İçeriğe atla

İran kedisi

Fars kedisi
Ülkeİran platosu
Irk standartları
CFAstandardı
FIFestandardı
TICAstandardı
AACEstandardı
ACFstandardı
ACFA/CAAstandardı
CCA-AFCstandardı

İran kedisi, yuvarlak yüzü ve ufak ağzıyla ayırt edilen uzun tüylü bir kedi cinsidir.

İran üzerinden dünyaya dağılımı Horasan'dan ihraç edilen kedilerin 1620'li yıllarda Pietro Della Valle tarafından Ankara üzerinden İtalya'ya gelmesiyle başlamıştır. Aynı dönemde Nicholas-Claude Fabri de Peiresc tarafından Fransa'ya da götürülmüşlerdir. Kısa bir süre sonra İngiltere'ye görülmeye başlamışlardır.[1][2][3]

İlk dönemdeki İran kedileri İran'dan gelenler gri tüylere, Ankara'daki İran kedileri ise beyaz tüye sahiptiler.

İran kedisi geçmişi hala gizemini korumakla beraber, Mısır hiyerogliflerinde uzun tüylü bir kedi cinsinden bahsedilir, bu kedi türünün İran kedisi olduğu düşünülmektedir. (Tüm uzun tüylü kedi cinslerinin kökeni halen gizemini korumaktadır.)

Son dönemdeki İran kedileri üzerindeki genetik araştırmalar günümüzün İran kedilerinin genlerinin Doğu Avrupa kedilerine bağlı olduğunu göstermektedir, son genetik değişiklikleri gösteren, Güneydoğu'dan dağılım gösteren, İran kedisi zamanla genetik imzasını yitirmiştir.[4]

Fiziksel özellikleri

  • İran kedileri baş yapısı düzdür.
  • Yassı bir burun şekline sahiptir.
  • Tüyleri yumuşak ve uzundur.
  • Gövde yapıları kısadır.
  • Küçük yapılı bacaklara sahiptir.[5]

Dağılımı

1900'lü yıllarda Amerika'ya götürülmeden önce, 1871 Yılında İngiltere'nin Londra şehrinde Harrison Weir tarafından The Crystal Palaceda düzenlenen kedi şovunda tanıtılmıştır. O dönem İran Kedisi tür standartları olarak kısa yüzlü (Short-face) kedi cinsi olarak adlandırılır. Fakat yine de o dönemdeki İran kedileri, günümüzün düz suratlı İran kedilerinin aksine daha çıkık yüz yapısına sahiptiler. Yine o dönemde araştırmacılar İran kedisini Ankara kedisinden ayırt etmek için çalışmalarda bulunmuşlar sonrasında İran kedisi tür standartları 1889 yılında Harrison Weir tarafından yayınlanmıştır. Weir, İran kedisinin Ankara kedisinden farklı olarak uzun kuyruklu, kaba tüylere sahip, büyük kafa yapısı ve kulakları yukarı doğru daha az sivri olduğunu belirtmiştir.

Kalıtsal hastalıklar

Bazı ülkelerde İran kedi nüfusunun yarısını etkileyen kalıtsal Polikistik böbrek hastalığı yaygındır. Burun/yüz yapılarının içeri doğru eğrilmesinden dolayı hırıltılı nefes alma ve göz kanalları tıkanıklığı göz yaşı/sıvısının dışarı akmasına neden olur. İran kedilerinde bu göz akıntısı temizlenmez ise göz enfeksiyonu oluşabilir ve körlük meydana gelir.

Geleneksel İran kedisi (traditional Persian/doll-face Persian)

Aşırı fiziksel değişiklikleri olmayan özgün ve orijinal İran kedisini tanımlamak için kullanılır.

