İçeriğe atla

İrlanda Lordluğu

İrlanda Lordluğu
Dominium Hiberniae (Latince)
Seigneurie d'Irlande (Fransızca)
Tiarnas na hÉireann (İrlandaca)
1171-1542
İrlanda Lordluğu bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
1300 yılında İrlanda Lordluğu (pembe)
1300 yılında İrlanda Lordluğu (pembe)
Türİngiltere yurtluğu
BaşkentDublin
Yaygın dil(ler)İngilizce, İrlandaca, Latince
Resmî din
Katolik
HükûmetFeodal Monarşi
Lord 
• 1171–1177
II. Henry
• 1509–1542
VIII. Henry
Tarihî dönemOrta Çağ
• Kuruluşu
1171
• Dağılışı
1542

İrlanda Lordluğu (İrlandaca: Tiarnas na hÉireann), 1171 ile 1542 yılları arasında İrlanda Adası'nın bir kısmını kontrol etmiş, İngiltere Kralı ve Anglo-Norman lordlar tarafından yönetilmiş bir lordluktu.

Tarihçe

Devleti İngiltere Kralı ve Anglo-Norman lordları yönetmiştir. Lordluk, 1169-1171'de Normanların İrlanda'yı işgalinin ardından bir Papalık yurdu olarak kuruldu. İrlanda'nın efendisi aynı zamanda İngiltere'nin kralı olduğu için lord yardımcısı veya vekil olarak bilinen bir vali tarafından temsil ediliyordu.

İngiltere kralları tüm adada hükümdarlık iddia ettiler, ancak gerçekte kralın yönetimi sadece adanın bazı kısımlarına kadar uzanıyordu. Gal İrlanda olarak bilinen adanın geri kalanı, genellikle Anglo-Normanlar ile savaş halinde olan çeşitli Gal İrlanda krallıklarının veya şefliklerinin kontrolü altında kaldı. İngiliz egemenliği ve hukuku altındaki Lordluk zamanla büyüdü ve 13. yüzyılın sonlarında ve 14. yüzyılın başlarında en büyük boyutuna ulaştı.

Lordluk daha sonra 1315-18'de İskoçya tarafından işgal edilmesi, 1315-17'deki Büyük Kıtlık ve 1340'ların Kara Ölümü ile birlikte düşüşe geçti. Akıcı siyasi durum ve İngiliz feodal sistemi, İrlanda'daki Anglo-Norman lordları için büyük bir özerklik sağladı; kendileri için kontluk yaptılar ve neredeyse bazı yerli Gal kralları kadar yetkiye sahiptiler. Bazı Anglo-Normanlar Galli hale getirildi ve İngiliz yönetimine karşı ayaklandı. İngilizler, İngiliz yerleşimcilerin İrlanda yasalarını, dilini, geleneklerini ve kıyafetlerini benimsemelerini yasaklayan Kilkenny Statüsü'nü yaratarak bunu engellemeye çalıştı.

Lordluk, 1542'de İrlanda Tacı Yasası altında İngiltere Kralı VIII. Henry'nin İrlanda Kralı ilan edilmesi ve İrlanda Krallığı'nın kurulması ile sona erdi.[1]

Kaynakça

  1. ^ Moody, T. W., (Ed.) (1989). A New History of Ireland. 8: A Chronology of Irish History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-821744-2. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anglosaksonlar</span> eski bir Cermen halkı

Anglosaksonlar, Anglus, Sakson ve Jüt karışımı bir Cermen halkı. 5. yüzyıldan itibaren Romalıların Britannia olarak isimlendirdiği adayı istila etmiş ve 865'teki Viking istilasına kadar adanın tamamını yönetmişlerdir; Viking istilasından Norman istilasına kadar geçen sürede ise bazen adanın bir kısmını, bazen tamamını yönetmiş ve bazen de adanın kontrolünü tamamen Vikinglere kaptırmışlardır. Vikinglerin gelişiyle İngiltere'deki Anglosakson kontrolü önemli ölçüde zayıflamış ve Normanların gelişiyle birlikte tamamen sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yüz Yıl Savaşı</span> Ortaçağ döneminde 116 yıl süren İngiliz-Fransız çatışmaları (1337–1453)

Yüz Yıl Savaşı (Yüz Yıl Savaşları), İngiltere Kralı III. Edward'ın Fransa tahtında hak iddia etmesiyle 1337'de başlayan ve ancak 116 yıl sonra 1453'te sona eren savaşlar dizisidir.

<span class="mw-page-title-main">Normandiya</span> Kuzey Fransada coğrafi bir bölge

Normandiya, Kuzey Fransa'da coğrafi bir bölge. Yukarı Normandiya (Haute-Normandie) Seine-Maritime ve Eure, Aşağı Normandiya (Basse-Normandie) Orne, Calvados ve Manche departmanından oluşur. Normandiya Dükalığı eskiden aşağı Seine departmanı, Pays de Caux ve batıda Cotentin yarımadasına kadar olan bölgeyi içine alan kuzey Fransa'da bağımsız bir dükalıktı.

