İçeriğe atla

İran Jandarması

İran Jandarması
ژاندارمری دولتی

Şahlık ve İslam Cumhuriyeti dönemi
jandarma logoları
Etkin1910-1991
Ülke İran
TipiJandarma
Büyüklük~70.000 (1979)[1]

İran Jandarması (Farsça: ژاندارمری دولتی‎ Jandarmiriye Devleti; "Devlet Jandarması"), İran'da kırsal kesimde ve karayollarda kamu güvenliğini sağlamaktan sorumlu askerî bir kolluk teşkilatıydı. Paramiliter bir güç olarak, 1910'da Kaçar Hanedanı sırasında kuruldu ve 1921'de Pehlevi Hanedanı'na kadar siyasette önemli bir rol oynamıştır.[2] Başlangıçta anayasal bir ordu olarak kurulan güç, hem geleneksel polis görevlerini yerine getirmek hem de haydut kuvvetlerine karşı mücadele etmek için İsveçli subaylar istihdam etti.[2]

İran Jandarması, 1991 yılında Şehrbani ve İslam Devrimi Komiteleri ile birleşerek İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri (NAJA) kuruldu.[3]

Tarihçe

General Harald Hjalmarson (1911)

İran, 19. yüzyıl boyunca sürekli askeri modernleşme ile uğraşmaktaydı ve Kaçar Hanedanı dönemi tarihi, Avrupa modeli üzerinde ayakta duran bir ordu oluşturma girişimleriyle doludur. Kaçar Hanedanı yönetimi, Büyük Britanya ve Rusya arasında tarafsız bir seçim olarak İsveç'e ticaret yollarını koruma ve ülkeyi birleştirme görevi verilmesini seçti. 15 Ağustos 1911'de İsveçli Binbaşı Harald Hjalmarson'a general rütbesi verildi ve İran Jandarması'nın başına getirildi. İsveç soyluluğundan işe alınan diğer birçok subay, Hjalmarson'u takip etti.

I. Dünya Savaşı'nın İran Cephesi sırasında çoğunun Almanya'ya sempati duyan aydınlar ve anayasacı olan İsveç Jandarması subayları İttifak Devletleri'ne yardım etti. 1915 sonbaharında bir noktada, Şiraz'ın kontrolünü Alman eğitimli taşra valisi Mehdikulu Han Hidayet ile bağdaştırdılar.[4] 1921 darbesinden sonra Harbiye Bakanı Rıza Han, modern İran ordusunu yaratmak için Kazak Tugayı ile Jandarma'yı birleştirdi. Kırsal polis gücü olarak Emniyet ve ek olarak Nazmiye adlı bir polis gücü de İranlı subayların altına yerleştirildi.[5]

İsveç Jandarması'nın dağılması Kaçar Hanedanı'nı büyük ölçüde zayıflattı ve İran Kazak Tugayı kalan tek ordu birimi olmasıyla birlikte, 1921'de Rıza Şah'ın darbesini büyük ölçüde kolaylaştırdı. Hjalmarson İsveç'e döndü ve Finlandiya İç Savaşı'nda Beyaz Muhafızlar'a hizmet verdi. Başka bir subay olan Eric Carlberg daha sonra İsveç'in İran büyükelçisi ve Muhammed Musaddık'ın sırdaşı oldu.

Daha sonra Emniyet modernize edilerek İran Şahlık Jandarması adını aldı. 1979 İran İslam Devrimi'nin ardından unvan, sembol ve kıdemli subayların değiştirilmesiyle İran İslam Cumhuriyeti Jandarması adıyla varlığını sürdürdü. 1991'de Şehrbani ve İslam Devrimi Komiteleri ile birleşerek İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri (NAJA) kuruldu.[3]

Kaynakça

  1. ^ "IRAN: Keshvaré Shahanshahiyé Irân", The Statesman's Year-Book 1978–79, Springer, 2016, ss. 674-682, ISBN 9780230271074 
  2. ^ a b The Making of Modern Iran, page 49
  3. ^ a b Schirazi The Constitution of Iran (1997), p.152
  4. ^ Sykes vol.II. 444- 446
  5. ^ Aqeli, Roozshomari, vol. II., pp. 164–8

Konuyla ilgili yayınlar

  • The Times; "Policing Persia–The Work of the Swedish Gendarmerie", 27 December 1913
  • Fazlhashemi, Mohammad. Swedish Officers in Persia, 1911-1915. 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  • Cronin, Stephanie (15 Aralık 2000). Gendarmerie. Encyclopaedia Iranica. 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  • The Army and the Creation of the Pahlavi State in Iran 1910-1926, by Stephanie Cronin
  • Carlberg, Eric; "På uppdrag i Persien. Glimtar från en trettioårig vistelse under solens och lejonets tecken" Stockholm; Natur & Kultur, 1962. (İsveççe)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Hanedanı</span> 1789-1925 yılları arasında İranı yöneten Türk hanedan

Kaçar Hanedanı, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş bir İran Devletidir.

