İçeriğe atla

İsfahan

Başlığın diğer anlamları için Isfahan sayfasına bakınız.
İsfahan
Farsça: اصفهان
Ostan merkezi
Aşağıdan yukarı, sağdan sola: Nakş-ı Cihan Meydanı, Hacı köprüsü, Si-o-se Pol, Çehel Sütun Sarayı, İsfahan Çiçek Bahçesi, Sekiz Cennet Köşkü, Mescid-i Şah
Takma ad:
Nısf-e Cihan (Dünyanın yarısı)
İran üzerinde İsfahan
İsfahan
İsfahan
Şehrin İran'daki konumu
Ülkeİran İran
Eyaletİsfahan Eyaleti
Şehristanİsfahan şehristanı
BahşMerkezî bahşı
İdare
 • Genel valiMurtaza Bahtiyari
 • Belediye başkanıMurtaza Sekaiyan Nejad
Yüzölçümü
 • Ostan merkezi106,2 km²
Rakım1590 m
Nüfus
 (2006)
 • Ostan merkezi1.583.609
 • Yoğunlukoto/km²
 • Metropol
3.430.353
Zaman dilimiUTC+03.30 (IRST)
 • Yaz (YSU)UTC+04.30 (IRST)

İsfahan (Farsça: اصفهانⓘ; [esfæˈɦɔːn]), İran'da İsfahan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Aynı zamanda ülkenin üçüncü büyük şehridir.

Bu şehir Safevi ve Selçuklu döneminde başkent idi, bu nedenle söz konusu şehirde çok sayıda tarihî eser bulunmaktadır. Nüfusu 2016 yılına göre tahmini; 1.961.000'dir.

İsfahan, İran'ın kavşak noktalarından biridir ve dünyanın en büyük şehirlerinden biriydi. Şehir, 1050 ile 1722 yılları arasında, özellikle de Safeviler altında 16. yüzyılda tarihte ikinci kez başkenti olduğu zaman çok gelişti. Bugün bile, geçmişteki o ihtişamını korumaktadır. Şehir, birçok güzel bulvarıyla, köprüleriyle, saraylarıyla, camileriyle ve minareleriyle İslami mimariyi yansıtmasından dolayı meşhurdur.

Tarih

İsfahan, Yontma Taş Devri'ne kadar dayanır. İranlı Medler buraya yerleşince, Aspandana adı altında Medler'in en önemli şehirlerinden biri olmuştur. M.S. 642'de Müslümanlar'ın eline geçti. Selçuklu hanedanının kurucusu Tuğrul Bey de 11. yüzyılın ortalarında İsfahan'ı başkent yaptı. Onun torunu Melikşah yönetiminde kent büyüyüp zenginleşti. Ünlü İsfahan Mescid-i Cuma'sının yapımına bu dönemde başlandı. Selçuklu hanedanının yıkılışından sonra İsfahan gerilemeye başladı. 13. yüzyılda kent, önce Moğollar, ardından da 1387 yılında Timur tarafından yağmalandı ve birçok insan katledildi. Coğrafi konumunun sonucu olarak, İsfahan şehri özellikle Safeviler altında tekrar gelişmeye başladı. Şah I. Abbas İsfahan'ı başkent yaptı ve 17. yüzyılın en büyük ve en güzel kentlerinden biri olarak yeniden inşa etti (1598). O dönemde birçok park, kütüphane ve cami inşa edildi. 1722'de Gılzailer (Peştunlar) uzun bir kuşatmanın ardından şehri ele geçirdi. Uzun yıllar bir harabe görünümünde kalan İsfahan'ın nüfusu da iyice azaldı. Rıza Şah Pehlevi döneminde (1925-1941) yeniden imarına başlanan kentte bir sanayi bölgesi oluşturuldu ve tarihsel yapıların birçoğu onarıldı. Bugün dahi ülkenin diğer bölgelerine nazaran çok daha temiz ve düzenli bir kent konumundadır.

İklim

 İsfahan iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 20,4 23,4 29,0 32,0 37,6 41,0 43,0 42,0 39,0 33,2 26,8 21,2 43,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 8,8 11,9 16,8 22,0 28,0 34,1 36,4 35,1 31,2 24,4 16,9 10,8 23,0
Ortalama sıcaklık (°C) 2,7 5,5 10,4 15,7 21,3 27,1 29,4 27,9 23,5 16,9 9,9 4,4 16,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −2,4 −0,2 4,5 9,4 14,2 19,1 21,5 19,8 15,1 9,3 3,6 −0,9 9,4
En düşük sıcaklık (°C) −19,4 −12,2 −8 −4 4,5 10,0 13,0 11,0 5,0 0,0 −8 −13 −19,4
Ortalama yağış (mm) 17,1 14,1 18,2 19,2 8,8 0,6 0,7 0,2 0,0 4,1 9,9 19,6 112,5
Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi[1][2]


Kültür

İsfahan geleneksel İran mimarisine ait birçok esere ev sahipliği yapmaktadır. 17. yüzyılda yapılan ve dünyanın en büyük meydanlarından sayılan Nakş-ı Cihan Meydanı (İmam Humeyni Meydanı) Dünya Mirası listesine alınmıştır. Zağros Dağları'ndan doğan ve İsfahan'ın içinden geçen Zayende Nehri'nin üzerindeki eski köprüler ve bu köprülerin içinde en ünlüsü olan ve adı 33 Gözlü Köprü anlamına gelen 300 metre uzunluğunda ve 14 metre genişliğindeki Siose Pol en ünlü mimari yapılardandır. Bunların dışında diğer tarihi mimari yapılar; 17. yüzyılda Şah Abbas tarından yaptırılan İmam Cami (Mescid-i İmam) ve Şeyh Lütfullah Camii ile Ali Kapu Sarayı (Ali kapu: Bâb-ı Âli) 6 katlı olup en ilgi çeken yeri 18 ince ve zarif sütun üzerinde yükselen terasıdır.

