İçeriğe atla

İran İslam Cumhuriyeti Demiryolları

İran İslam Cumhuriyeti Demiryolları
راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران
IRIR
Kuruluş1914
TürDemiryolu şirketi
Yasal statüKamu İktisadi Teşebbüsü (KİT)
MerkezTahran, İran
Resmî sitewww.rai.ir
Marand Demiryolu

İran İslam Cumhuriyeti Demiryolları (Farsçaراه‌آهن جمهوری اسلامی ایران, romanize: Rahahan-i Cumhuri-ye İslami-ye İran, İran'ın demiryolu hizmetlerini işleten Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) kurumdur. Şirket, 1914 yılında kurulmuş olup Karayolları ve Kentsel Kalkınma Bakanlığı'nın gözetimi altındadır ve ülkenin ana demiryolu hatlarını işletmektedir. Şirketin merkezi Tahran'da yer almaktadır.

2011 yılı itibarı ile İran'daki tüm taşımacılığın sırasıyla %9 ve %11'ini oluşturan demiryolu ulaşım ağı ile yılda yaklaşık 33 milyon ton mal ve 29 milyon yolcu taşınmaktadır.[1]

İran'da demiryolunun tarihçesi

İran'da ilk açılan raylı sistem 1886'da tamamlanan Tahran - Rey hattıdır. Bu hat, dar hat açıklığı ile inşa edilmiş olup, trenler atlar tarafından çekilmekteydi. Hat, 1952'de kapatıldı. Resmi anlamda açılan ilk demiryolu hattı ise Tebriz ile sınır şehri Culfa arasında 1916'da açılmıştır. Bu hattın inşaatı 1912'de başladı ve 4 yıl sürdü. Hat, Culfa'dan, o dönem Rus İmparatorluğu egemenliği altındaki Nahçıvan'a geçerek oradan imparatorluğun diğer kısımlarına ulaşımı sağlamaktaydı. İkinci açılan demiryolu hattı ise Zahidan ile Pakistan sınırındaki Mircave arasında 1921 yılında hizmete girdi. Bu hat ise geniş hat açıklığı ile inşa edilmiş olup, ilerleyen yıllarda tüm İran genelinde kullanılan standart hat açıklığı'na çevrildi. Üçüncü olarak ise Şah Rıza Pehlevi döneminin en önemli projelerinden olan ve Hazar Denizi ile Basra Körfezi'ni bağlayan Trans-İran Demiryolu'nun ilk aşaması olan Tahran - Bender Türkmen arası 1938'de hizmete girdi. Hattın kalanı 1939'da tamamlandı. Hat, 1958'de Meşhed'e (ilerleyen yıllarda çift hat yapıldı), 1959'da Tebriz'e ve 1972'de İsfahan'a bağlandı. Daha sonra 1971'de Kum'u Yezd, Bafg ve Zerend'e bağlayan hat açıldı. 1982'de ise bu hat üzerindeki Bafg şehrinden, Bender Abbas arasında 1995'te bir hat yapıldı, daha sonra bu hat, çift hatta çıkarıldı. Zahedan'daki demiryolu 2009'da ülkenin diğer hatlarına bağlandı ve aynı yıl İsfahan'dan Şiraz'a çekilen demiryolu açıldı. 2018'de Tahran - Astara hattının parçası olarak Kazvin - Reşt arasında, Trans-İran hattı üzerindeki Erak ile Kirmanşah arasında ve Meraga - Urmiye arasında demiryolu hatları açıldı. Yıllar boyunca genişlemeye devam eden demiryolu ağına son olarak 2021'de Yezd ve İglid arasında açılan hat eklendi.

Kaynakça

  1. ^ "Archived copy". 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demiryolu ulaşımı</span> madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçların, tesislerin ve yapıların tümüne verilen isim

Bir yerden bir yere madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçlar içinde, insan ve eşya taşımasını temin eden tesislerin hepsine birden demiryolu denir.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Demiryolu</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda inşa edilmiş demiryolu hattı