<span class="mw-page-title-main">SAVAK</span>

SAVAK, İran'da Pehlevî Hanedanı döneminde faaliyet göstermiş istihbarat teşkilatıydı. 1957 yılında casus yetiştirmek ve istihbaratçı eğitmek amacıyla CIA yardımıyla kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rıza Pehlevi</span> Pehlevi Hanedanından İran şahı

Rıza Şah Pehlevi, 1925-1941 arasında İran'ın şahı. Büyük Rıza Şah adıyla da tanınır. Kaçar Hanedanı'nın son şahı olan Ahmed Kaçar'ı devirerek Pehlevi Hanedanı'nı kurdu. Kurduğu Pehlevi rejimi laik, milliyetçi, militarist ve anti-komünist bir rejimdi.

<span class="mw-page-title-main">İran Cephesi</span>

İran Cephesi veya İran'ın İşgali ya da Osmanlı'nın İran ile yaptığı son savaş olan 1914-18 Osmanlı-İran Savaşı, Osmanlı, Britanya ve Rusya ve Kaçar Devleti'nin arasında Kuzey Azerbaycan'da yaşanan bir dizi askeri çatışmadır. Cephenin, İran için yıkıcı olduğu aşikârdı. Çatışmalarda, İngiliz ve Rus faaliyetlerinin etkisiyle 1917-1919 yılları arasında yaşanan İran kıtlığı nedeniyle 2 milyondan fazla İranlı sivil öldü. Kaçar hükûmetinin I. Dünya Savaşı ve sonrasında ülkenin egemenliğini koruyamaması, 1921'de bir darbeyle Rıza Şah Pehlevi'nin ülkenin başına geçmesine ön ayak oldu.

<span class="mw-page-title-main">İslam Devrimi Muhafızları Ordusu</span> 1979 İslam Devriminden sonra kurulan İran Silahlı Kuvvetlerinin paramiliter şubesi

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, İran Silahlı Kuvvetlerine bağlı kara, hava, deniz ve füze kuvvetleri bulunan büyük bir ordudur. Halk ağzında ve özellikle İran diasporasında ordu mensubu kişilere organizasyona duydukları hayranlığı belirtmek için Farsçada "muhafızlar" anlamına gelen Pasdaran denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî Hanedanı</span> 1925-1979 yılları arasında İranı yöneten hanedan

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Antik İran</span> İran kültürel etkisine sahip bölge

Antik İran ya da Büyük İran sözcüğünün anlamı İran kültürel etkisine sahip bölgeleri ifade eder. Kabaca İran kültürünün yeri olan İran Platosu merkezinde olmak üzere Kafkasya, Doğu Anadolu Bölgesi toprakları, İndus Nehri ve Pakistan içeren topraklar içerisinde kalan bölgenin tarihsel adıdır. Ayrıca İran kültürüne etki eden bu terimi Encyclopædia Iranica tarafından da kullanılmaktadr.

Kolluk kuruluşu, ülkelerdeki rejime göre değişmekle birlikte; genel anlamda, bir devlette emniyet ve asayiş ile ilgili yasaları uygulamaktan sorumlu genellikle silahlı devlet kuruluşlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran Kolluk Kuvvetleri</span> İran İslam Cumhuriyetinin üniformalı polis gücü

İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri veya İran İslam Cumhuriyeti'nin Disiplin Kuvvetleri, NAJA olarak kısaltılır, İran'da üniformalı polis gücüdür. Kuvvet İran Shahrbani (Šahrbānī), Jandarma (Žāndārmerī) ve İslami Devrim Komiteleri birleştirerek 1992 yılında kuruldu, tek olarak yürürlüğe giren, bu 60.000'den fazla polis gücü sınır devriye kadrosu da dahil olmak üzere, İçişleri Bakanlığı altında hizmet vermektedir. Polis-110 birimi kentsel alanlarda hızlı müdahale faaliyetleri konusunda uzmanlaşmıştır ve dağıtıcı toplamalarda kamu düzenine göre tehlikeli kabul görür. Deniz polisinin 100 kıyı yakınında devriyesi ve 50 limanda tekneleri vardır. 2003 yılında, yaklaşık 400 kadın 1979 İran Devrimi'nden bu yana polisin ilk kadın üyeleri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Jandarma (Fransa)</span> Fransada sivil nüfus üzerinde polislik hizmetlerini yerine getiren ve kamu güvenliğini sağlayan askerî bir kolluk teşkilatı

