İçeriğe atla

İskandinav Tunç Çağı

MÖ 1200'lerde İskandinav Bronz Çağı'nın yaşandığı bölgeler

İskandinav Tunç Çağı veya Kuzey Tunç Çağı, MÖ 1700-500 yılları arasında, İskandinav Yarımadası'nın güney kesimlerinde sürmüş olan bir dönemdir. İskandinav Taş Çağının (Cilalı Taş Devri) devamıdır ve bundan sonra Roma Öncesi Demir Çağı yaşanmıştır. Bu döneme ait arkeolojik kalıntılar oldukça fazla olmasına rağmen, yazılı kaynakların olmamasından ötürü etnik ve dilsel konulara ait pek fazla bilgi bulunamamıştır. Bazı bilim insanları bu çağın Finlandiya, Estonya, Pomeranya ve Almanya'nın kuzeyinde de yaşandığını düşünmektedirler.

Genel özellikleri

Bu çağda yerleşmeler genelde çiftlik düzeyinde olmuş, şehirleşme veya köy topluluklarına rastlanmamıştır. Genelde etrafına göre yüksek ve denize yakın olan arazilerde yapılaşmaya rastlanmaktadır. İnşa edilen binalar ise diklemesine uzun, enine dar ve tek odalıdır. Başlarda iki koridorlu olarak inşa edilen bu yapılar sonraları üç koridordan oluşacak şekilde yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca bu bölgelerde tunçtan yapılmış eşyalara, kaya oymalarına, meşe tabutların olduğu mezarlara da rastlanmıştır.[1]

İnsanlar hem buğday, mısır ve arpa gibi ürünlerle tarım yapmışlar hem de deniz avcılığı sayesinde elde ettikleri kabuklu deniz canlılarını tüketmişlerdir. Sığır, koyun ve domuz evcilleştirilmiş; öküz ise yük hayvanı olarak kullanılmıştır. Ayrıca bu dönemde atların bir sembol olarak kullanıldığı ve yer yer köpeklerin de gündelik yaşama adapte olduğu bilinmektedir.[1]

Bu çağın son dönemlerine doğru İskandinav kültürü, Avrupa'nın geri kalan bölgeleriyle kaynaşmaya başladıysa da maddi anlamda bir kültür takası çok geç yıllarda gerçekleşmeye başlamıştır. Bu durum ise İskandinav Tunç Çağı'na ait birçok tunç ve altın işlemeli eserin günümüze kadar iyi bir şekilde korunmuş olarak ulaşmasına olanak sağlamıştır. Ek olarak, bu dönemde İskandinav Yarımadası'nda yaşayan toplulukların Orta Avrupa'daki halklarla maden alışverişinde bulundukları tespit edilmiştir. Bu ticarete ve kaynaşmaya rağmen İskandinav eserleri, çağdaşlarına göre oldukça yüksek kalitededir ve çok bilgi birikimi isteyen tekniklerle yapılmıştır. Birçok tümülüs ve petroglifte pamuk ve ahşaptan yapılma nesnelere de rastlanmıştır. Taş oymalarda tasvir edilen eserler, tunç baltalar ve kılıçlar ile karşılaştırılarak tarihlendirilmiştir. Bölgede 3600 yıllık tunç baltalar ve Kıbrıs bakırından yapılmış olan diğer aletler bulunmuştur.[2] Ayrıca bu dönemde sığın boynuzlarının da oyularak işlendiği gözlenmiştir. Kaya oymalarında sıkça gemi motiflerine denk gelinmesi, denizcilik ve gemiciliğin bu kültürlerde oldukça önemli bir yeri olduğunu göstermektedir. Tasvir edilen gemiler büyük olasılıkla savaşta, balıkçılıkta ve ticari amaçlar için kullanılmıştır. Bu gemi tiplerinin kökeni Cilalı Taş Devri dönemine kadar dayandırılabilir ve Roma Öncesi Demir Çağı'na devam eder. Bu zengin kültür birikimine karşın yapılan kazı ve araştırmalarda, bu döneme ait herhangi bir yazılı belge bulunamamıştır.[3]

