İçeriğe atla

İran yüce lideri

İran İslam Cumhuriyeti Yüce Lideri
İran arması
Görevdeki
Ali Hamenei
4 Haziran 1989 (35 yıl, 128 gün) tarihinden beri
TürDevlet başkanı
Başkomutan
Rapor verilenUzmanlar Meclisi
AtayanUzmanlar Meclisi
Görev süresiÖmür boyu[1]
Önceliİran Şahı
Oluşum3 Aralık 1979 (44 yıl, 312 gün)
Açılışı yapanRuhullah Humeyni
Bağlılıkİran Anayasası
Websitesiwww.leader.ir

İran yüce lideri, (Farsça: رهبر معظم ایران, rehber-i muazzam-i İran,[2]) Devrim lideri, (Farsça: رهبر انقلاب, rehber-i inkılâb,[3]) resmi adıyla Yüce Rehberlik Makamı (Farsça: مقام معظم رهبری, makam-ı muazzam-ı rehberi), İran'ın başı ve en yüksek siyasi ve dini otoritesi, yüce lideridir. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kilit hükûmet kuruluşları, yüce liderin kontrolü altındadır. Yüce lider seçildikten sonra Uzmanlar Meclisi tarafından denetlenir. Ancak bugüne kadar denetleme yapılmamıştır.

Mevcut yüce lider Ali Hamaney, kararnameler yayınlamakta ve ekonomi, çevre, dış politika, eğitim, ulusal planlama ve İran'daki diğer her şey hakkında nihai kararlar verme yetkisine sahiptir.[4][5][6][7][8][9][10][11][12] Hamaney ayrıca, İran'daki seçimlerde şeffaflığa ilişkin nihai kararlar vermiş[13] ve cumhurbaşkanlığı kabinesinin bazı atamalarını iptal etmiş ve yeniden görevlendirmiştir.[14] Ali Hamaney, Savunma, İstihbarat ve Dışişleri bakanlıklarının yanı sıra Bilim Bakanlığı gibi diğer bakanlıkları da doğrudan seçiyor.[15]

İran Dışişleri Bakanlığının protokol ve törenle sınırlı olan görevleri, İran’ın bölgesel politikası, dini liderlik makamı tarafından doğrudan kontrol ediliyor. Örneğin, İran’ın Arap ülkelerinin büyükelçileri, dini lidere doğrudan rapor veren Kudüs Kolordusu tarafından seçilir. Anayasaya göre, İran'da hükümetin iktidarı, dini liderin gözetimi altında görev yapan yasama organı, yargı ve yürütme yetkisine sahiptir. Dini lider, İran Cumhurbaşkanından daha güçlüdür ve orduda, sivil hükümette ve yargıda pek çok güçlü makamın başkanlarını atar.[16] Aslında İran anayasası, dini liderin Şiilikte dini fetvalar konusunda en yüksek rütbeli din adamı ve otorite olan merci-i taklid olması gerektiğini belirtiyordu ancak, 1989'da anayasa, liderin sadece İslami bilgin olmasının yeterli olabileceği yönünde değiştirildi, yani liderin daha düşük seviyeli bir din adamı olabilmesinin önü açıldı.[17]

Görev ve Yetkileri

İran dinî lideri, aynı zamanda İran'ın dinî liderini denetlemek, seçmek ve görevden almakla görevli tek devlet organı olan Uzmanlar Meclisi tarafından seçilir.[18] Aşağıdaki büroları denetler, atar ve görevden alabilir:

  • Cumhurbaşkanını göreve gelmesini onaylar ve ayrıca Parlamentonun üçte iki çoğunluğu ile birlikte görevden alabilir.
  • 8 yıllık bir dönem için Yargı Erki başkanını,
  • 5 yıllık bir süre için Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyelerini,
  • Kültür Devrimi Yüksek Konseyi üyelerini atar.
  • Uzmanlar Meclisi üyeleri arasından 12 Anayasa Koruma Konseyi üyesinden 6'sını atar, diğer 6'sı ise Dini liderin tayin ettiği İran Yargı Erki Başkanı tarafından aday gösterilen İslami hukukçu adayları arasından parlamento tarafından seçilir.[19][20]
  • Savunma, İstihbarat, Dışişleri ve Bilim bakanlarının atanmasını onaylar.
  • Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'ne iki temsilci,
  • 8 yıllık bir süre için İran Radyo Televizyon Kurumu başkanını,
  • Her eyaletin başkenti için Cuma namazı imamlarını,
  • İran Silahlı Kuvvetleri komutanını ve İran Silahlı Kuvvetleri birimlerinin komutanlarını,
  • İran Devrim Muhafızları Ordusu komutanını ve İran Devrim Muhafızları Ordusu birimlerinin komutanlarını atar.
  • Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi ile görüştükten sonra İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarını düzenlemek.
  • Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi aracılığıyla, geleneksel yöntemlerle çözülemeyen sorunları çözmek.
  • Sistemlerin genel politikalara uygun yürütülmesini denetlemek.
  • Ulusal referandumlar için kararnameler çıkarmak.
  • Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak:
    • Savaş ve barış ilan etmek.
    • Silahlı kuvvetleri seferber etmek.
    • Silahlı kuvvetlerin yapısındaki farklılıklardan kaynaklanan sorunlara çözüm bulmak.

