İçeriğe atla

İskandinav dilleri

İskandinav dilleri
Ana dili olanlarDanimarka Danimarka
Almanya Almanya
Norveç Norveç
İsveç İsveç
Finlandiya Finlandiya
İzlanda İzlanda
BölgeKuzey Avrupa
Dil ailesi
Hint-Avrupa
Yazı sistemiLatin alfabesi
Dil kodları
ISO 639-3
Kuzey Cermen dillerinin coğrafi dağılımı

Kıtasal grup:

  Danca

Adasal grup:

  Nornca (†)
  • Günümüzde soyu tükenmiş Nornca İskoçya'da yer alan Orkney, Shetland ve Caithness'te 19. yüzyıla kadar konuşulmuştur.
  • Günümüzde soyu tükenmiş Grönland Norsçası adadaki Nors yerleşkelerinde 15. yüzyılın sonuna kadar konuşulmuştur.>

İskandinav dilleri veya Nordik diller olarak da bilinen Kuzey Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri koluna bağlı, Kuzey Avrupa'da yaşayan Kuzey Cermenleri tarafından kullanılan bir dil grubu. Danca, İsveççe, Norveççe, İzlandaca ve Faroece, çağdaş Kuzey Cermen dillerini oluşturmaktadır.

"İskandinav dilleri" terimi günlük konuşmada tüm Kuzey Cermen dillerine atıfta bulunmakla birlikte, dil grubu İskandinavya dışında da konuşulduğundan ötürü akademide genellikle Kuzey Cermen dilleri terimi tercih edilir. İskandinav dilleri ise İskandinavya'da konuşulan ve birbirleriyle bir lehçe sürekliliği oluşturan Kuzey Cermen dillerini kastetmek için kullanılır.

İskandinav ülkeleri arasında yer alan Danimarka, İsveç, Norveç ve İzlanda'da bulunan tahminen 20 milyon kişi bir Kuzey Cermen dilini anadil olarak konuşmaktadır.[1] Buna ek olarak Grönland nüfusunun önemi bir kısmı Danca, Finlandiya nüfusunun %5'i ise İsveççe (İsveç kökenli Finlandiyalılar) olmak üzere bir Kuzey Cermen dilini anadil olarak konuşur.

Sınıflandırma

Tüm Kuzey Cermen dilleri Eski Norsçadan evrilmiştir. Grup, kökensel açıdan Danca ve İsveççeyi kapsayan Doğu kolu ile Norveççe, İzlandaca ve Faroeceyi kapsayan Batı kolu olmak üzere ikiye ayrılır. Karşılıklı anlaşılabilirlik gözetildiğinde ise Danca, İsveççe ve Norveççe Kıtasal Kuzey Cermen dilleri, geriye kalan diller ise Adasal Kuzey Cermen dillerini altında sınıflandırılır.[2] Kıtasal grup Aşağı Almancadan önemli derecede etkilenmiştir.

Örnek metin

Çeşitli Batı ve Kuzey Cermen dillerinin karşılaştırılması
Türkçe: Haziran'ın sonunda nemli, gri bir yaz günüydü.
İngilizce: It was a humid, grey summer day at the end of June.
FrizceIt wie in stribbelige/fochtige, graue simmerdei oan de ein fan Juny.
Aşağı Saksonca: Dat weer/was een vuchtige, griese Summerdag an't Enn vun Juni.
AfrikaansDit was 'n vogtige, grou somer dag aan die einde van Junie.
FelemenkçeHet was een vochtige, grauwe zomerdag aan het eind(e) van juni.
AlmancaEs war ein feuchter, grauer Sommertag am Ende des Juni.
İsveççeDet var en fuktig, grå sommardag i slutet av juni.
DancaDet var en fugtig, grå sommerdag i slutningen af juni.
BokmålDet var en fuktig, grå sommerdag i slutten av juni.
NynorskDet var ein fuktig, grå sommardag/sumardag i slutten av juni.
İzlandacaÞað var rakur, grár sumardagur í lok júní.
Faroece: Tað var ein rakur, gráur summardagur síðst í juni.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Holmberg, Anders and Christer Platzack (2005). "The Scandinavian languages". In The Comparative Syntax Handbook, eds Guglielmo Cinque and Richard S. Kayne. Oxford and New York: Oxford University Press. Excerpt at Durham University 3 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ Torp, Arne (2004). Nordiske sprog i fortid og nutid. Sproglighed og sprogforskelle, sprogfamilier og sprogslægtskab 4 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Moderne nordiske sprog. In Nordens sprog – med rødder og fødder. Nord 2004.010, 92-893-1041-3, Nordic Council of Ministers' Secretariat, Copenhagen 2004. (In Danish).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İsveç</span> Kuzey Avrupada bir ülke