İklim

İskandinav Tunç Çağı'nda iklim başlarda sıcak sayılabilecek bir karakterdeydi. Bugünkü Almanya topraklarının iç kesimleri ile Fransa'nın kuzeyindekine benzer hava şartları hüküm sürmekteydi. Bu durum, o sıralarda İskandinav Yarımadası'nda oldukça çeşitli bir tarım ürünü yelpazesi oluşmasına olanak sağlamıştır. Üzüm yetiştirmenin dahi mümkün olduğu bu dönemde; MÖ 2700'lü yıllardan itibaren ılımanlaşan iklim, MÖ 850-760 yılları arasında tekrar soğumaya başlamıştır.[4]

Kültür

Notlar

  • Dabrowski, J. (1989) Nordische Kreis un Kulturen Polnischer Gebiete. Die Bronzezeit im Ostseegebiet. Ein Rapport der Kgl. Schwedischen Akademie der Literatur Geschichte und Alter unt Altertumsforschung über das Julita-Symposium 1986. Ed Ambrosiani, B. Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien. Konferenser 22. Stockholm.
  • Davidson, H. R. Ellis and Gelling, Peter: The Chariot of the Sun and other Rites and Symbols of the Northern European Bronze Age.
  • K. Demakopoulou (ed.), Gods and Heroes of the European Bronze Age, published on the occasion of the exhibition "Gods and Heroes of the Bronze Age. Europe at the Time of Ulysses", from December 19, 1998, to April 5, 1999, at the National Museum of Denmark, Copenhagen, London (1999), 0-500-01915-0.
  • Demougeot, E. La formation de l'Europe et les invasions barbares, Paris: Editions Montaigne, 1969-1974.
  • Kaliff, Anders. 2001. Gothic Connections. Contacts between eastern Scandinavia and the southern Baltic coast 1000 BC – 500 AD.
  • Montelius, Oscar, 1885. Om tidsbestämning inom bronsåldern med särskilt avseende på Skandinavien.
  • Musset, L. Les invasions: les vagues germanique, Paris: Presses universitaires de France, 1965.

Kaynakça

  1. ^ a b Thrane, Henrik, Peregrine, Peter N.; Ember, Melvin (Ed.), "Scandinavian Bronze Age", Encyclopedia of Prehistory, 4 (Europe), ss. 299-314 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019. 
  3. ^ Ling 2008. Elevated Rock Art. GOTARC Serie B. Gothenburg Archaeological Thesis 49. Department of Archaeology and Ancient History, University of Gothenburg, Goumlteborg, 2008. 978-91-85245-34-5.
  4. ^ Kane, Njord (1 Kasım 2016). The Viking Stone Age: Birth of the Ax Culture. Spangenhelm Publishing. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tunç Çağı</span> Tarihsel dönem (yaklaşık MÖ 3300-1200)

Tunç Çağı veya Bronz Çağı, bölgeden bölgeye fark etmekle birlikte yaklaşık olarak MÖ 3300'den MÖ 1200'e kadar süren, bronz kullanımı, bazı bölgelerde yazı'nın varlığı ve diğer erken kentsel uygarlığın özellikleriyle tanımlanan tarihi bir dönemdir.

Bakır Taş Çağı, MÖ 5000-3000 yılları arasını kapsayan tarih öncesi dönemdir. Bakır Çağı'nın bir diğer adı Maden Taş Çağı'dır. Taş aletler yanında bakırın da kullanılmaya başlamasından dolayı Kalkolitik Çağ olarak adlandırılan bu dönem, Geç Neolitik Çağ'ın devamıdır. Bu çağda da, Neolitik Çağ'da olduğu gibi, bölgesel farklılıklar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alacahöyük</span> ören yeri

Alacahöyük, Çorum'un Alaca ilçesinin 15 km kuzeybatısındaki Alacahüyük köyündeki bir höyüktür. Bu höyükte dört ayrı kültür evresinden kalma 15 yerleşim ya da yapı katı saptanmıştır.

Orta Taş Çağı, Orta Taş Devri veya Mezolitik dönem, M.Ö. 22.000-10.000. Paleolitik ve Neolitik arası bir geçiş dönemidir. Taştan aletler daha çeşitlidir. Köpek ilk evcil hayvan olarak görülür. Gıda birikimine de başlanır. Mağara resimleriyle ilk resim sanatı ortaya çıkmıştır. Önemli bazı merkezler Samsun Tekkeköy, Karain ve Beldibi'dir.