Kardeş şehirler

İsfahan'ın toplam 12 tane kardeş şehri var:[3]

Resim galerisi

Kaynakça

  1. ^ "İsfahan İklim Verileri 1961-1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. 
  2. ^ "İsfahan İklim Verileri 1951–2010". İran Meteoroloji Örgütü. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. 
  3. ^ "Sisterhoods". İsfahan İslam Konseyi. 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2009. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta İsfahan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tahran</span> İranın başkenti

Tahran, İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tebriz</span> İranda bir şehir

Tebriz, İran'da Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Tebriz İran'ın kuzey batısındaki en büyük şehri, aynı zamanda İran Azerileri'nin yoğunluklu olarak yaşadığı bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Meşhed</span> İranda bir şehir

Meşhed, İran'ın Razavi Horasan Eyaleti'nin yönetim merkezi ve ülkenin ikinci büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Nişabur</span>

Nişabur, İran'ın Razavi Horasan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Şiraz</span> İranın en büyük beşinci şehri

Şiraz, İran'ın en büyük beşinci şehri ve Fars Eyaleti'nin yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">San'a</span> Yemenin başkenti

San'a, Yemen'in başkenti. 2005 yılında, şehir nüfusu 1.937.451'dir.

<span class="mw-page-title-main">Şeki</span> Azerbaycanda şehir

Şeki, Azerbaycan'ın kuzeyinde, başkent Bakü'nün 370 km kuzeybatısında Büyük Kafkas Sıradağları eteğinde yer alan ve Şeki Rayonu'nun merkezi olan kenttir. 1968 yılına kadar Nuxa adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nakş-ı Cihan Meydanı</span>

Nakş-ı Cihan Meydanı, İran'da İmam Meydanı olarak da anılır. İsfahan'ın merkezinde bulunan, İran'ın ve Güneybatı Asya'nın en geniş meydanı. UNESCO'nun Dünya Mirası listesindeki meydanın etrafı Safavi Hanedanıdan kalma Âli Kapı, Şeyh Lütfullah Camii, Şah Camii gibi tarihi yapılar ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Vank Katedrali</span>

Vank Katedrali veya Vank Kilisesi, İran'ın İsfahan kentinin Yeni Culfa mahallesinde bulunan Ermeni Apostolik Kilisesi'ne bağlı kilise.

<span class="mw-page-title-main">Kirmanşah (şehir)</span>

Kirmanşah, İran'ın batısında büyük çoğunluğunu Gorani nüfusun oluşturduğu Kirmanşah Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Erdistan</span>

Erdistan, İran'ın İsfahan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Gülpayigan</span>

Gülpayigan, İran'ın İsfahan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında 1723-1727 yılları arasında yapılmış savaş

1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile çöküş devrine girmiş olan İran'daki Safevî Devleti, ardından ise İsfahan'ı ele geçirerek İran'a egemen olan Afgan Hotakîler arasında süren ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî mücadele.

<span class="mw-page-title-main">Zevare</span>

Zevare, İran'ın İsfahan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Mescid-i Şah</span>

Şah Camii, Sültani Camii veya İman Camii Nakş-ı Cihan Meydanı'nın güney tarafında duran İran'ın, İsfahan bir camidir. Şah Abbas tarafından 1611 yılında inşaatına başlamanması için emir verdi. Cami Şah Abbas'ın saltanatının 20. yılında başlamış ve 18 yıl sonra bitmiştir.

İslam Mirası Parkı, Malezya'nın Terengganu eyaletindeki Kuala Terengganu kentinde bulunan ünlü bir turizm merkezidir. Park şehir suları içinde bulunan Wan Man adasının üstünde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İsfahan'ın Kurtuluşu</span>

İsfahan'ın kurtuluşu, Nadir Han'ın liderliğindeki Safevi ordusunun, Murche-Khort Savaşı'nda Eşref Khan'ın liderliğindeki Afgan ordusunu yenmesinin sonucuydu.

<span class="mw-page-title-main">Ali Gapu</span> İsfahanda bir saray

Ali Gapu Sarayı, İran'ın İsfahan şehrinde bulunan Safeviler dönemine ait imparatorluk sarayıdır. Nakş-ı Cihan Meydanı'nın batı tarafında, Şeyh Lütfullah Camii'nin karşısında yer almaktadır. Bu saray kırk sekiz metre yüksekliğinde ve 6 katlıdır. Saray, Safevi Hanedanı'nın imparatorlarının resmi ikametgâhı olarak hizmet etmiştir. UNESCO, kültürel ve tarihi önemi nedeniyle hem saray hem de meydanı, Dünya Mirası Alanı olarak ilan etti. Saray kırk sekiz metre yüksekliğinde olup her birine zorlu bir döner merdivenle erişilebilen altı kata sahiptir. Altıncı katta, müzik salonu, duvarlarda sadece estetik değil aynı zamanda akustik değeri olan derin dairesel nişler bulunur. Ali Gapu, Safevi mimarisinin en iyi örneği ve İslam mirasının bir sembolü olarak kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.