İsveç, resmî adıyla İsveç Krallığı, Kuzey Avrupa'daki İskandinavya yarımadasında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşuları batı ve kuzeyden Norveç, doğudan ise Finlandiya'dır. İsveç bunun dışında güneyinde yer alan Öresund Köprüsü ile Danimarka'ya bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kopenhag</span> Danimarkanın başkenti

Kopenhag, Danimarka'nın başkenti ve en yüksek nüfuslu şehridir. 1 Ocak 2022 itibarıyla şehrin nüfusu 805.420'dir. Kopenhag, Zelanda adasının doğu kıyısında yer almaktadır; şehrin diğer kısmı Amager'de yer alır ve Øresund boğazı ile İsveç'in Malmö kentinden ayrılır. Öresund Köprüsü, iki şehri demiryolu ve karayolu ile birbirine bağlamaktadır.

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Norveççe</span>

Norveççe, Norveç'te konuşulan ve İskandinavca da denen Kuzey Cermen dil ailesine bağlı bir dildir. Norveççe, Danca ve İsveççe ile çok yakındır ve birini bilen bir kişi diğerlerini de anlayabilir. Özellikle bir Danimarkalı ve Norveçli birbirlerinin dillerini çok kolay okuyup anlayabilmektedir. Bunun temel nedeni ise iki dilin gramerinin tamamen aynı yapıda ve kalıpta olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">İsveççe</span> İsveç ve Finlandiyada konuşulan Kuzey Cermen dili

İsveççe, İsveç ve Finlandiya'nın güney ve batı sahillerinde 9,6 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulan bir Kuzey Cermen dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Cermen dilleri</span> Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil grubu

Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir alt ailedir. Batı, doğu ve kuzey olmak üzere üç alt kola sahiptir; Almanca, Felemenkçe, İngilizce gibi diller batı koluna, İskandinav dilleri kuzey koluna, Gotça gibi diller ise günümüzde ölü olan doğu koluna aittir. Tüm Cermen dilleri Proto Cermence adlı proto dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">İzlandaca</span> İzlandanın resmî dili olan Kuzey Cermen dili.

İzlandaca, Cermen dillerinden biri ve İzlanda'nın resmî dilidir. İzlandacaya en yakın diller, Faroe Adaları'nda konuşulan Faroe dili ile Sognamål gibi Batı Norveç lehçeleridir. İzlanda, anakaraya uzak bir ada devleti olmasından dolayı, diğer ülkelerle arasında kayda değer oranda kültür alışverişi gerçekleşmemiş, bunun sonucunda dile çok az yabancı sözcük girmiştir. İzlanda'nın konumu Amerika'ya daha yakın olmasına rağmen, İzlandaca bir İskandinav dilidir.