Ulusal Jandarma, Fransa'da sivil nüfus üzerinde polislik hizmetlerini yerine getiren ve kamu güvenliğini sağlayan askerî bir kolluk teşkilatıdır. Ulusal Jandarma, 16 Şubat 1791 tarihinde kurulmuştur. Askeri açıdan Fransız Silahlı Kuvvetleri'nin bir kuvvet komutanlığı olup Savunma Bakanlığı'na bağlı iken, idari açıdan sivil bir kolluk teşkilatı olan Ulusal Polis ile birlikte İçişleri Bakanlığı'na bağlıdır. Sorumluluk alanları arasında küçük kasabalar, kırsal ve banliyö bölgeleri yer almaktadır. Ulusal Jandarma ayrıca Deniz Jandarması, askerî polis gücü ile GIGN'i de içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye İç Savaşı'ndaki silahlı gruplar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, Suriye İç Savaşı'nda faaliyet gösteren silahlı grupların bir listesidir. Savaş, Suriye hükûmeti ile müttefikleri, hükûmete muhalif gruplar ile müttefikleri, silahlı İslamcı ve cihatçı örgütler, ülkenin kuzeyindeki Kürtler ile müttefikleri ve Irak ve Şam İslam Devleti olmak üzere beş gruba ayrılır. Aşağıdaki liste, yalnızca silahlı faaliyet gösteren veya destek veren ülke ve kuruluşları içermekte, siyasi destek veren ülke ve kuruluşları kapsamamaktadır.

Romanya Jandarması, Romanya Devletinin özellikle yüksek riskli görevler tevdi edilen jandarma kuvvetidir. Romanya'daki iki kolluk kuvvetinden birisidir.

İran'da din, CIA World Factbook'a göre, İranlıların yaklaşık %90-95'i kendilerini resmî devlet mezhebi olan Şiilik ile yaklaşık %5-10'u ise Sünnilik ile ilişkilendiriyor. Geri kalan %0,6'sı kendilerini Bahailik, Sâbiîlik, Ehl-i Hak, Zerdüştlük, Yahudilik ve Hristiyanlık dahil İslam dışı dinsel azınlıklarla ilişkilendirmektedir. Son üç azınlık dini resmen tanınmış ve korunmuş ve İran parlamentosunda sandalyeleri bulunmaktadır. Zerdüştlük bir zamanlar çoğunluk diniydi, oysa bugün Zerdüştler sadece on binlerce kişiden oluşmaktadırlar. İran, İslam dünyası ve Orta Doğu'daki en büyük ikinci Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyor. İran'ın ikinci en büyük gayrimüslim dini azınlığı olan Bahailik, resmen tanınmadı ve İran'daki varlığı boyunca zulüm gördü.

<span class="mw-page-title-main">Şehrbani</span> Askerî birlik

Şehrbani veya daha önceden Nazmiye (نظمیه‎), İran'ın eski polis teşkilatıdır. 1913 yılında Kaçar Hanedanı zamanında kurulmuş olup genel olarak şehirler ve büyük kasabalarda faaliyet göstermekteydi. 1991 yılında Jandarma ve İslam Devrimi Komiteleri ile birleşerek İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri (NAJA) kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">1921 İran darbesi</span>

1921 İran darbesi, İran'da 21 Şubat 1921 tarihinde meydana gelen bir hükûmet darbesiydi. Darbe, 1925 yılında Pehlevi Hanedanı'nın kurulmasına yol açan olayların başlangıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hürmüz-1</span>

Hürmüz-1, İran'da üretilmiş balistik füzedir. İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri komutanı Amir-Ali Hajizadeh'e göre, Uçak gemisi veya Patriot'un üzerinde bulunan radarları imha etme kabiliyetine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İslam Devrimi Komiteleri</span>

İslam Devrimi Komiteleri veya kısaca Komite (کمیته), İran'da eski bir kolluk teşkilatı idi. Komite, 1979 yılında İslam Devrimi sırasında kurulmuş olup İçişleri Bakanlığı'na bağlıydı ve sosyal davranış üzerine İslami düzenlemeleri ve ahlaki standartları uygulamaktan sorumluydu. 1991 yılında Şehrbani ve Jandarma ile birleşerek İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri (NAJA) kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Aştari</span>

Hüseyin Aştari, 2015'ten beri İran'ın polis şefi ve İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri'nin baş komutanı olarak görev yapan İranlı bir subaydır.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.