İçeriğe atla

İran-Kontra skandalı

Başkan Ronald Reagan, Caspar Weinberger, George Shultz, Ed Meese ve Don Regan ile Oval Ofis'te Başkanın İran-Kontra skandalına ilişkin açıklamalarını tartışıyor.

İran-Kontra skandalı veya Irangate, Ronald Reagan yönetimi sırasında Kasım 1986'da ortaya çıkan politik bir skandalın adıdır. Skandal, ABD'nin yönetim kademesinden bazı kişilerin İran'a silah satmasını ve gelirlerin yasa dışı bir şekilde Nikaragua'da dönemin solcu yönetimini devirmeye çalışan anti-komünist Kontraları desteklemek için kullanılmasını kapsar.[1] Skandalla ilişkili önemli miktarda belge, Reagan yönetimi görevlilerince ya imha edilmiş ya da müfettişlerden gizlenmiştir.[2][3] Skandal günümüzde dahi bilinmeyenlerle doludur. ABD ve İran arasında silah ve çeşitli askerî malzeme satışlarına ilişkin resmî olmayan görüşmeler 1986 Kasım'ında Lübnan'da yayın yapan Ash-Shiraa adlı dergi tarafından ortaya çıkarılmış, skandalın büyümesi üzerine Ronald Reagan bir televizyon konuşması yaparak olayın varlığını inkâr etmiştir.[4] Bir hafta sonra (13 Kasım'da), Reagan tekrar bir televizyon konuşması yaparak İran'a silah satışı yapıldığını doğruladı fakat bunun rehinelerin kurtarılması amacına yönelik olarak yapılmadığını söyledi.[5]

Kaynakça

  1. ^ "New York Times'ın özrü, konunun özünü ıskalıyor" (İngilizce). 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2004. 
  2. ^ "İran-Kontra belgelerinden alıntılar: Gizli Dış Politika" (İngilizce). 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Üç ülkenin hikâyesi: İran-Kontra skandalı" (İngilizce). 4 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2005. 
  4. ^ "İran-Kontra Amerikan Deneyimi" (İngilizce). 19 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "İran'a silah satışı ve kontr-gerillalara yardım tartışmaları konusunda ulusa sesleniş konuşması" (İngilizce). 13 Kasım 1986. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ronald Reagan</span> 40. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1981–1989)

Ronald Wilson Reagan, 1981-1989 yılları arasında 40. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı olarak görev yapan ve Amerikalı siyasetçi ve aktör. Cumhuriyetçi Parti üyesi olan Reagan, Amerikan tarihinin en önde gelen muhafazakâr figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">George H. W. Bush</span> 41. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1989–1993)

George Herbert Walker Bush, 1989-93 arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) 41. başkanı, 1981-89 arasında da ABD'nin 43. başkan yardımcısı. II. Dünya Savaşı gazisi son ABD başkanıdır. ABD'nin 43. başkanı George W. Bush'un babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Parti (Amerika Birleşik Devletleri)</span> Amerikada iki büyük siyasi partiden biri

Cumhuriyetçi Parti, kısaltması ile GOP, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki iki büyük çağdaş siyasi partiden biridir. Demokrat Parti'nin ana siyasi rakibi olarak 1850'lerin ortalarında ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yumuşama (uluslararası politika)</span> uluslararası ilişkilerde ilişkilerin yumuşama durumu

Yumuşama, özellikle siyasi ilişkilerin sözlü iletişim yoluyla gerilimlerin azaltılması anlamına gelen bir diplomasi terimidir. Bu terim, 1912 yılında Fransa ve Almanya'nın gerilimleri azaltmaya yönelik başarısız girişimleriyle ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Grenada'nın işgali</span>

Grenada'nın İşgali, 1983'te Karayipler'de bulunan Grenada adasının ABD ve birkaç Karayip ülkesi tarafından işgal edilerek, marksist hükûmetin iktidardan uzaklaştırılmasıyla sonuçlanan askerî harekât. Soğuk Savaş nedeniyle Batı Yarımküresinde yaşanan en büyük uluslararası boyutlu çatışmalardan biridir. Aynı zamanda ABD'nin Vietnam Savaşı'ndan sonra giriştiği ilk büyük askerî harekâttır.

<span class="mw-page-title-main">Brandenburg Kapısı</span> Almanyanın Berlin şehrinin ana sembollerinden biri

Brandenburg Kapısı Almanya'nın Berlin şehrinin ana sembollerinden biridir. Hemen kuzeyinde Reichstag bulunur. Soğuk Savaş boyunca, Reichstag Batı Berlin'de, Brandenburger Kapısı Doğu Berlin'de bulunmuştur. Kapı 1788-1791 yılları arasında yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Helen Hayes</span> Amerikalı sinema oyuncusu (1900 – 1993)

Helen Hayes, Amerikalı oyuncudur. 1917-1985 arasında yaklaşık 70 yıl oyunculuk kariyerini sürdürmmüştür. "First Lady of the American Theatre" olarak bilinir. Hayes ayrıca ABD'nin bir sivile vereceği en yüksek madalya olan Presidential Medal of Freedom, 1986 yılında Başkan Ronald Reagan'dan almıştır.