Amerika, Almanya ve İtalya'daki ve dünyanın diğer bölgelerindeki yetiştiriciler İran kedisini standartların dışında gelişime tabi tutarak düz-burun peke-yüz veya aşırı türler üretmişlerdir, bunun sonucu olarak İran kedisi adı korunarak (Cat Fanciers' Association (CFA) dahil) iki farklı gene sahip kedi türü ortaya çıkmıştır. Günümüzde basık suratlı tür modern İran kedisi olarak görülmektedir. Böylece geleneksel İran kedileri geçmişteki İran kedilerine de atıfta bulunarak tekrar adlandırılmışlardır (Aynı isimlendirme Siyam kedi türü içinde gerçekleşmiştir.)

İran Şov kedisi (düz-basık surat/show Persian/peke-face/modern İran/ultra-typing)

1950'lerin sonlarında sarı İran kedilerinde kendiliğinden gelişen bir mutasyon yüz kemik yapılarında basıklık yarattı. Düz yüzlü Pekinez köpeğine benzediğinden dolayı bu tür peke-faced olarak adlandırıldı. 1990'ların ortalarında bu türde ciddi sağlık sorunları görülmeye başlandı. Buna rağmen yetiştiricilerin basık suratlı İran kedilerini üretmelerinden alıkoymadı.

Basık yüzlü modern İran kedileri gösteri, şov ve yarışma alanlarında popüler olurken halkın çoğu geleneksel İran kedilerini tercih etmekte.

Alt türler

Himalayan (Colorpoint Longhair)

1950 yılında İran kedisinin Siyam kedisi ile eşleştirilmesi sonucu İran kedisi vücut şeklinde, Siyam kedisi renklerinde doğan yavrulara Himalayan isimlendirilmesi yapılmıştır. Himalayan 1984 yılına kadar Amerika da ayrı bir tür sayılmaktaydı, CFA'nın olaya dahil olmasıyla bu tür İran kedisi olarak adlandırıldı. Birçok yetiştirici İran kedi ırkına çaprazlama doğan yavruların girmesinden dolayı mutsuz olduklarını belirtmişlerdir.

Exotic Shorthair

1950'ler de American Shorthair kedi türünü geliştirmek amacıyla gizlice İran kedisi kullanılmıştır. Bu tür kısa zamanda yarışmalarda da tanınmaya başlanmıştı, diğer yetiştiriciler yarışmalara melez kedi ırklarının dahil edilmesinden pek mutlu olmadılar. 1966 yılında CFA bu türü Exotic Shorthair olarak yeni bir kedi türü olarak sınıflandırmıştır. Bu tür birçok yönden mizaç ve yapıları dahil, uzun tüyleri hariç İran kedilerine benzemektedir. İran kedilerin deki birçok sağlık problemini de miras almıştır. İran kedileri gibi tembel karakteristiğe sahiptirler.

İran kedilerinin eşleştirildiğinden dolayı dört de bir şans bu türde uzun tüyler görülebilir. Fakat The International Cat Association bu doğan yavruları İran kedisi olarak kabul etse de aksine CFA tarafından İran kedisi olarak kabul edilmezler. Diğer kuruluşlar tarafından ayrı olarak Exotic Longhair olarak adlandırdılar.

Chinchilla

Amerika'da Silver Persian (Gümüş İran kedisi) olarak bilinse de ayrı bir tür Sterling isminde adlandırılmak istenmiştir fakat bu kabul görmemiştir. CFA tarafından İran kedisi sayılıp, Gümüş ve Altın İran kedileri olarak adlandırılmaktadır. Güney Afrika'da ise Southern Africa Cat Council (SACC) kuruluşu tarafından safkan Chinchilla ve Chinchilla Longhair olarak kayıtaltına alınmıştır. Chinchilla, İran kedisine nazaran burnu hafifçe daha uzundur bunun sonucun da İran kedilerin de görülen nefes alma zorlukları ve göz akıntıları bu türde görülmez. Siyah renkli tüyleri şeffaftır, bir diğer ayırt edici özelliği ise mavi-yeşil veya yeşil gözler yavrularda ise mavi veya mavi-mor göz renkleri görülür.

Karakterisik özellikleri

Şov-tarzı İran kedileri son derece ince uzun tüylere ve yeleye, kısa bacaklara, birbirinden ayrı kulaklara, büyük gözlere, küçük ağız çevresi ve geniş kafa yapısına sahiptirler. İran kedileri farklı renklere ve izlere sahip olabilirler.