Dinî liderler

№ Görev Süresi Resim İsim
Türkçe · Farsça · İmza		Hayatı Doğum Yeri Siyasi Bağlantı Notlar
1 3 Aralık 1979
– 3 Haziran 1989
(9 yıl, 182 gün)		Büyük Ayetullah
Seyyid Ruhullah Humeyni
Farsça: سیدروح‌الله خمینی
22 Eylül 1902(1902-09-22) – 3 Haziran 1989 (86 yaşında) Humeyn, MerkeziBağımsız1979 İran İslam Devrimi'nin lideri ve İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu
2 4 Haziran 1989
– günümüz
(35 yıl, 128 gün)		Büyük Ayetullah
Seyyid Ali Hamaney
Farsça: سیدعلی خامنه‌ای
19 Nisan 1939 (85 yaşında)[21]Meşhed, Razavi HorasanSavaşçı Ruhbanlar DerneğiHumeyni'nin ölümüne kadar 1981-1989 yılları arasında İran cumhurbaşkanı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Iran's possible next Supreme Leader being examined: Rafsanjani". 13 Aralık 2015. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2016 – Reuters vasıtasıyla. 
  2. ^ Article 108, Iranian Constitution
  3. ^ Article 89-91, Iranian Constitution
  4. ^ "Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke". Middle East Eye. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  5. ^ "Khamenei says Iran must go green - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Louis Charbonneau and Parisa Hafezi (16 Mayıs 2014). "Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks". Reuters. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  7. ^ "IranWire - Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  8. ^ "PressTV-'Economic issues, Iran's foremost problem'". 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  9. ^ kjenson (22 Mayıs 2014). "Khamenei outlines 14-point plan to increase population". 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Iran: Executive, legislative branch officials endorse privatization plan". www.payvand.com. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  11. ^ "Khamenei slams Rouhani as Iran's regime adopted UN education agenda". 8 Mayıs 2017. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  12. ^ Al-awsat, Asharq (25 Eylül 2017). "Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government - ASHARQ AL-AWSAT English Archive". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  13. ^ "Leader outlines elections guidelines, calls for transparency". 15 Ekim 2016. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  14. ^ "BBC NEWS - Middle East - Iranian vice-president 'sacked'". 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  15. ^ mshabani (23 Ekim 2017). "Did Khamenei block Rouhani's science minister?". 24 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008
  17. ^ Moin, Baqer, Khomeini, (2001), p.293
  18. ^ "The Assembly of Experts - The Iran Primer". iranprimer.usip.org. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018. 
  19. ^ "خانه ملت". 5 Temmuz 2009. 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018. 
  20. ^ "Iranian Government Constitution, English Text". 17 Haziran 2011. 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Ali Hamenei</span> 2. İran dinî lideri

Seyyid Ali Hüseyni Hamenei, İranlı din ve siyaset adamı, Şii merci-i taklid ve 1989'dan beri İran'ın ikinci yüce lideri. 1981-1989 yılları arasında İran'ın üçüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Hamenei, Orta Doğu'da en uzun süre görev yapan devlet başkanı ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'den sonra geçen yüzyılın en uzun süre görev yapan ikinci İran lideri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Ahmedinejad</span> 6. İran cumhurbaşkanı

Mahmud Ahmedinejad, İran'ın altıncı cumhurbaşkanı. Ayrıca, ülkedeki muhafazakâr siyasi gruplardan oluşan bir koalisyon olan İslamî İran İnşaatçılar İttifakı'nın ana siyasi lideriydi ve 2003'ten 2005'e kadar Tahran belediye başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">İslam Devrimi Muhafızları Ordusu</span> 1979 İslam Devriminden sonra kurulan İran Silahlı Kuvvetlerinin paramiliter şubesi

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, İran Silahlı Kuvvetlerine bağlı kara, hava, deniz ve füze kuvvetleri bulunan büyük bir ordudur. Halk ağzında ve özellikle İran diasporasında ordu mensubu kişilere organizasyona duydukları hayranlığı belirtmek için Farsçada "muhafızlar" anlamına gelen Pasdaran denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi</span>

2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi 12 Haziran 2009 tarihinde. İran'da yapılan onuncu cumhurbaşkanlığı seçimidir. İran'da seçimle iş başına gelen en yüksek görevlerden biri olan cumhurbaşkanı, ülkenin silahlı kuvvetlerine ve dış politikasına karışamaz.

