İçeriğe atla

İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)

Koordinatlar: 41°08′26″K 29°05′10″D / 41.14056°K 29.08611°D / 41.14056; 29.08611
İshak Ağa Çeşmesi
Çeşmenin ön cephesi ile çevresinden bir görünüm (Kasım 2022)
Harita
Diğer ad(lar)Terazibaşı Çeşmesi · Terazi Çeşmesi
Genel bilgiler
Durumİşlevsel
TürSütun çeşme
KonumBeykoz, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°08′26″K 29°05′10″D / 41.14056°K 29.08611°D / 41.14056; 29.08611
Yaptıranİshak Ağa
Tamamlanma1749/1750
Yenileme1972 · 2005 · 2014
YenileyenİSKİ (2005) · İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2014)
Teknik ayrıntılar
MalzemeMermer
Yükseklik4 m
Kitâbesini yazanEdirneli Emin Efendi
Su kaynağıYalıköy'ün doğu kısmındaki sırt

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

İshak Ağa Çeşmesi, Ortaçeşme Mahallesi'ndeki Beykoz Çayırı'nda konumlanan bir sütun çeşmesi niteliğindedir. Kare prizma şeklindeki mermer bir sütundan meydana gelir. Çeşmenin haznesi olan bu kısım, kademeli bir mermer saçakla sonlanır. Beşik çatı biçimli üst kısmının tepesi volütlerle süslüdür. Cephelerinin tamamı dikdörtgen silmelerle sınırlandırılan yüzeysel birer niş içerisindedir ve her biri ayna taşı şekline bürünmüştür. Günümüzde iki cephesinde birer musluk varken dört cephesindeki mermer tekneden yanlarda olanları doldurulmuştur. Musluklarından birinin yukarısında üç satırlık yapım kitâbesi vardır.

Tarihi

İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından, kendisinin görevinden azledilişinden sonra, 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı.[a][1] Çeşmenin suyu, Yalıköy'ün doğu kısmındaki sırttan geliyordu.[2] Önceleri dört cephesinde de birer lüle varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu.[1][3] 1945'te yayımlanan eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, kitâbesinin olduğu cephesinde sürekli su akan bir lülesinin, arka cephesinde ise bir musluğunun olduğunu; lülenin bulunduğu cephesindeki teknesinin kırık olduğu yazar.[4] Kırılan bu tekne 1950'lerde, mısır pişirilen kazanların altına konulmak üzere, bulunduğu Beykoz Çayırı'ndaki başka bir noktaya taşınmıştı.[3]

1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de, 1972'deki çalışmalarla kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesi ve toprak altından çıkarılan kısma iki lüle eklenmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi.[1][5][6] Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan taş merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmış, kot farkının olduğu duvar kısmı mermerle kaplanmış ve kot farkından ortaya çıkan alt kısma bir tekne yerleştirilmişti.[3]

İSKİ tarafından 2005'te yapılan restorasyon çalışmalarında çeşme ile çevre zeminleri arasındaki kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi yapıldı. Çeşmenin ön cephesindeki teknesi de özgün hâliyle yeniden yapılmış, yeşil zemininin temizlendiği kitâbe metni altın varakla kaplanmıştı.[1][5] Restorasyon çalışmalarının sonlanmasıyla Haziran 2005'te, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın katılımıyla tören düzenlendi.[7] 2014'te İstanbul Büyükşehir Belediyesi, çeşmenin ön cephesindeki lüleyi bir muslukla değiştirdi.[8][9][]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Beykoz ilçesinin Ortaçeşme Mahallesi'ndeki Beykoz Çayırı'nda konumlanır. Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi adlarıyla da bilinir. 1-1,2 m kesitli kare prizma şeklindeki mermer bir sütundan meydana gelen bir sütun çeşmedir. Çeşmenin haznesi olan 4 m boyundaki bu kısım, kademeli bir mermer saçakla sonlanır. Beşik çatı biçimli üst kısmının tepesi volütlerle süslüdür. Cephelerinin tamamı dikdörtgen silmelerle sınırlandırılan yüzeysel birer niş içerisindedir ve her biri ayna taşı şekline bürünmüştür. Günümüzde iki cephesinde birer musluk varken dört cephesindeki mermer tekneden yanlarda olanları doldurulmuştur.[1][5][10][11]

Musluklarından birinin yukarısında, alt alta sıralanan, yan uçları kemerli dikdörtgen şeklindeki üç kartuşun içinde üç satırlık yapım kitâbesi vardır. Ortadaki kartuşun altındaki daha küçük kartuşta ise yapım tarihi yer alır. Altın varakla yazılı, Edirneli Emin Efendi tarafından celî sülüs üslubuyla işlenen metin şu şekildedir:[12][13]


Metin

صاحب الخيرات والحسنات
السيد اسحق اغا
امين كمرك استانه
سنه ١١٦۳

Çeviri yazı

Sâhibü'l-hayrât ve'l-hasenât
es-Seyyid İshak Ağa
Emîn-i Gümrük-i Âsitâne
Sene 1163

  • Çeşmenin yan cephesinden bir görünüm (Kasım 2022)
    Çeşmenin yan cephesinden bir görünüm
    (Kasım 2022)
  • Çeşmenin diğer yan cephesinden bir görünüm (Kasım 2022)
    Çeşmenin diğer yan cephesinden bir görünüm
    (Kasım 2022)
  • Çeşmenin kitâbesi (Kasım 2022)
    Çeşmenin kitâbesi
    (Kasım 2022)