İran kedisi

İran kedileri oldukça sessiz kedi olarak lanse edilirler. Doğası gereği sakin olduklarından apartman yaşamına uygundurlar. Himalayan türü Siyam kedisi özelliklerinden dolayı daha aktiflerdir. Kedi sahipleri tarafından safkan olmayan kedilere nazaran sahiplerine daha yakın ve sevgi dolu, yabancılara karşı daha sevecen, temizlik, öngörülebilirlik, ses, yiyeceklerde titizlik olarak daha yüksek puan almıştır.

Ömür

İsveç Hayvan Sağlığı kuruluşundan alınan bilgiye göre; İran kedisi grubuna dahil türlerin ortalama yaşam süresi 12.5 yıldır. Bu gruba dahil kedilerin %76'sı 10 yıl ve daha fazla, %52'lik kesim ise 12.5 yıl ve daha fazla yaşam süresine sahiptirler. İngiltere'deki veteriner klinik verilerine göre ise ortalama yaşam süreleri 12 ila 17 arası ortalama 14.1 yıldır.

Sağlık

Modern İran kedileri geniş oval kafatasına, kısa yüz ve buruna sahip olduklarından bu yüz yapısından dolayı nefes alma zorlukları, cilt, göz problemleri ve doğum zorlukları görülmektedir. Anatomik anormalliklerden ötürü nefes alma zorlukları görülebilir, kusurlu gözyaşı kanalları gözyaşlarının yüzünden akmasına sebep olur (Epiphora). Bu durum kozmetik olarak görülse de daha ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir, göz kapaklarının içeriye doğru kapanarak korneaya sürtmesi ve yırtılmasına, ağrıya, enfeksiyona, kornea hasarına sebebiyet verebilir. Kapalı doğum kanalı veya zor doğum İran kedilerinde nispeten görülebilir. Bu nedenle ölü doğum oranı . %16.1, %22.1 arasında değişirken bu durum normalden daha yüksektir, 1973 yılı araştırmaları %29.2 yavru ölüm oranı ortaya koymuştur. 2010 yılında yapılan veterinerlik çalışmaları kısa kafa yapısından kaynaklı ciddi sağlık sorunları çıktığını belirtmiştir.

BBC TV kanalında yayınlanan Pedigree Dogs Exposed adlı programda veterinerler ve hayvan hakları derneklerinin yetiştiriciler üzerindeki baskıları bir yana İran kedileri sağlık sorunlarının en çok etkisinde kalan kedi ırklarından biri seçilmiştir. Hayvan hakları savunucuları, aşırı yüz yapısına sahip modern İran kedilerinin hastalıklarından dolayı üreme standartlarında değişiklik ve sınırlandırılması talebinde bulundu. GCCF, TICA ve FIFe dernekleri bu cinsin burun kanallarının açık olması ve bu kanallardan havanın kolayca geçebilmesi gerektiğini bildirdi. Alman hayvan hakları savunucuları ise basık suratlı kedi türünün tamamen yasaklanması gerektiği yönünde bildiride bulundular.

Yetişkin İran kedilerin de %36, %49 oranda Polikistik böbrek hastalığı görülür. British Longhair, Himalayan özellikle otozomal dominant polikistik böbrek hastalığından muzdariptir. Kistler zamanla gelişip büyüyüp böbrek dokularının yerini alır, bu durum böbreğin büyümesine sebep olur. İleri zamanlarda ortalama 7 yaşlarında böbrek yetmezliği görülür. (3 ila 10 yaş arası görülebilir) Belirtilerini aşırı sıvı alımı ve sık sık idrara çıkma, iştahta azalma, kilo kaybı ve depresyon olarak belli eder. Bu hastalığa ırk da bulunan PKD geni sebep olmaktadır. DNA testi sayesinde sonucu negatif olan kedilerin üremesine izin verilmesi, bu hastalığın yayılımının durması ve gelecek nesillerde bu hastalığın kaybolması mümkün kılabilir.

