İçeriğe atla

İranlılar

İranlılar
ایرانی
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 İran79.200.000[1]
 ABD1.186.140[2]
The Persian Diaspora
Birleşik Arap Emirlikleri Birleşik Arap Emirlikleri400.000[3][4]
Birleşik Krallık Birleşik Krallık130.000
 Almanya110.000[5]
 Kanada[6]
 İsrail40.000[6]
 Katar73.000[4]
 Fransa62.000[6]
Hindistan Hindistan60.000
[6]
Kuveyt Kuveyt60.000
İsveç İsveç60.000
 Rusya50.000
Bahreyn Bahreyn48.000[7]
Hollanda Hollanda[6]
Avusturya Avusturya25.000
Umman Umman25.000[8]
Yunanistan Yunanistan20.000[6]
Danimarka Danimarka10.000[6]
Belçika Belçika6.000[6]
Norveç Norveç6.000[6]
 Finlandiya2.000[6]
Diller
Farsça, Azerbaycan Türkçesi, Kürtçe, Arapça, Türkmence, Beluçça, Kaşkay Türkçesi, Gilekçe
Din
çoğunluğu İslam (Şii) [9][10] ve az sayıda Sünni, Bahai, Hristiyan, Musevi ve Zerdüşt

İranlılar, İran vatandaşı ya da İran milletinden olan. İranlı, ülkedeki tüm etnik unsurları kapsayan bir terimdir. Farsça konuşanlara Farsi ya da Pers denilmekte iken tarihsel anlamda Arap-Fars ayrımını belirtmek için Acem sıfatı da kullanılmıştır. İranlı olarak tanımlanan halklar genellikle İran dillerini konuşmaktadırlar.

Yaşadıkları yerler

Güneydoğu'da Belucistan olarak anılan Afganistan sınırı ile başlayan, halklara ait coğrafi yaşam alanı, Kuzeybatı'da Kafkaslar'a kadar uzanan bir dağılım gösterir.

Kimlikleri

Farslar, Kürtler, Zazalar, Tacikler, Mazenderanlılar, Gilekler, Lurlar, Beluciler, Tatlar, Talişler ve Osetler İrani halklardandır.

Bunun dışında İran'da çeşitli Türk boylarından halklar vardır: Azerbaycan Türkleri, Türkmenler, Kaşkaylar, Halaçlar gibi nüfus büyüklükleri farklı olan Türk boyları, çok eski dönemlerden beri bu coğrafyada yaşamaktadırlar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  2. ^ "American FactFinder". 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  3. ^ "Travel Video Television News - Iranians investing heavily in Dubai". 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  4. ^ a b "Ethnologue report for language code:pes". 14 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  5. ^ wo.org/Disporia.htm Iranian World Outreach - Iranian -speaking people outside of Iran[]
  6. ^ a b c d e f g h i j "The Persian Diaspora". 21 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  7. ^ 14 report for Bahrain
  8. ^ "Ethnologue". 14 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  9. ^ "CIA - The World Factbook - Iran". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017. 
  10. ^ http://www.aljazeera.com/me.asp?service_ID=12883[]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Ali Hamenei</span> 2. İran dinî lideri

Seyyid Ali Hüseyni Hamenei, İranlı din ve siyaset adamı, Şii merci-i taklid ve 1989'dan beri İran'ın ikinci yüce lideri. 1981-1989 yılları arasında İran'ın üçüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Hamenei, Orta Doğu'da en uzun süre görev yapan devlet başkanı ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'den sonra geçen yüzyılın en uzun süre görev yapan ikinci İran lideri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Ahmedinejad</span> 6. İran cumhurbaşkanı

Mahmud Ahmedinejad, İran'ın altıncı cumhurbaşkanı. Ayrıca, ülkedeki muhafazakâr siyasi gruplardan oluşan bir koalisyon olan İslamî İran İnşaatçılar İttifakı'nın ana siyasi lideriydi ve 2003'ten 2005'e kadar Tahran belediye başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Kaşkaylar</span>

Kaşkaylar, Güneydoğu İran'ın Fars Eyaleti'nde özellikle Şiraz çevresinde yaşayan ve hâlâ ağırlıklı olarak göçebe bir Türk halkıdır. Azerbaycanlılardan sonra İran'daki en kalabalık Türk grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">Kaşkayca</span>

Kaşkayca, İran'da yaklaşık 1 milyon Kaşkay tarafından konuşulan Oğuz öbeğine ait bir Türk dilidir. Azericeye çok yakın olan bir dildir. Kaşkaycayı Azericeye dahil edip ağız sayanlar da olmuştur.

Kelhuri, İran ve Irak'ta konuşulan bir Kürt dilidir.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İran tarihi</span> İranın tarihsel gelişimini ele alan tarihyazımı alanı

İran tarihi, tarihin en eski uygarlıklarından biri olan İran'ın tarihsel gelişimini ele alan tarih yazımı alanıdır. Bu tarih; batıdaki Anadolu'dan doğudaki Hindistan ile Siri Derya Nehri'ne, kuzeydeki Kafkaslar ve Avrasya steplerinden de güneydeki Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ne kadar geniş bir alanı içine alan Antik İran bölgesinin tarihini kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antik İran</span> İran kültürel etkisine sahip bölge

Antik İran ya da Büyük İran sözcüğünün anlamı İran kültürel etkisine sahip bölgeleri ifade eder. Kabaca İran kültürünün yeri olan İran Platosu merkezinde olmak üzere Kafkasya, Doğu Anadolu Bölgesi toprakları, İndus Nehri ve Pakistan içeren topraklar içerisinde kalan bölgenin tarihsel adıdır. Ayrıca İran kültürüne etki eden bu terimi Encyclopædia Iranica tarafından da kullanılmaktadr.