Bağdat Demiryolu, Osmanlı İmparatorluğu'nda Konya'dan Bağdat'a ulaşmak üzere 1903'te yapımına başlanan 1597 km. uzunluğundaki demiryolu hattıdır. Demiryolu hattının uzunluğu İstanbul - Konya arasındaki Osmanlı Anadolu Demiryolları ve diğer bağlı hatlarla beraber 3205 km.'ye ulaşmaktadır. Zamanının en büyük altyapı projelerinden biri olan demiryolu hattının inşası on yıllar sürmüştür. I. Dünya Savaşı'nın başında bile hattın tamamlanabilmesi için 960 km. gerekmekteydi. Demiryolu hattının Bağdat'a uzanan kesimi ancak 1930'ların sonunda tamamlanabilmiş ve İstanbul'dan Bağdat'a ilk tren 1940'ta yola çıkmıştır. 1940'tan Irak'ın işgali'nin başladığı 2003'e kadar Türkiye – Suriye – Irak arasında kesintisiz bir şekilde tren işletmeciliği yapılmıştır. Irak'ın işgaliyle birlikte özellikle Irak'ta tren işletmeciliği sekteye uğramıştır. 2000'li yılların sonlarında üç ülke arasında tren işletmeciliği yeniden başlamış ancak 2011'de Suriye İç Savaşı'nın patlak vermesiyle yeniden durmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Trans Sibirya Demiryolu</span> 9288 kmlik uzunluğuyla Dünyanın en uzun demiryolu

Trans Sibirya Demiryolu, Moskova'yı Uzakdoğu Rusya'ya bağlayan demiryolu ağı. Moskova'dan Vladivostok'a 9.289 km'lik uzunluğuyla dünyanın en uzun demiryoludur. Bağlantı hatlarıyla Moğolistan, Çin ve Kuzey Kore'ye de bağlanır.

<span class="mw-page-title-main">Culfa, Doğu Azerbaycan</span>

Culfa, İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları</span> Türk devlet kurumu

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye'deki demiryolu ulaşımının altyapısını geliştiren, düzenleyen ve kontrol eden resmî kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Bakü-Tiflis-Kars demiryolu</span> Demiryolu hattı

Bakü - Tiflis - Kars demiryolu ya da Bakü - Tiflis - Ahılkelek - Kars demiryolu, kısaca BTK ya da BTAK, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'yi doğrudan birbirine bağlayan bölgesel demiryolu hattıdır. Hat, "Demir İpek Yolu" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İran'da ulaştırma</span>

İran neredeyse bütün kasaba ve şehirleri birbirine bağlayan yaygın bir yol ağına sahiptir. İran, 2007'de %66'sı asfaltlanmış 178,152 km'lik yol ağına sahipti. 2007 itibarıyla her bin kişiden ellibeşinde araba bulunuyor. 2007'de 11,106 kilometrelik demiryolu ağına sahip olan İran'a gelen ürünlerin ana giriş noktası ise Hürmüz Boğazı'ndaki Bandar Abbas liman şehridir. 1995'te işletmeye açılan Tahran - Bandar Abbas tren yolu Bandar Abbas'ı Tahran ve Meşhed üzerinden Orta Asya'ya bağlamaktadır. Diğer önemli limanlar Hazar Denizi'ndeki Bandar Anzali ve Bandar Türkmen ile Basra Körfezi'ndeki Hürremşehr ve Bandar İmam Humeyni'dir.

<span class="mw-page-title-main">Tebriz Garı</span> Tebriz, İranda tren istasyonu

Tebriz Garı (Farsça: ایستگاه راه‌آهن تبریز), İran'ın Tebriz şehrinde bulunan tren istasyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Demiryolu hat açıklığı</span> demiryolu hattındaki raylar arasındaki boşluk

Demiryolu hat açıklığı, bir demiryolu hattını oluşturan yük taşıyan iki tren rayı arasındaki mesafeyi tanımlar. Dünyadaki demiryolu hatlarının %60'ı standart hat açıklığı olarak 1.435 mm mesafeyi kullanır. Farklı mesafelerdeki hat açıklıkları geniş veya dar olarak adlandırılır. İki farklı hat açıklığına sahip hatların buluştuğu yerlerde hat kesintiye uğrar. Bu yüzden bazı geçiş bölgelerinde farklı hat genişlikleri arasında kolayca geçiş yapılabilmesi için çok sayıda hat içeren kısımlar inşa edilmiştir. Hat açıklığı olmayan tek demiryolu türü monoray olarak adlandırılan hat yapısıdır. Bazı hafif yük taşıyan elektrikli demiryolu hatlarında üçüncü veya dördüncü hat bulunabilmektedir. Esas hattın dışında yer alan bu hat elektrik şebekesinin beslenmesi amacıyla kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Başkentray</span> Ankarada faaliyet gösteren banliyö treni sistemi

Başkentray veya B1 Banliyö Treni, Ankara ilinde hizmet veren banliyö treni sistemidir. Sincan – Kayaş arasında 37,472 kilometre (23,284 mi) uzunluğundaki banliyö hattında 24 istasyon bulunmaktadır. Başkentray'da yolcu taşımacılığı 12 Nisan 2018'de başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie</span> Demiryolu şirketi

Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie (Türkçe: Osmanlı Anadolu Demiryolları; rapor işareti: CFOA) 4 Ekim 1888'de kurulan Osmanlı İmparatorluğu'nda faaliyet gösteren demiryolu şirketidir. Şirket merkezi İstanbul'daydı.