Demir Çağı, demirin çeşitli alet ve silah yapımında esas malzeme olarak kullanıldığı bir arkeolojik devirdir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavya</span> Avrupanın kuzeyinde bir bölge

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir. Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Balta</span> İnsanoğlu tarafından odun kesmek, savaşlarda karşıdakine zarar vermek amaçlı kullanılan temel alet

Balta, insanoğlu tarafından on binlerce yıldır odunu kesmek, şekillendirmek ve parçalamak için; savaşlarda silah olarak veya seremonilerde gösterişli bir sembol olarak kullanılan bir alettir. Baltaların birçok formu vardır; ama çoğu temel olarak bir baş ve bir saptan oluşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Cermenler</span> bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanyada MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk

Cermenler, bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanya'da MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk veya bu halktan olan kimse.

Kars Müzesi 1959 yılında kurulmuştur ancak bugünkü hizmet binasına 1980 yılında taşınmıştır. Bu müze Kars'ın en büyük müzesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tarihöncesi Avrupa</span>

Tarihöncesi Avrupa Avrupa kıtasının tarihöncesi dönemdeki tarihini kapsayan, genel olarak arkeolojik kazılara dayanarak araştırılan bir dönemdir.

İzabe, maden cevherinin metal içeriğini yüksek sıcaklıkta indirgenme tepkimesi yardımıyla cevherin geri kalanından ayırma süreci. Pirometalurjinin yöntemlerinden biridir. Kimi metal oksitlerin indirgenmesi için yüksek sıcaklık yeterliyken pek çoğu için süreçte ısının yanında indirgeyici madde kullanılması da gerekir. Karbon genellikle kullanılan indirgeyicilerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Bronz Çağı Çöküşü</span> Güneybatı Asya’da ve Doğu Akdeniz’de, Bronz Çağı sonları, Demir Çağı başlarında yaşanan hızlı, yıkıcı ve kültürel dağılmalara, çözülmelere yol açan bir dizi toplumsal çöküş

Bronz Çağı Çöküşü Güneybatı Asya’da ve Doğu Akdeniz’de, Bronz Çağı sonları, Demir Çağı başlarında yaşanan hızlı, yıkıcı ve kültürel dağılmalara, çözülmelere yol açan bir dizi toplumsal çöküştür. Doğu Akdeniz’deki Bronz Çağının yüzyıllar içinde oluşan tüm kurumları yerle bir olmuştur, şehir hayatı çok büyük ölçüde gerilemiştir, geriye yalıtılmış köy toplumları kalmıştır. Miken Yunanistanı’nda saray ekonomileri çökmüştür. Yıkımların ardından Kıta Yunanistan’ı, Ege Adaları ve Anadolu 400 yıl sürecek bir karanlık çağa girecektir. Bu dönemden günümüze Mısır kaynakları hariç hiçbir yazılı belge kalmamıştır. Akdeniz’in tüm doğu yarısında, Antik Mısır hariç, neredeyse tüm büyük ve orta ölçekli kentler, çoğunlukla yağmalanıp ateşe verilmiş, diğerleri bu akıbete uğramamak için boşaltılmıştır. Bronz Çağı boyunca gelişip serpilen tüm krallıklar, yine Mısır hariç yıkılmış ve bir daha varlık gösterememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tarih öncesi Balkanlar</span>

Tarih öncesi dönemde Balkanlar 44.000 yıl önce ilk kez Üst Paleolitik dönemde Homo sapiens’lerin bölgede ortaya çıkmasıyla başlar. Tarihöncesi dönemin sonu ise ilk kez yazılı metinlerin Antik Yunan’da ortaya çıktığı MÖ 8. yüzyıl olduğu kabul edilir. Bölgedeki prehistorik süreç Üst Paleolitik, Holosen, Orta Taş Çağı, Neolitik Devrim, Proto Hint-Avrupalılar, Tarihöncesi periyotları olarak adlandırılan alt dönemlerden oluşur ancak bu dönemler arasındaki geçiş görecelidir. Örneğin bazı yorumlara göre prehistorik dönem Bronz Çağı Antik Yunan dönemindeki Girit Uygarlığı, Miken Uygarlığı, Trak Uygarlığı, Limni Uygarlığı ve Veneti Uygarlığı’nı kapsarken, bazılarına göre kapsamamaktadır. Başka bir yoruma göre Balkan bölgesinde Tarihöncesi dönemin en son aşaması olan Tarihöncesi dönem Homeros ile başlamıştır. Her halükarda Prehistorik dönem 5. yüzyılda Herodot’tan önce sona erdiği kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tarihöncesi Kore</span>

