İran Sefaretnâmesi

İran Sefaretnâmesi, 1811 yılında Osmanlı elçisi olarak Tahran'a giden Yâsincizâde Abdülvehhab Efendi’nin Bozoklu Osman Şakir Efendi tarafından kaleme alınan elçilik raporudur.

İran Sefaretnâmesi, dönemin Osmanlı şehirlerinin sosyal, kültürel ve ekonomik özelliklerinden bahsederken aynı zamanda resimli olmasıyla diğerlerinden ayrılmaktadır. Millet Yazma Eser Kütüphanesi'nde kayıtlı bulunmaktadır.^[1] Sultan II. Mahmud döneminde Osmanlı Devleti ile İran arasında dostluk bağlarını güçlendirmek, huzursuzluk yaratan birkaç sorunun çözümüne ortamhazırlamak ve Rusya İmparatorluğu'na karşı ittifak sağlamak amacıyla bir sefaret heyeti oluşturulmuştur. Bu heyette Yâsincizâde Abdülvehhab Efendi büyükelçi, Bozoklu Osman Şakir Efendi^[2] de Farsça tercüman olarak görevlendirilmiştir. Görüşmeler neticesinde sorunların çözümlenememesi üzerine Abdülvehhab Efendi ziyaretini uzatarak Tebriz’e geçmiş, yine de sonuç alınamayacağını anlayınca Tebriz’den ayrılmak durumunda kalmıştır. Mehmed Tâhir Münif Paşa, 1872-77 yıllarında Tahran’da Osmanlı elçilik görevinde iken kaleme aldığı risâlesinde,^[3] Abdülvehhâb Efendi’nin elçiliğine dair bilgiler vermiştir. Kâmil ve fazilet dolu biri olduğundan, İranlılar’ın onun varlığından, konuşma ve davranışlarından çok hoşlandığını yazmıştır. Paşa, İran şahı Feth Ali’nin inşa ettirdiği Nigâristan Sarayı'nın duvarlarına Osmanlı sefirlerinin tasvirlerini yaptırdığını ve bunların arasında Abdülvehhâb Efendi’nin de resminin olduğunu bildirmekte; kendi risâlesinde de bu bilgileri ve resimleri aktardığını yazarak Abdülvehhâb Efendi'nin ve maiyetindeki Osman Şâkir Efendi'nin resimlerine yer vermiştir. Netice itibarıyla Osmanlı Devleti’nin İran ile Rusya’ya karşı ittifak kurma girişimleri olumsuzlukla sonuçlanmıştır. Eser bilinmeyen bir sebepten yarım kalmıştır. Eserde İran’da Zencan, Ebher, Kazvin ve Tahran’ın resimleri yapılmışsa da sayfalar boş bırakılarak açıklamalara yer verilmemiştir.

• 
  Seyyid Abdülvehhâb Efendi
• 
  Şâkir Efendi