<span class="mw-page-title-main">Caspian Airlines</span> İran merkezli havayolu şirketi

Caspian Airlines İran'da Tahran merkezli bir havayolu şirketi. 1993 yılında kurulan şirket, Tahran'dan İran'ın diğer büyük şehirlerine iç hat; Ermenistan, Suriye, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ukrayna'ya dıış hat uçuşları gerçekleştirir. Ana merkezi başkent Tahran'daki Mehrabad Havalimanı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Şinkansen</span> Japon yüksek hızlı demiryolu ağı

Şinkansen, Japonya'da Japan Railways tarafından işletilen yüksek hızlı demiryolu ağıdır. Ağın en yüksek işletme hızı 240–320 km/h arasında olup, kuzeyde Hokkaido'da devam eden bir bağlantı inşaatı ile birlikte Honshu ve Kyushu adalarındaki çoğu büyük şehri birbirlerine bağlamaktadır.

Türkiye'de demiryolu ulaşımı, bu ülkenin kentsel ve şehirlerarası demiryolu ulaşım sistemiyle ilgilidir. Ülkenin ana demiryolu işletmesi tüm uzun mesafe ve sınır ötesi yük ve yolcu demiryolu taşımacılığından sorumlu olan TCDD'dir. Bunun dışında kentlerde metro ve tramvayları işleten yerel şirketler bulunmaktadır.

Ankara – Kars demiryolu, Türkiye'nin başkenti Ankara'yı sınır şehri Kars'a bağlayan TCDD'ye ait konvensiyonel demiryolu hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu</span> Türkiye, Ermenistan ve Gürcistanda bir demiryolu hattı

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu, Türkiye'nin Kars şehrinden başlayarak önce Ermenistan'ın Gümrü şehrine, oradan da Gürcistan'ın Tiflis şehrine giden demiryolu hattıdır.

Van – Sufiyan demiryolu, Van İskele – Van – Sufiyan arasında bulunan TCDD ve RAİ'ye ait uluslararası ana demiryolu hattıdır.

Ulukışla – Boğazköprü demiryolu, Ulukışla – Niğde – Boğazköprü arasında bulunan TCDD'ye ait ana demiryolu hattıdır. Hat, Konya – Yenice demiryolu ile Ankara – Kars demiryolu'nu birbirine bağlayan konvansiyonel yük ve yolcu treni rotasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sincan-Kayaş Banliyö Treni</span> Ankarada faaliyet gösteren eski banliyö treni sistemi

Sincan – Kayaş Banliyö Treni, Ankara'da Sincan Tren İstasyonu'ndan başlayıp Kayaş Tren İstasyonu'nda sona eren ve Ankara'nın ana ulaşım hatlarından biri olan eski banliyö trenidir.

<span class="mw-page-title-main">Trans-İran Demiryolu</span>

Trans-İran Demiryolu 1927'de Pehlevi İranı'nda başlayan ve 1938'de dönemin İran hükümdarı Rıza Şah'ın yönetiminde tamamlanan büyük bir demiryolu inşa projesiydi. Tamamen yerli sermaye ile inşa edilmiştir ve başkent Tahran'ı güneyde Basra Körfezi'ndeki Bender Şahpur ve kuzeyde Hazar Denizi'ndeki Bender Şah ile Ahvaz ve Kum aracılığıyla birbirine bağlamaktadır. 1961'de, Rıza Şah'ın oğlu Muhammed Rıza Pehlevi yönetiminde, Bender Şah'tan Gürgan'daki yeni bir terminale uzatıldı. 1963'te Muhammed Rıza Pehlevi'nin "Beyaz Devrim"in bir parçası olarak yaptığı toprak reformları sırasında, Trans-İran demiryolu Tahran'ı Meşhed, Tebriz ve İsfahan'a bağlayacak şekilde genişletildi.