<span class="mw-page-title-main">İngilizler</span> İngiltere ile ilişkili bir halk

İngilizler, İngilizce dilini konuşan ve ortak tarih ve kültürü paylaşan bir topluluk olarak İngiltere'de ortaya çıkmış etnik grup ve millettir. Tarih boyunca İngiltere'de ikamet etmiş olan farklı grupların karışımıyla yeni bir kimlik oluşturmuşlardır; Anglo-Saksonlar, Vikingler, Bretonlar ve Normanlar İngiliz kimliğini oluşturan etnik gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Tudor Hanedanı</span>

Tudor Hanedanı ya da Tudor Dönemi,, 1485 ile 1603 yılları arasındaki dönemde İngiltere Krallığı'nı idare eden, Galler kökenli hanedan ve hanedanın iktidarda olduğu döneme verilen isim. Söz konusu dönem, İngiliz tarihinin en parlak dönemlerinden biri olarak gösterilir. VII. Henry güçlü bir merkezi otorite kurdu ve VIII. Henry zengin bir devletin ve güçlü bir monarşinin temellerini attı. İngiltere'deki ailesi, İngiltere ve İrlanda'yı 1485'ten 1603'e kadar, 118 yıl boyunca yöneten, Galler kökenli kraliyet ailesidir. Kurucusu Henry Tudor'dur. Aralarından üçü İngiltere'yi Orta Çağ'dan çıkarıp gelecek yüzyıllarda dünyanın büyük bir kısmına egemen olan güçlü bir Rönesans devletine dönüşmesine önemli katkı sağlamışlardır.

Normanca veya Norman Fransızcası, Oïl dilleri içerisinde sınıflandırılan bir Latin dilidir. Bazen bir Fransızca lehçesi olarak da sınıflandırılabilir. Normanca, Fransa'nın Normandiya bölgesinde ve Manş Adaları'nda konuşulur. Normandiya bölgesinde resmî dil kabul edilmemekle beraber "bölgesel dil" olarak adlandırılır.

İrlanda tarihi bugünkü İrlanda topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Ripon</span>

Ripon şehri, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde bulunan metropoliten-olmayan "Kuzey Yorkshire Kontluğu"'na bağlı ikincil bölge "Harrogate Beldesi Yerel İdaresi"'ne bağlı ve çok sınırlı bir "mahalle yerel idaresi " bulunan ve orta-çağlardan kalan katedrali bulunması dolayısıyla şehir olma statüsü de taşıyan bir şehirsel yerleşkedir. Ripon küçük bir şehir olup İngiltere ülkesinde bulunan şehir statüsü taşıyan beldeler arasında nüfus sıralamasında alttan dördüncü sıradadır. Ripon'un coğrafi olarak ve kraliyet törenleri için "Kuzey Yorkshire" törensel kontluğuna bağlı olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">II. William</span>

II. William 26 Eylül 1087'den 1100'deki ölümüne kadar, Normandiya üzerinde yetkileri ve İskoçya'da nüfuzu olan İngiltere kralıydı. Yetki alanını Galler'e genişletme konusunda çok başarılı değildi. Fatih William'ın üçüncü oğlu, belki de kırmızı görünümünden veya büyük olasılıkla, çocukken kızıl saçlara sahip olmasından dolayı, genellikle William Rufus olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Krallığı</span> 1542 - 1801 yılları arasında İrlanda adasında var olan devlet

İrlanda Krallığı, 1542 İrlanda Tacı Kanunu ile VIII. Henry'nin İrlanda Kralı ilan edilmesiyle, 1800'deki Birleşme Kanunları arasındaki zaman diliminde İrlanda'daki ülkeye verilen ad. 1171'de kurulan İrlanda Lordluğu'nun yerini almıştır. Kral VIII. Henry, bazı Avrupalı Protestan güçler tarafından tanınmış fakat Avrupa'daki tüm Katolik güçler tarafından tanınmamıştır. Fakat kızı I. Mary, 1555 yılında Papa tarafından İrlanda Kraliçesi olarak tanınmıştır. İrlanda 1801 yılında Büyük Britanya Krallığı'na katılarak Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı'nı oluşturunca, İrlanda Krallığı da fiilen sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Britonlar</span>

Britonlar, en azından Britanya Demir Çağı'ndan Yüksek Orta Çağ'a kadar Büyük Britanya'da yaşayan yerli Kelt halkını ifade eder. Bu dönemde, Galler, Cornish ve Bretonlar gibi farklı gruplara ayrılmışlardır. Modern Brittonik dillerin atası olan Ortak Brittonik dilini konuşuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'nın Normanlar tarafından işgali</span>