Tarihöncesi Kore, Kore Yarımadası'nda insan varlığı dönemi olup, yazılı kayıtları bulunmamaktadır. Tarihöncesi Kore, Kore tarihinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır ve arkeoloji, jeoloji ve paleontolojide ana çalışma alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kolhis kültürü</span>

Kolhis kültürü Cilalı Taş Devri - Erken Tunç Çağı ve Demir Çağı döneminde Batı Kafkasya'da görülmüş, günümüzde büyük ölçüde batı Gürcistan olarak bilinen bölgede hakim olmuş bir kültürdür. Kuzey ve Orta Kafkasyada yerini Kuban kültürü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İp Baskılı Seramik kültürü</span> Avrupada var olmuş bir arkeolojik rekonstrüksiyon kültürü

İp Baskılı Seramik kültürü, Avrupa'da MÖ 2900 ile 2350 dolaylarında, geç Neolitik dönem, Bakır Çağı ve erken Tunç Çağı'nda var olmuş arkeolojik kültür. İp Baskılı Seramik kültürü, batıda Ren Nehri'nden doğuda Volga Nehri'ne kadar uzanan Kuzey Avrupa, Orta Avrupa ve Doğu Avrupa bölgelerini içine almış geniş bir alanı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Kivik Kral Mezarı</span> İsveçin güneyindeki Kivikte yer alan mezar

Kral Mezarı, arkeolojik sit alanıdır. İsveç'in Scania ilinin güneydoğu kesimindeki Kivik yakınlarında yer almaktadır. Alan, yaklaşık olarak MÖ 1400'e ait alışılmadık derecede büyük bir İskandinav Tunç Çağı çifte gömünün kalıntılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alepotrypa mağarası</span>

Alepotrypa mağarası, Mora yarımadasının Manya bölgesinde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Sit alanı, ilk çiftçilerin yaşadığı bir yer olmasının yanı sıra, mezar alanı ve ibadet alanı olarak da kullanılmıştır. Arkeolojik kanıtlar, mağara alanının Avrupa'da günümüze kadar bulunan en büyük Neolitik mezar alanlarından biri olduğunu ortaya koydu. Bölgede MÖ 4. binyıla tarihlenen bir mezardan iki yetişkin insan iskeleti ve en az 170 ayrı kişiye ait kalıntılar bulundu. Arkeologlar, MÖ 2. binyıla tarihlenen ve Alepotrypa'da yeniden gömüldüğü anlaşılan bir Miken mezarını ortaya çıkardılar. Yeniden defin işleminin nedeni ortaya çıkarılamadı. Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, mezar alanının Alepotrypa'yı klasik mitolojide Hades'in Tainaron'a giriş yaptığı kapıya bağladığına inanılmaktadır.

Azerbaycan'da Tunç Çağı MÖ 4. Binyıl'ın ikinci yarısında başladı ve MÖ 2. Binyıl'ın ikinci yarısında sona erdi, Demir Çağı ise MÖ yaklaşık 7-6. yüzyıllarda başladı. Bugünkü Azerbaycan topraklarındaki Tunç Çağı, Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı ve Geç Tunç Çağı olarak bölümlere ayrılmıştır. Tunç Çağı Nahçıvan, Gence, Daşkesen, Mingeçevir, Kobustan, Kazah ve Karabağ'da araştırmılıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kobustan Petroglifleri</span>

Gobustan Kaya Sanatı, tarih öncesi ve Orta Çağ dönemlerinin flora ve faunasını, avcılığını, yaşam tarzlarını ve kültürünü temsil etmektedir. Kayalara yapılan oymalarda ilkel adamlar, dans ritüelleri, ellerinde mızraklı adamlar, hayvanlar, boğa güreşleri, deve kervanları, güneş ve yıldız resimleri yer almaktadır. Bu oymaların tarihi 5.000 – 20.000 yıl öncesine kadar gitmektedir.