Eski İngilizce şu anki İngiltere olan bölgenin belli bölümlerinde ve Güney İskoçya'da 5. yüzyılın ortalarından 12. yüzyılın ortalarına kadar konuşulmuş İngilizcenin eski şeklidir. Bu dil, Batı Cermen dillerinden birisiydi ve bu yüzden de Eski Frizce ve Eski Saksoncayla yakından ilgilidir. Ayrıca dil, Kuzey Cermen dil grubundan Eski Norsçanın da büyük etkisi altında kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav mitolojisi</span> İskandinav kültürü, dinleri

Nors veya İskandinav mitolojisi, İskandinavya'da yaşamış Kuzey Cermen halklarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleri. Cermen mitolojisinin bir parçası olan İskandinav mitolojisi, Anglosakson mitolojisi ve Kıtasal Cermen mitolojisi ile yakından ilişkilidir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavya</span> Avrupanın kuzeyinde bir bölge

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir. Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Frizce</span>

Frizce ya da Friz dilleri, Cermen dillerinin batı grubunun Anglo-Friz dilleri koluna mensup, Batı Frizce, Saterland Frizcesi ve Kuzey Frizce olarak adlandırılan üç farklı dilin ortak adıdır. Hollanda'nın Frizya ili ve Batı Friz Adaları'nda yaklaşık 350.000, Kuzeybatı Almanya'nın bâzı bölgelerinde yaklaşık 3.000 ve diğer başka bölgelerde yaklaşık 16.000 kadar konuşanı vardır. Batı Frizce Hollanda'nın Frizya ilindeki iki resmî dilden biridir, Almanya'nın Aşağı Saksonya ile Schleswig-Holstein eyaletlerinde ise Kuzey Frizce ve Saterland Frizcesi azınlık dili olarak tanınmakta ve korunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Afro-Asya dilleri</span> eski adıyla Hami-Sami dilleri olup; yaklaşık olarak 375 dilden oluşan bir dil ailesi

Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dil ailesi, yaklaşık olarak 300 dilden oluşan bir dil ailesi. Afroasya dilleri coğrafi açıdan Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu, Sahel ve Güneybatı Asya'ya yayılmış olup 500 milyondan fazla insan tarafından anadil olarak konuşulmaktadır. Ailedeki en büyük ve baskın dil grubu, 313 milyon anadil konuşuruyla Sami diller kolunda yer alan Arapça değişkeleridir.

Eski Nors dili, Vikingler döneminde, yaklaşık 1300'lere kadar, İskandinavya'da ve Vikinglerin kontrol ettiği deniz aşırı yerleşim birimlerinde konuşulmuş Kuzey Cermen dili. 8. yüzyılda kullanılan Proto Norsçadan türemiştir. Bu dönemlerden kalan belgelerin çoğu, Orta Çağ İzlandacasına ait olduğundan dilin kabul edilen standart hali Eski Batı Nors dili olarak geçen lehçedir. Bu lehçe Eski İzlandaca ve Eski Norveççeyi içerir. Fakat Eski Nors dilini konuşanların çoğu aslında Danimarka ve İsveç yerleşimlerinde konuşulan Eski Doğu Nors dili lehçesini kullanmaktaydılar.

İzlandalılar, İzlanda'nın çoğunluğunu oluşturan İskandinav kökenli bir etnik gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Rasmus Christian Rask</span>

Rasmus Christian Rask, Danimarkalı dilbilimci, filolog.

Eski Norveççe, Orta Çağ süresince Norveç'te konuşulan eski Nors dilinin adıdır. Eski Nors dili terimi, Nors coğrafyasında konuşulan dilin genel adıdır. Bu dili kullanan ülkeler arasında Norveç'in yanı sıra; Danimarka, İzlanda, İsveç, Grönland ve Arktik Okyanusu'ndaki adalar da vardır. Eski Norveççe ise özel olarak Norveç'te konuşulan eski dili ifade eder. Aynı şekilde Eski İzlandaca da özel olarak İzlanda adasındaki dili ifade eder. Birbirine birçok benzerlik gösteren bu diller yeni de kendi coğrafyalarında kendi kültürleriyle etkileşimleri sonucu, bazı farklılıklara sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">I. Margaret</span> İsveç kraliçesi (hd. 1389-1412); Danimarka ve Norveç kraliçesi (1387-1412)