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 1163 yılı, miladi takvimde 1749 ya da 1750'ye denk gelir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Koç, Hülya; Karakaya, Enis (2000). "İshak Ağa Çeşmeleri". TDV İslâm Ansiklopedisi. 22. Türkiye Diyanet Vakfı. s. 522. ISBN 978-9753894494. 
  2. ^ İstanbul Su Külliyatı XIII: 19 ve 20. Yüzyılda İstanbul Suları (PDF). 13. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. 2000. ss. 157, 188. ISBN 9758215760. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  3. ^ a b c Karakaya, Enis (1993). "İshak Ağa Çeşmeleri". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 4. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı. ss. 193-194. ISBN 9757306053. 
  4. ^ Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). "277/71 - İshak Ağa Çeşmeleri". İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 354. 
  5. ^ a b c Hut, Davut (2022). Beykoz'un Tarihî Suları (1. bas.). İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları. s. 151. ISBN 978-605-74802-8-6. 
  6. ^ Bilir, Ali (2008). Beykoz. İstanbul: Kitabevi Yayınları. s. 92. ISBN 978-975-9173-57-9. 
  7. ^ "Çeşmeler canlanıyor". Yeni Şafak. 20 Haziran 2005. 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023. 
  8. ^ İyican, Ekrem (12 Nisan 2014). "Beykozlu Ekrem İyican". 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023. 
  9. ^ 2014 Faaliyet Raporu (PDF). İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 2015. s. 184. 20 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2023. 
  10. ^ Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). "265 İshak Ağa Çeşmesi". İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 2. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 180. ISBN 9789944100335. 
  11. ^ Konyalı, İbrahim Hakkı (1956). "Beykoz Çayırı İshak Ağa Çeşmesi". Koçu, Reşad Ekrem (Ed.). İstanbul Ansiklopedisi. 5. İstanbul: Koçu Yayınları. s. 2646. 
  12. ^ "İshak Ağa Çeşmesi - Yapım kitabesi". Osmanlı Kitabeleri Projesi. 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023. 
  13. ^ Schick, İrvin Cemil (Temmuz 2012). "Gümrükçü İshak Ağa Çeşmeleri: Kitabeleri ve hattatları". Toplumsal Tarih, 223. Tarih Vakfı. ss. 22-27. 
Wikimedia Commons'ta İshak Ağa Fountain, Beykoz Meadow ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

İshak Ağa Çeşmesi, Onçeşmeler, On Çeşmeler, Beykoz Çeşmesi, Behruz Ağa Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. I. Süleyman'ın has odabaşı olarak görev yapan Behruz Ağa tarafından, daha önceleri bir Bizans çeşmesinin bulunduğu alana yaptırıldı. Zamanla harap hâle gelen ve suyu akmayan çeşme, Temmuz 1746'da başlayan ve 1746 ya da 1747 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından yenilendi. İnşa edildiği dönemde bir mesire alanında yer alırken bölgede yapılaşmanın artmasıyla şehir dokusu içinde kaldı. 1948 öncesinde üç; 1948-1950, 1986, 2005-2006 ve 2016-2017 yıllarında ise birer kez onarımdan geçti. Yapılan değişikliklerle kemerleri, üst örtüsü ve yan cephelerinde değişiklikler meydana gelirken kalemişi süslemeler eklendi. 1972'den beri korunması gereken tarihî eser statüsünde olan çeşme, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Horhor Çeşmesi (Kırma Tulumba Sokağı)</span> Fatihteki bir çeşme

Horhor Çeşmesi ya da Horhor Acı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Kaynaklar, I. Süleyman tarafından yaptırıldığı ya da daha öncesindeki döneme ait olduğuna dair farklı görüşler öne sürer. Üzerindeki onarım kitabesine göre 27 Mart 1876 tarihi civarında onarım gördü. Muslukları olmasa da 1966'ya kadar suyu akan çeşmenin tepesinde 2008 yılında yıkılana kadar ahşap bir ev vardı.

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Çeşmesi</span> Kadıköyde bir çeşme

Yoğurtçu Çeşmesi ya da Yoğurtçu Parkı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Erenköy İstasyon Çeşmesi</span>

Erenköy İstasyon Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. İsmi bilinmeyen bir annenin, Fahir ile Fatıma adlarındaki iki çocuğu anısına, 1921 ya da 1922 yılında yaptırılmış, 2006 yılında İSKİ tarafından bakım ve onarım çalışması gerçekleştirilmiştir. Tamamı mermerden yapılmış olup iki musluğu vardır. İki kitâbesindeki yazı, İsmail Hakkı Altunbezer tarafından yazılmıştır.

Hüseyin Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Yeniçeri Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1766 ya da 1767 yılında yaptırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy Çeşmesi</span> Beyoğlundaki bir çeşme

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Efendi Çeşmesi (Beşiktaş)</span> Beşiktaştaki bir çeşme

Yahya Efendi Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1557 ya da 1558 yılında yaptırılmıştır.

Kayışdağı Suyu Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

İshak Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesinin Merkez Mahallesi'nde yer alan bir çeşme. Şu maddeler de kastedilmiş olabilir:

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Ortaçeşme, Beykoz)</span> İstanbulun Beykoz ilçesindeki bir çeşme

İshak Ağa Çeşmesi ya da Palamar Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1752 ya da 1753 yılında yaptırıldı. İnşa edildiği dönemde Beykoz Çayırı içinde yer alsa da, bölgedeki yapılaşmanın artmasıyla kent dokusu içinde kaldı. 1972 sonrasında özgün teknesinin şekli değiştirilen çeşme, günümüzde işlevseldir.

Abbas Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1669 ya da 1670 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zevki Kadın Çeşmesi</span>

Zevki Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Kayyumoğlu Çeşmesi</span> Kırklarelindeki tarihi bir çeşme

Kayyumoğlu Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Avcı Mehmet Çeşmesi, Çarşı Çeşmesi veya Orta Çeşme Kırklareli ili Lüleburgaz ilçesinde bulunan bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.