Hipertrofik kardiyomiyopati, tüm kedilerde görülen yaygın bir hastalıktır. Maine Coon ve American Shorthair türlerinde kalıtsaldır, büyük olasılık İran kedilerinde de bu durum böyledir. Bu hastalık sol kalp içi boşluğunda kalınlaşmaya sebep olur, bazı durumlarda ani ölüme sebebiyet verebilir. Erkek ve yaşlı kediler bu durumdan etkilenme eğilimleri daha fazladır. Raporlara göre İran kedileri %6.5 oranda etkilendiği görülmektedir. Bu hastalığın görüldüğü kedilerin üremesi engellenerek hastalığın kalıtsallığını kaybetmesi sağlanabilir.

Sıklıkla modern İran kedilerinde görülen çene yapası sebebiyle mamalarını yemede zorlandığı görülebilir. Bu sebepten ötürü kedi maması üreticileri İran kedilerine özel yapıdaki mamaları piyasaya sürdüğü görülmektedir.

Bakım

Uzun tüylerinden dolayı bakımı zordur, tüylerdeki dolanıklıkları engellemek için düzenli olarak sık sık taranmaya ihtiyaç duyarlar. Her ne kadar İran kedileri kendilerini temizlese de sahipleri yıkama gereği duyabilirler. Alternatif olarak tıraş ettirdikleri görülmektedir. Sahipleri gözlerini kabuklaşmayı önlemek ve akıntılardan dolayı düzenli temizlerler.

Kaynakça

  1. ^ Digard, Jean-Pierre. "CAT II. Persian Cat". Encyclopaedia Iranica. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  2. ^ Floor, Willem (2023). "A Note on Persian Cats". Iranian Studies. Carfax Publishinh. 36: 27-42. doi:10.1080/021086032000062866A. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2023. 
  3. ^ "Persian Cat Information | Persian Cat Corner". Persian Cat Resource. 13 Şubat 2017. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024. 
  4. ^ Baggaley, Ann; Goddard, Jolyon; John, Katie (2014). First American (Ed.). The cat encyclopedia - the definitive visual guide. Londra: Dorling Kindersley. ISBN 9781465419590. OCLC 859882932. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024. 
  5. ^ admin (8 Temmuz 2022). "İran kedisi". PETDOSY. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Felis margarita</i> Kuzey Afrika, Güneybatı Asya ve Orta Asyada yaşayan ve az rastlanan yaban kedisi türü

Felis margarita Felis cinsine bağlı bir kedi türüdür. Kuzey Afrika, Güneybatı Asya ve Orta Asya'da yaşar ve az rastlanan yaban kedisidir.

<span class="mw-page-title-main">Siyam kedisi</span>

Siyam kedisi, Güneydoğu Asya'da resmî adıyla Tayland olarak bilinen Siyam'da kutsal tapınaklarda beslenen ve buradan tüm dünyaya yayılan kedi ırkı. Siyam kedisi Güneydoğu Asya'da görülen bir cins kedi olduğu için ismini Siyam’dan alır. Tayland dilindeki adı Wichien Maat'tır.

<span class="mw-page-title-main">Van kedisi</span> Kedi türü

Van kedisi, adını Van Gölü bölgesine dayanan köklerinden alan, iyi bir yüzücü olan, gözleri mavi veya yeşil rengi ya da biri mavi diğeri yeşil olabilen bir kedi ırkı. Genelde Van kedisi yavrularının iki kulağı arasında bir veya iki adet siyah nokta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Ankara kedisi</span> Kedi cinsi

Ankara kedisi veya Angora kedisi, dünyaca tanınan bir kedi ırkı. Ana yurdu Ankara olan Ankara kedisi, en eski uzun kıllı kedi soylarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kedigiller</span> etçiller takımına ait familya

Kedigiller (Felidae), Etçiller (Carnivora) takımına ait bir familyadır.

