İçeriğe atla

İrtiş-Karamay-Urumçi Kanalı

İrtiş-Karamay-Urumçi Kanalı
İrtiş-Karamay-Urumçi Kanalı
Havza
KonumSincan, Çin
Koordinatlar47°14′1″K 88°28′42″D / 47.23361°K 88.47833°D / 47.23361; 88.47833
Genel bilgiler
Bağladığı sularİrtiş nehri→ ←Sulama kanalı
Yapım süresi2000-2008
DurumKullanımda
Harita

İrtiş-Karamay-Urumçi Kanalı (Çince: 引额济克(乌)工程; pinyin: Yǐn-É-jì-Kè (Wū) gōngchéng) veya Proje 635 (635工程), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesiminde su transfer kanalları ve rezervuarlarından oluşan bir sistemdir.[1] Suyu İrtiş Nehri'nden kuzey-orta Sincan'da birkaç kuru kapalı havzaya aktarır, burada sulama ve nüfusun ve endüstrilerin genel kullanımı için kullanılır.

Kanal, Çin yayınlarında genellikle "İrtiş'ten Su Temini Projesi" olarak anılır.[2]

Çinli planlamacılara göre kanalın taşıdığı su sonunda 140.000 hektarlık alanı sulaması planlanmaktadır. Kanalın suyunun önemli bir kullanıcısı da Karamay çevresindeki petrol endüstrisidir.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Sievers, Eric W. (2002), "Transboundary Jurisdiction and Watercourse Law: China, Kazakhstan and the Irtysh" (PDF), Texas International Law Journal, 37 (1), 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 13 Eylül 2021 
  2. ^ [考察调研组专家考察"引额供水"工程] (A group of experts visit to inspect the Project for Supplying Water From the Irtysh), at the site of the China Institute of Water Resources and Hydropower Research, 2010-08-05

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uygurlar</span> Doğu Türkistanda yaşayan Türk soylu halk ve bu halktan olan kimse

Uygurlar veya Uygur Türkleri, Orta ile Doğu Asya'dan kaynaklanan ve kültürel olarak bu bölgelerle bağlı bir Türk azınlık etnik grubudur. Uygurlar Çin'in resmî olarak tanıdığı 55 etnik azınlıktan biridir. Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların memleketi olarak tanınır. Bununla birlikte, Çin Hükûmeti, Uygurları yalnızca çok kültürlü bir ulusa ait olan bölgesel bir azınlık olarak tanır ve Uygurların yerli bir halk olduğu yönündeki kavramı reddetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tibet</span> Asyada bir yayla bölgesi

Tibet Orta Asya'da Tibet halkının anavatanı olan bölge. Ortalama 4.900 metrelik yükseltisiyle "Dünyanın Çatısı" diye tanınır. Kuzeyinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Qinghai, doğusunda Sichuan, güneyinde Hindistan, Nepal ve Bhutan vardır. Başkenti Lhasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Urumçi</span> Sincan Uygur Özerk Bölgesinin başkenti

Urumçi ya da Ürümçi, Çin'in kuzeybatısında yer alan, Doğu Türkistan adıyla da bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkentidir. 2,5 milyon nüfuslu bir şehir olup 10.989 km²lik bir alan kaplar. Mançu İmparatorluğu 1884 yılında, Doğu Türkistan istilasını gerçekleştirdiğinde şehre Çince 迪化 (Dihua) adını vermişlerdi. 1955 yılında, daha öncelerden eyalet statüsündeki Doğu Türkistan'ın, Sincan Uygur Özerk Bölgesi olması ile birlikte, başkentin adı da tekrar Urumçi olmuştur. Çin'in batıya açılan en önemli güzergâhlarındandır. Demiryolu taşımacılığında önemli bir geçittir.