<span class="mw-page-title-main">İran'da LGBT hakları</span>

İran'da eşcinsellik toplum tarafından tabulaştırılır ve eşcinsel ilişkiler yasa dışıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pan-İranizm</span>

Pan-İranizm / İranizm / İrancılık Osetler, Kürtler, Zazalar, Farslar, Tacikler, Paştunlar ve Beluciler dahil İranî halkların birleşmesini öneren irredantist siyasi düşüncedir.

<span class="mw-page-title-main">İran Azerileri</span> İran Azerbaycanı Türkleri

İran Azerileri, Kuzey İran Azerileri, Güney Azerileri, Güney Azerbaycanlılar, İran Azerbaycanlıları ya da İran Türkleri;, İran'da Güney Azerbaycan denen ve Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan sınırına yakın bölgelerde yaşayan ve İran Türklerinin büyük çoğunluğunu oluşturan Azerilerdir. 70 milyon nüfuslu İran'ın üçte birinden fazlasını oluştururlar. İran'da Azeriler en büyük Türk grubudur ve Farsçadaki İran Türkleri adı öncelikle İran Azerileri için kullanılmaktadır. Tebriz, Erdebil, Zencan ve Urumiye bölgelerinde de yoğun olarak yaşayan Azerilerin başkent Tahran'daki nüfusları da oldukça yüksek ve Tahran pazarına büyük oranda Azeri tüccarlar hakimdir. Çok heterojen etno-linguistik grubun üyeleri olan Azeriler, çok farklı sosyoekonomik koşullar altında yaşamlarını sürdürür.

İran'da sansür tanımlamasıyla; İran devletince belirlenmiş belirli konuların ve bazı bilgilerin, yayım ve dağıtımının kısıtlanarak veya tamamen yasaklanarak, bu bilgilere ulaşılmasının, geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinden ulaşılmasının engellenmesi anlatılır. Sansür, pornografiden, belirli dinî konulara kadar değişik alanlarda uygulanır.

<span class="mw-page-title-main">Fars Haber Ajansı</span> Merkezi İranda bulunan İranlı bir haber ajansı

Fars Haber Ajansı, İran merkezli bir haber ajansıdır. Fars Haber Ajansı kendini "İran'ın önde gelen bağımsız haber ajansı" olarak tanımlamakla birlikte medya tarafından yaygın olarak İran Hükûmeti'nin "yarı-resmi" haber ajansı olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Pasargad</span>

Pasargad veya Pasargaday, Ahameniş hanedanının ilk başkenti olan antik kenttir. Bugünkü İran'ın güneybatısında, Persepolis'e 78 km, Şiraz'a 130 km uzaklıktadır.

Farslaşma ya da Persleşme bir şeylerin "Farslaşmış" hale geldiği kültürel değişimin sosyolojik bir süreçidir. Genellikle dil asimilasyonunu içeren bir kültürel asimilasyon şeklidir. Bu terim yalnızca kültürlere değil, aynı zamanda Fars kültürüne alışan ve "Farsileşmiş" hale gelen bireyler için de geçerlidir.

İran'da din, CIA World Factbook'a göre, İranlıların yaklaşık %90-95'i kendilerini resmî devlet mezhebi olan Şiilik ile yaklaşık %5-10'u ise Sünnilik ile ilişkilendiriyor. Geri kalan %0,6'sı kendilerini Bahailik, Sâbiîlik, Ehl-i Hak, Zerdüştlük, Yahudilik ve Hristiyanlık dahil İslam dışı dinsel azınlıklarla ilişkilendirmektedir. Son üç azınlık dini resmen tanınmış ve korunmuş ve İran parlamentosunda sandalyeleri bulunmaktadır. Zerdüştlük bir zamanlar çoğunluk diniydi, oysa bugün Zerdüştler sadece on binlerce kişiden oluşmaktadırlar. İran, İslam dünyası ve Orta Doğu'daki en büyük ikinci Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyor. İran'ın ikinci en büyük gayrimüslim dini azınlığı olan Bahailik, resmen tanınmadı ve İran'daki varlığı boyunca zulüm gördü.

İran'da kadın hakları, devleti yöneten rejimin şekline göre değişmiştir. Her rejimin yükselişiyle birlikte, kadın haklarına yönelik bir dizi zorunluluk ortaya çıktı ve oy haklarından kıyafet kurallarına kadar geniş bir yelpazedeki sorunları etkiledi.

İran'ın etnik çeşitliliği, İran'da konuşulan dilleri de etkiler. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, Farsçanın tek başına okul eğitimi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için kullanılması gerektiğini ileri sürmektedir. Anayasa ayrıca Arapçayı İslam'ın dili olarak tanır ve resmi statüsünü dinin dili olarak atar. Çok dillilik teşvik edilmese de, azınlık dili edebiyatı öğretimi sırasında azınlık dillerinin kullanımına izin verilmektedir. Farklı yayınlar İran dilleri için farklı istatistikler bildirmiştir, ancak konuşulan ilk üç dil sürekli olarak Farsça, Azerice ve Kürtçe olarak bildirilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.