<span class="mw-page-title-main">Pallas kedisi</span> Vahşi kedi

Pallas kedisi ya da manul, Orta Asya’nın mera ve bozkırlarına uzanan geniş ama dağınık bir popülasyona sahip, ufak bir kedi türüdür. Doğal yaşam alanlarının azalması sonucu, av hayvanlarındaki ve avladıkları av oranındaki düşüş; Pallas kedilerinin 2002 yılında IUCN tarafından soyu neredeyse tehdit altındaki türler listesine girmesine neden olmuştur. Pallas kedisi adını, türü ilk keşfeden ve "ikili adlandırma" Felis Manul olarak tanımlayan Alman doğa bilimci Peter Simon Pallas'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bengal kedisi</span>

Bengal kedileri güzel, zeki ve vahşi görünümlü kedilerdir. Bu melez kedi cinsi, kalıpları ve kişilikleri nedeniyle popülaritesini artırıyor ve büyük bir ev kedisi ile yaklaşık aynı boyutta kalıyor. Bir Asya leopar kedisi Abyssinian, Mısır mau veya Amerikan shorthair gibi evcil bir ev kedisiyle üretilerek geliştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Mavi Rus kedisi</span>

Mavi Rus kedisi , kısa tüylü, maviye çalan gümüş renkli bir kedi ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Exotic Shorthair</span>

Exotic Shorthair, İran kedisiyle American Shorthair kırması bir kedi ırkı. Kılları küçükken yumuşak ve uzun büyükken kısa ve yumuşaktır. Suratı ise tıpkı İran kedisininki gibi yumuktur. Oldukça oyuncu, görüntüsü bakımından çekici ve çok pahalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kedi</span> küçük, evcil ve memeli bir hayvan

Evcil kedi, küçük, genelde kıllı, evcilleştirilmiş, etobur memeli. Genelde ev hayvanı olarak beslenenlere ev kedisi, ya da diğer kedigillerden ve küçük kedilerden ayırmak gerekmiyorsa kısaca kedi denir. İnsanlar kedilerin arkadaşlığına ve böcek gibi ev zararlılarını avlayabilme yeteneğine önem vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan Kedisi</span>

Amerikan Kedisi bir kedi ırkı. Değerli yüklerini fare ve sıçanlardan korumak amacıyla, ilk göçmenler tarafından Kuzey Amerika'ya getirilen evcil Avrupa kedileri soyundan geldiğine inanılır. Cat Fancier's derneğine göre, 2011 boyunca, Birleşik Devletler'de en popüler sekizinci kedi ırkı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Scottish Fold</span>

Scottish Fold, bir kedi ırkıdır. Genellikle gri veya beyaz tonlarında olan Scottish Fold, 1961 yılında İskoçya'da William Ross adındaki bir çiftçi tarafından fark edilmiştir. 1966 yılında kulak kıkırdağındaki bir mutasyon sebebiyle küçük ve içe doğru kıvrık kulak yapısı ile ünlenmiş olup GCCF tarafından kayıt altına alınmıştır. CFA tarafından, 1978 yılında şampiyonluk kazanmış olan Scottish Fold, en sevilen ve bakılan ırklar arasında yerini almıştır. 1980 yılından beri de ayrı bir kedi ırkı olarak kabul edilmiş ve ACF, CFF, CFA gibi birçok organizyon tarafından da kayıt altına alınmıştır. Diğer ırklara göre çok farklı kulak yapısına sahip olan Scottish Fold, 1960'lı yıllarda ”Governing Council of the Cat Fancy” adlı kuruluş tarafından resmi olarak kedi ırkı olarak kayıt edilmiştir. Kayıt edildikten 10 yıl sonra kulağındaki farklı yapının enfeksiyonlar ve genetik bozukluklardan kaynaklandığı tespit edildiği için, hastalığın genetik olmasından dolayı kayıt ve kabul işlemleri durdurulmuştur. Bazı kaynaklara göre bu ırkın British Shorthair'den geldiği kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">British Shorthair</span> Büyük Britanya kökenli kedi ırkı

British Shorthair, Büyük Britanya kökenli bir kedi ırkıdır. En yaygın renk "British Blue" ve bakır renkte gözlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Foldex kedisi</span>