İrlanda'nın Normanlar tarafından işgali iki etapta başarılan bir süreçtir. İlk etap 1 Mayıs 1169'da başlamıştır ve bu etapta birbirleriyle o zaman kardar yakın bağlantıları olmayan bir grup Norman şövalye Wexford Kontluğu içinde bulunan "Bannow" mevkine çıkartma yaptılar. Bu çıkartma daha önce "Leinster Kralı" olan ama krallıktan azledilen Dermott MacMurrogh ' krallığı tekrar eline geçirmek için Norman şövalyelerden destek istemesi üzerine yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi</span>

İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi, 28 Eylül 1066 tarihinde İngiltere'nin Normandiya dükü William tarafından işgal edilmesiyle başlar. William 14 Ekim 1066 tarihinde yapılan Hastings Muharebesini kazanınca I. William olarak başa geçer. Yenik İngiltere kralı Harold Godwinson 25 Eylül 1066 tarihindeki Vikinglere karşı Stamford Bridge Muharebesinde zafer kazanmasına rağmen ordusunun oldukça yıpranmış olması muharebede belirleyici olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Seferi (1069)</span>

Kuzey Seferi veya Kuzeyin yağmalanması, İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi sırasında Hastings Muharebesindeki zaferinin ardından I. William olarak tahta geçen Normandiya Dükünün öncülüğünde düzenlenen seferdir. Norman egemenliğine karşı başkaldıran Anglo-Sakson İngilizlere karşı 1069-1070 kışında düzenlenen sefer kuzey bölgelerini denetim altına almak amacıyla yapılmıştır. Sefer sırasında kullanılan yakıp yıkma taktiği yüzünden bölgede geniş çaplı hasar meydana gelmiş, Anglo-Sakson derebeyleri kovulmuştur. Sefer sonucunda yaklaşık 100 bin kişinin öldürüldüğü sanılmaktadır. Sefere ait veriler bu dönemde yazılan Kıyamet Kitabı adlı eserde tüm açıklığıyla geçmektedir.

Anglo-Normanlar, kökeni genel olarak 1066 yılında William tarafından gerçekleştirilen İngiltere'nin fethiyle birlikte İngiltere'yi yöneten Normanlara dayananları tanımlar. Fetihten önce de az sayıda olmakla beraber Norman varlığı bulunmaktaydı. Ancak Hastings Muharebesi'ndeki zaferin ardından adaya doğru yaşanan yoğun Norman göçü ile özgün bir toplum oluşmuştur. Normanlar tüm İngiltere'nin yanı sıra, Galler'in bir kısmını ve 1169 yılından sonra İrlanda'ya hakim oldukları için zaman içinde özgün bir kültür oluşturmuşlardır. Özellikle dilleri Normandiya'daki eski Normancadan ayrılarak evrimleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İngiltere tarihi</span> İngilterenin Tarihsel Gelişimi

İngiltere tarihi, günümüzde Birleşik Krallık içerisinde bir bölgeyi oluşturan ülkedir. Happisburgh, Norfolk'da bulunan çakmak taşı gibi aletler ve ayak izleri İngiltere'de 800.000 yıldan fazla önce yaşanmaya başlandığını göstermiştir. Modern insan için ilk kanıt, Kuzeybatı Avrupa'da 1927 yılında Devon, Kents Cavern'de keşfedilen bir çene kemiği olup yaşı 41.000 ila 44.000 arasında olduğu 2011 yılında tekrar belirlenmiştir. Devamlı olarak süregelen insan yerleşimi yaklaşık 12.000 yıl önce, son buzul çağının sonunda başlamıştır. Bölgede Orta Taş Çağı, Cilalı Taş Devri, Tunç Çağı gibi dönemlerde bulunan birçok türde kalıntıların yanı sıra, Stonehenge gibi yapıtlar ve Avebury türü anıtlar örnek olarak verilebilmektedir. Demir çağında İngiltere'nin güneyinde, İskoçya'da bulunan Firth of Forth (Haliçi) bölgesinde, Keltler ve Britonların yaşadığı ve aynı zamanda Belgae kabilelerinde ülkenin güney doğusunda yaşamış olduğu bilinmektedir. MS 43 yılında Roma'nın Britanya fethi başlamış olup dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Wessex Krallığı</span> Büyük Britanyanın güneyinde yer alan Anglosakson krallığıdır

Wessex Krallığı Büyük Britanya'nın güneyinde yer alan Anglosakson krallığıdır. 519 yılından 10. yüzyılın başlarına kadar birleşik İngiliz devleti kuruluncaya kadar hüküm sürmüştür.

<i>Ivanhoe</i>

Ivanhoe, Sir Walter Scott'un en sevilen tarihi romanlarından biridir. Tarihî roman türünün öncülerindendir. Robin Hood'un Norman işgaline karşı direnen vatansever İngiliz olarak anıldığı ilk eserdir.

Wessex earl unvanı, İngiliz tarihinde iki kez oluşturulmuştur. Birincisi İngiltere'nin Normanlar tarafından fethinden önce Anglo-Sakson soylularınca kullanıldı. Adını günümüz İngilteresinde güney ve güney-batı bölgesinde yer alan 10.yüzyılda var olmuş Anglo-Saxson krallığından alır.