn'ün doğal uydusudur. Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 5 Ocak 2006 ve 22 Mart 2007 tarihleri arasında yapılan gözlemler sonucunda keşfedildi ve 13 Nisan 2007 tarihinde duyuruldu. Adını İnuit ay tanrısı Tarqeq'ten almıştır ve İnuit grubunun bir üyesidir. Çapı yaklaşık yedi kilometredir. Cassini uzay aracı Tarqeq'i 15-16 Ocak 2014 tarihlerinde 1,5 gün boyunca gözlemlemişti.

S/2018 J 2, Scott S. Sheppard tarafından 12 Mayıs 2018'de Şili'deki Cerro Tololo Inter-American Gözlemevi'nde 4,0 metrelik Víctor M. Blanco Teleskopu kullanılarak keşfedilen, Jüpiter'in küçük bir dış doğal uydusudur. Uydu, yeterli bir süre boyunca gözlem verileri toplandıktan sonra, 20 Aralık 2022 tarihinde Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından duyurulmuştur. S/2018 J 2, 27 Mart 2003 tarihinden itibaren yapılan önceden tespit gözlemleriyle bulundu.

S/2011 J 3, Scott S. Sheppard tarafından 27 Eylül 2011'de Şili'deki Las Campanas Gözlemevi'nde 6,5 metrelik Magellan-Baade Teleskopu kullanılarak keşfedilen, Jüpiter'in küçük bir dış doğal uydusudur. Uydu, yeterli bir süre boyunca gözlem verileri toplandıktan sonra, 20 Aralık 2022 tarihinde Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından duyurulmuştur.

Galyalı grubu, Satürn'ün benzer yörüngeler izleyen doğrusal düzensiz uydularının dinamik bir gruplamasıdır. Yarı büyük eksenleri 16 ile 19 Gm arasında, yörünge eğiklikleri 36° ile 41° arasında ve dış merkezlikleri 0,46 ile 0,53 arasında değişir. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) bu uydular için Galya mitolojisinden alınan isimleri saklı tutmaktadır.

İnuit grubu, Satürn'ün benzer yörüngeler izleyen doğrusal düzensiz uydularının dinamik bir gruplamasıdır. Yarı büyük eksenleri 11 ile 19 Gm arasında, yörünge eğiklikleri 45° ile 50° arasında ve dış merkezlikleri 0,11 ile 0,39 arasında değişir. Satürn'ün yörüngesinde dönüşleri ortalama 2 yıl sürer. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) bu uydular için İnuit mitolojisinden alınan isimleri saklı tutmaktadır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.