<span class="mw-page-title-main">İran Kolluk Kuvvetleri</span> İran İslam Cumhuriyetinin üniformalı polis gücü

İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri veya İran İslam Cumhuriyeti'nin Disiplin Kuvvetleri, NAJA olarak kısaltılır, İran'da üniformalı polis gücüdür. Kuvvet İran Shahrbani (Šahrbānī), Jandarma (Žāndārmerī) ve İslami Devrim Komiteleri birleştirerek 1992 yılında kuruldu, tek olarak yürürlüğe giren, bu 60.000'den fazla polis gücü sınır devriye kadrosu da dahil olmak üzere, İçişleri Bakanlığı altında hizmet vermektedir. Polis-110 birimi kentsel alanlarda hızlı müdahale faaliyetleri konusunda uzmanlaşmıştır ve dağıtıcı toplamalarda kamu düzenine göre tehlikeli kabul görür. Deniz polisinin 100 kıyı yakınında devriyesi ve 50 limanda tekneleri vardır. 2003 yılında, yaklaşık 400 kadın 1979 İran Devrimi'nden bu yana polisin ilk kadın üyeleri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi</span> İran dini liderine bağlı bir yardımcı Endikasyon kurumdur

Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi, İran Dini Lideri'nin izin verdiği konularda Anayasa Koruma Konseyi ile İslami Şûra Meclisi arasındaki anlaşmazlıkları çözme ve İran Dini Lideri'ne ülkenin genel siyasetinin belirlenmesinde danışmanlık etme görevleri olan anayasal kuruldur.

<span class="mw-page-title-main">Mir Hüseyin Musevi</span> İranlı siyasetçi ve sanatçı

Mir Hüseyin Musevi Hamene 1981-1989 yılları arasında İran'ın yetmiş dokuzuncu ve son Başbakanı olarak görev yapan İranlı bir reformist politikacı, sanatçı ve mimar. 2009 başkanlık seçimlerinde reformist bir adaydı ve nihayetinde seçim sonrası çıkan huzursuzluklarda muhalefet lideriydi. Musevi, İran Bilim Akademisi başkanlığını 2009'da muhafazakâr otoriteler tarafından kaldırılıncaya kadar sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Faize Haşimi Rafsancani</span> İranlı kadın hakları aktivisti ve siyasetçi

Faize Haşimi Behramani veya tanınan adıyla Faize Haşimi Rafsancani, İranlı aktivist, siyasetçi ve gazeteci. 1999-2000 yılları arasında, Tahran milletvekili olarak İslami Şûra Meclisi'nde görev yapmıştır. İnşaat Yöneticileri Partisi kadın kolları başkanlığı görevini yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İran cumhurbaşkanı</span> İran İslam Cumhuriyetinin hükûmet başkanı

İran cumhurbaşkanı, İran Anayasası'na göre dinî liderden sonraki en yüksek ikinci siyasi makamdır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Bakıri</span>

Muhammed Bakıri, İranlı asker. İran İslam Devrim Muhafızları komutanı. Şu anda İran'da mevcut olan en üst düzey askeri makam olan İran İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı olarak görev yapmaktadır. İran-Irak Savaşı'ndan tecrübesi olan bir askeri istihbarat uzmanıdır. Siyasi coğrafya alanında doktora yaptı. İran Yüksek Ulusal Savunma Üniversitesi'nde ders vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Firuzabadi</span> İranlı asker ve eski İran İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı

Seyyid Hasan Firuzabadi, İranlı asker ve eski İran İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı. 28 Haziran 2016 tarihinde Genelkurmay Başkanlığı görevinden ayrıldı ve yerine Genelkurmay Başkan Yardımcısı Muhammed Bakıri atandı. Emekli olduktan sonra Muhammed Bakıri'nin başdanışmanı olarak atandı.