Exotic Fold olarak da bilinen Foldex kedisi, Kanada'nın Québec eyaletinde üretilen nadir bir kedi türüdür. Şu anda, cins yalnızca Canadian Cat Association tarafından tanınmaktadır. Foldexler, yuvarlak yüzlü, kısa bacaklı ve kıvrık kulaklı orta büyüklükte kedilerdir. Kısa bacakları, cinsin belirleyici özelliğidir. Gözleri çok yönlü ve tamamen açıktır, küçük ve düz uçlu kulakları vardır. Tüyleri uzun ve kısa tüyler arasında değişir ve doğal olarak yoğun ve yumuşaktır. Büyüleyici kişilikleri ile tatlıdırlar ve sevilmekten zevk alan aktif ve neşeli kedilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi sağlığı</span>

Evcil kedilerin sağlığı, veteriner tıpta iyi çalışılmış bir alandır.
Konular arasında bulaşıcı hastalıkları, genetik hastalıkları ve bu hastalıkların önlenmesini; diyeti, beslenmeyi ve kısırlaştırma gibi cerrahi işlemleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Cymric kedisi</span>

Cymric kedisi bir kedi ırkıdır. Bazı kedi dernekleri, Cymric'i ayrı bir cins yerine sadece yarı uzun tüylü bir Manx cinsi olarak kabul eder. Kürk uzunluğu dışında, diğer tüm açılardan bu iki tür aynıdır ve her iki türden yavru kedi aynı yavruda görünebilir. Man Adası kökenli olmasından dolayı bazı kayıtlarda Longhair Manx olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Oriental Shorthair</span>

Oriental Shorthair, siyam kedisinden türetilmiş ve siyam kedisiyle yakından ilişkili evcil kedi türüdür. Siyam kedisiyle benzer kafa ve vücut tipinine sahip olsa da, çok çeşitli deri desenleri görünür. Oriental Shorthair badem şeklinde gözlere, üçgen kafa şekline, büyük kulaklara ve uzun, ince ve kaslı bir vücuda sahiptir. Kişilikleri de siyam kedileriyle benzerlik gösterir. Oriental Shorthair sosyal, zeki ve oldukça seslidir. Hem yavrular hem de yetişkinler fırlatılan eşyaları geri getirme gibi oyunları oynamayı sever. İnce görünümüne rağmen atletiktir ve yüksek yerlere sıçrayabilir. Çiftler veya gruplar halinde yaşamayı tercih eder ve insan etkileşimini sever. Cinsin mavi gözlü atasının aksine, Oriental Shorthair genellikle yeşil gözlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Sokak kedisi</span>

Sokak kedisi veya yabani kedi, dışarıda yaşayan ve genellikle insanlarla temastan kaçınan, sahipsiz bir evcil kedidir. Kendisinin ele alınmasına veya dokunulmasına genellikle izin vermez ve insanlardan gizlenir. Terk edilen evcil hayvanlar, yavru kediler zamanla sokak kedilerine dönüşebilirler. Vahşi kediler onlarca nesil boyunca üreyebilir ve kentsel, savan ve çalılık ortamlarda agresif bir yerel süper avcı haline gelebilir. Bazı sokak kedileri, kedili kadınlar gibi onları düzenli olarak besleyen insanlarla daha rahat olabilir, ancak uzun süreli sosyalleşme girişimlerine rağmen, genellikle uzak dururlar ve en çok gün batımından sonra aktif olurlar.

Aşağıdaki kedi ırkları listesi yalnızca evcil kedi ırklarını ve evcil ve yabani melezleri içerir.

Ragdoll ya da Ragdoll kedisi, iri yapılı, mavi gözlü ve vücudunun belirli bölgelerinde yoğun renk koyulaşmalarına sahip bir kedi ırkıdır. Adını, kucağa alındığında oyuncak bir bez bebek gibi kendisini salıp yayılarak hareketsiz durması sebebiyle "oyuncak bez bebek" anlamına gelen “rag doll” sözcüğünden almıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.