<span class="mw-page-title-main">İrtiş</span> Asyada bir nehir

İrtiş Irmağı, Sibirya'da bir nehir, ana kaynağı Obi Nehri'dir. İrtiş ismi Beyaz anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kuytun</span>

Kuytun, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeybatısında, İli Kazak özerk iline bağlı bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Usu</span>

Usu (şehir),, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeyinde Tarbagatay İli toprakları içinde bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Dörbiljin İlçesi</span>

Dörbiljin İlçesi,, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeyinde Tarbagatay İli toprakları içinde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Karamay Bucağı</span>

Karamay Bucağı, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Karamay'a bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Maydağ Bucağı</span>

Maydağ Bucağı, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Karamay'a bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Cerenbulak Bucağı</span>

Cerenbulak Bucağı, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Karamay'a bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Orku Bucağı</span>

Orku Bucağı, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Karamay'a bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">İrtiş Nehri Muharebesi</span> askeri çatışma

İrtiş Nehri Muharebesi, 657'de Tang Hanedanlığı'nın general Su Dingfang yönetimindeki ordusu ile Batı Türklerinin kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan arasında yaşanan savaştır. Savaş, Tang sınır kentlerine yapılan Türk saldırılarından bunalan Çin tarafından Uygurların da desteğiyle oluşturulan Birleşik Çin ordunun düzenlediği seferin bir parçasıdır. Savaş Altay Dağları yakınındaki İrtiş Nehri boyunda meydana gelmiştir. İl-Kullıg Kağan, İli Nehri'nde İl-Kullıg Kağan Çinli piyadelerden ve Uygur süvarilerinden müteşekkil 10 bin kişilik Tang ordusunu ablukaya aldı. Su Dingfang ön cepheye piyadeleri yanaşık düzen ile yerleştirdi, ön cephede bulunan piyadeler yana açılınca dinlenmiş atlara sahip Uygurlar hızla ileri atılıp saldırıya geçtiler. Uygurlar, Türk süvarilerini dağıttılar ve çoğunu da kılıçtan geçirdiler. İl-Kullıg'a sadık Türk boyları teslim olmuş ve Taşkent'e doğru çekilen İl-Kullıg ertesi gün yakalanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Karamay Havalimanı</span>

Karamay Havalimanı, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlı Karamay kentinde bulunan bir havalimanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zaysan Gölü</span>

Zaysan Gölü ), ca. 1.810 km² (700 mi²) alan kaplayan bir tatlı su gölüdür ve doğu Kazakistan'da, Altay ve Tarbagatai Dağları arasındaki bir çukurda yer almaktadır. Doğu Kazakistan Eyaleti'nin en büyük gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Turfan Karızı</span>

Çin'in Sincan Özer Bölgesi'ndeki Turfan Depresyonu'nda bulunan Turfan'daki Turpan su sistemi ya da Turfan su sistemi Turfan halkı tarafından uyarlanan dikey bir tünel sistemidir. Yerel Uygur dilinde karız kelimesi "kuyu" anlamına gelmektedir. Turfan, karız su sistemini ve diğer tarihî eserleri sergilemeye adanmış Turfan Su Müzesi'ne de ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güney-Kuzey Su Aktarma Projesi</span>

Güney-Kuzey Su Aktarma Projesi, Çin'de on yıllık bir altyapı mega projesidir. Proje, Çin'in güneyindeki Yangtze Nehri'nden yılda 44,8 milyar metreküp tatlı suyu üç kanal sistemi aracılığıyla daha kurak ve sanayileşmiş kuzeye kanalize etmeyi hedeflemektedir:

<span class="mw-page-title-main">İrtiş-Karağandı Kanalı</span>

İrtiş-Karağandı Kanalı, Kazakistan'ın kuzey orta kesiminde bulunan bir kanaldır. Kanal, İrtiş Nehri'ni Karağandı kentine bağlamaktadır. Kazakistan'ın bağımsızlığından sonra, kanal resmi olarak Kazak jeolog Kanış Satpayev'in anısına Kanış Satpayev Kanalı olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aylik Gölü</span>

Aylik Gölü, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunan bir göldür. Göl, Çungar Havzası'nın kuzeyinde Kurbantongut Çölü'nün kenarında Karamay kenti sınırları içerisinde yer almaktadır.

1994 Karamay yangını, 8 Aralık 1994 tarihinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne bağlı Karamay kentinde Dostluk Tiyatrosu'nda çıkan yangındır. Yangın sırasında 1000 kadar çocuk ve öğretmen bulunmakta olup 288'i okul çocuğu olmak üzere 325 kişi hayatını kaybetti. Yangın, Çin Halk Cumhuriyeti tarihindeki en kötü yangınlardan biri olarak kabul edilmektedir.