<span class="mw-page-title-main">İran Anayasası</span>

İran Anayasası, 3 Aralık 1979'da referandumla kabul edildi ve 1906 İran Anayasası'nın yerine yürürlüğe girdi. 28 Temmuz 1989'da değiştirildi. Anayasa teokratik ve demokratik unsurlardan oluşan melez bir yapıya sahip deniliyor. Birinci ve ikinci maddeler İran'ın teokratik temelini belirler, altıncı madde cumhurbaşkanlığı ve parlamento için popüler seçimleri zorunlu kılıyor. Bununla birlikte, tüm demokratik usuller ve haklar, Anayasa Koruma Konseyi'ne ve sekizinci bölümde yetkileri açıklanan Dini Lider'e bağlıdır.

Muhsin Hoceci, İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı İranlı asker. Suriye İç Savaşı'nda IŞİD'e karşı Suriye Ordusu ile beraber mücadele ederken; IŞİD militanları tarafından esir alınmış ve iki gün sonra boğazı kesilerek öldürülmüştür. İnfaz videosu IŞİD tarafından kayda alınıp, örgüte bağlı sosyal medya hesaplarından servis edilmiştir. Esir alınması ve ölümü; İran halkı, hükûmeti ve ordu içinde yoğun tepki almıştır.

İran'da kadın hakları, devleti yöneten rejimin şekline göre değişmiştir. Her rejimin yükselişiyle birlikte, kadın haklarına yönelik bir dizi zorunluluk ortaya çıktı ve oy haklarından kıyafet kurallarına kadar geniş bir yelpazedeki sorunları etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri</span> İranda 1981 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi

Önceki cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın 21 Haziran'da parlamento tarafından azledilmesinin ve 22 Haziran'da dini lider Ruhullah Humeyni tarafından görevden alınmasının ardından, Temmuz 1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri 24 Temmuz 1981 tarihinde düzenlendi. Seçim, önceki başbakan Muhammed Ali Recai'nin 14.573.803 oydan 13.001.761'ini (%89) kazanması ve cumhurbaşkanı seçilmesi ile sonuçlandı. Seçime katılım oranı % 65.29 idi.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'ya ölüm</span> Amerika karşıtı siyasî slogan

Amerika'ya ölüm, Amerikan karşıtı bir siyasi slogan. İran, Afganistan, Lübnan, Yemen, Irak, ve Pakistan'da kullanılmaktadır. 1979'da İran Devrimi'nin başlangıcından beri İran'da kullanılmaktadır. İran İslam Cumhuriyeti'nin ilk yüce lideri Ruhullah Humeyni bu terimi popüler hale getirdi. Radyo ve televizyonda sloganın söylenmesine karşı çıktı, ancak protestolar ve diğer durumlar için bir şey demedi.

250 Yıllık İnsan, tam adıyla 250 Yıllık İnsan Hz. Peygamber (s.a.a.)’den İmam-ı Zaman (a.f.)’a Kadar Ehl-i Beyt’in İki Yüz Elli Yıllık Mücadele Tarihi Seyyid Ali Hamenei'nin 2011 yılında Farsça yayınlanmış olan kitabı. 2014 yılında Fetva Yayıncılık'tan Muaz Pazarpaşı'nın çevirisi ile Türkiye'de yayınlanmıştır.

İran'da zincirleme cinayetler, İslâm Cumhuriyeti sistemini eleştiren bazı İranlı muhalif entelektüellere karşı 1988-98 yılları arasında işlenen cinayetleri ve ortadan kaybolmaları içeriyor. Cinayetler ve kayıplar, İran hükûmetinin görevlileri tarafından işlendi ve birbirleriyle bağlantılı göründükleri için "zincirleme cinayetler" olarak anıldı.

Özel Din Adamları Mahkemesi, İslâmî din adamları ve alimler tarafından işlenen hem sıradan hem de siyasi suçların kovuşturulmasına yönelik özel bir mahkemedir. Mahkeme, İslam hukukçularını görevden alabilir ve meslekten uzaklaştırabilir, hapis, bedensel ceza, infaz vb. cezalar verebilir. Mahkeme, kendi güvenlik ve hapishane sistemleri, "genel olarak kapalı görülen" davalar, işlemler ve prosedürlerle İran'ın olağan yargı çerçevesinden bağımsız olarak çalışır ve İran Yüce Lideri Ali Hamaney'e karşı sorumludur. İran Devrimi'nden bu yana yargılanan ve hapis cezasına çarptırılan en üst düzey İslamcı politikacı, 1999 yılında mahkeme tarafından siyasi ve dini muhalefet nedeniyle beş yıl hapis cezasına çarptırılan Abdullah Nuri'ydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.