I. Margaret, Danimarka, Norveç, İsveç kraliçesi ve bir yüzyılı aşkın süre boyunca İskandinav ülkelerini bir araya getiren Kalmar Birliği'nin kurucusu. Küçük yaşta iken ailesi tarafından Norveç Kralı VI. Haakon ile evlenmesine karar verildi. Kızkardeşi Marta Ulfsdotter tarafından eğitildi. 17 yaşında anne oldu. Oğlu Olaf, Danimarka ve Norveç' in veliaht prensi oldu. Oğlunun ani ölümünden sonra Danimarka ve Norveç kraliçesi oldu. İsveç Kralı Albrecht ile savaştı. Bu mücadeleden galip çıkarak tüm İskandinavya'nın kraliçesi oldu. Oğlunun ölümü üzerine veliaht prens olarak yeğeni Bogislav'ı evlat edindi. Bogislav daha sonra Erik adını aldı. Yönetimi sırasında Kalmar Birliğini Almanya'ya karşı güçlü bir durumda tutma çabasına girişti. Kadınların toplum içerisindeki konumunu güçlendiren haklar sağladı.

Çoğu Avrupa dili Hint-Avrupa dil ailesine üyedir. 2018'le birlikte 744 milyonluk toplam Avrupa nüfusunun %94'ü bir Hint-Avrupa dilini ana dili olarak konuşmaktadır. Her biri 200 milyon konuşanla Latin, Cermen ve Slav dilleri Avrupalıların %90'ını oluşturarak en büyük grubu oluşturmaktadır. Daha küçük Hint-Avrupa dillerine Helenik, Baltık, Arnavutça, Hint-Aryan ve Kelt dilleri örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Nordik ülkeler</span> Kuzey Avrupa ve Kuzey Atlantikte bulunan ülkeler grubu

Nordik ülkeler, Kuzey Avrupa ve Kuzey Atlantik'te en çok Norden olarak bilinen coğrafi ve kültürel bir bölgedir. Bölge, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç'in yanı sıra Faroe Adaları ve Grönland gibi özerk bölgeleri de kapsamaktadır. Buna Finlandiya Cumhuriyeti'nin özerk bir bölgesi olan Åland Adaları; Jan Mayen adası ve Svalbard takımadaları da dahil edilmiştir. Norveç Krallığı'na bağlı olan Bouvet Adası, uzak coğrafi konumu nedeniyle bazen İskandinav ülkelerinin bir parçası olarak kabul edilmez. Avrupa'da Kuzey İskoçya Adaları ve Estonya gibi bazı bölgeler, İskandinav ülkeleriyle kültürel ve etnik bağları paylaşıyor ama bugün İskandinav ülkelerinin bir parçası olarak kabul edilmiyor. Bölge nüfusunun dörtte üçünden fazlasını oluşturan Kuzey Cermenler en büyük etnik grubu oluştururken, onu Finlandiya'da çoğunluğu oluşturan Finler izliyor; diğer etnik gruplar Grönland İnuitleri, Sámi halkı ve yeni göçmenler ve onların soyundan gelenlerdir. Ana diller Danca, Norveççe, İsveççe, İzlandaca ve Faroece, kökleri Eski Norsça olan Kuzey Cermen dilleridir. Ana din Lüterciliktir.

<span class="mw-page-title-main">Fennoskandiya</span>

Fennoskandiya veya Fennoskandiya Yarımadası, İskandinav Yarımadası ile Kola Yarımadasını kapsayan bir yarımadadır. Yönetimsel olarak, Norveç, İsveç ve Finlandiya'nın yanı sıra Rusya'ya bağlı Murmansk Oblastı ve Karelya Cumhuriyeti bu coğrafi bölgede yer alır. Leningrad Oblastı'nın kuzey bölgeleri de dahil edilebilir.