Bedir Tugayı veya Bedir Örgütü başkanlığını Hadi el-Emiri'nin yaptığı Iraklı siyasi partidir. Önceden Irak İslam Devrim Konseyi'nin silahlı kolu konumundayken 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ayrı bir siyasi parti olarak örgütlenmiş ve üyeleri yeni Irak ordusuyla polis örgütüne girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nancy Reagan</span> Ronald Reaganın eşi

Nancy Davis Reagan, Amerikan aktris ve 40. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Ronald Reagan'ın eşi. Reagan 1981 ve 1989 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri First Lady'si idi.

<span class="mw-page-title-main">1984 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri</span>

1984 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri, 6 Kasım 1984 tarihinde Mevcut Cumhuriyetçi Başkan Ronald Reagan ile eski Demokrat Başkan yardımcısı Walter Mondale arasında gerçekleşti. Cumhuriyetçi Başkan Ronald Reagan, ABD seçim tarihinin en büyük zaferlerinden birine imza atarak yeniden başkanlığa seçildi.

Nixon Doktrini, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri başkanı Richard Nixon'un, 25 Temmuz 1969 tarihinde Guam'da yaptığı basın toplantısında dile getirilmiştir. ABD-Uzak Doğu ilişkileri uzmanı Gregg Brazinsky, Nixon'un bu konuşmasında, ABD'nin müttefik ve dostlarının gelişmesine ve savunmalarına yardım edeceğini, fakat özgür dünyanın jandarmalığına soyunmayacağının altını çizdiğini söylemiştir. Bu Doktrin uyarınca, ABD hiçbir müttefikinin savunmasından doğrudan sorumlu olmayacak, fakat talep halinde veya olası bir tehlike anında, onları nükleer koruma şemsiyesinin altına alacaktı. ABD ve müttefikleri arasında geliştirilecek iş birliği çerçevesinde, ülkeler arasında barışın tesis edilmesini öngörmekteydi. Richard Nixon bu Doktrinle, Asya'ya yönelik ABD politikalarının yönünü değiştirmek istiyordu. Özellikle Vietnamlaştırma (Vietnamizasyon) adı verilen yöntemle Vietnam Savaşı'ndan tamamıyla çıkmayı amaçlıyordu.

<i>Tear down this wall!</i>

Tear down this wall!, Amerika Birleşik Devletleri başkanı Ronald Reagan tarafından 12 Haziran 1987 tarihinde Berlin Duvarı'nın yakınındaki Brandenburg Kapısı'nda Batı Berlinlilere hitaben bir halk konuşmasında söylenen, Berlin Duvarını yıkması için Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov'a karşı bir meydan okuma içeren ünlü söz. Reagan, glasnost ("şeffaflık") ve perestroyka yoluyla Doğu Bloku'nda özgürlüğü artırmak isteyen Gorbaçov'un arzusunun bir nişanesi olarak bu konuşması ile Berlin Duvarı'nın yıkılmasını önermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Oliver North</span>

Oliver Laurence "Ollie" North, Siyasi yorumcu ve televizyon konuğu, askeri tarihçi, The New York Times'ın en çok satan yazarı ve eski bir ABD Deniz Piyadesi yarbayı. North, öncelikle 1980'lerin siyasi bir skandalı olan İran-Kontra skandalı sırasında Milli Güvenlik Konseyi görevlisi olarak hatırlanır. Yarbay North, Beyrut'ta tutulan bazı rehinelerin kurtarılması karşılığında Amerika'nın düşmanı İran'a gizlice yasa dışı bir biçimde silah satmış, bu satıştan elde edilen paralar, Panama diktatörü Noriega'nın üzerinden bazı Amerikalı işadamlarının da katkılarıyla, Nikaragua'daki komünist Sandinistalara karşı savaşan kontrgerillalara yine yasa dışı biçimde aktarılmıştır. Bu aktarma da yasadışıdır, çünkü Kongre, komünist Sandinistalarla savaşan kontralara yardımı, kontraların insan hakları ihlallerinden dolayı yasaklamıştır. Olay açığa çıkınca Yarbay North yargılandı ve mahkûm oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kontralar</span> Nikaraguada ABD destekli silahlı asiler

Kontralar, Nikaragua'da Sandinista hükûmetine karşı savaşan ABD destekli silahlı gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Reagan Doktrini</span> Soğuk Savaşın sonuna kadar Amerikan stratejisi

Reagan Doktrini, Amerika Birleşik Devletleri başkanı Ronald Reagan'ın Soğuk Savaş'ın son yıllarında Sovyetler Birliği ve komünistlerin dünya üzerindeki etkisini kırmayı amaçlayan bir dış politika stratejisydi. Doktrin her ne kadar 10 yıldan az bir süre uygulandıysa da 1980'lerden Sovyetler Birliği'nin dağıldığı 1991 yılına kadar ABD dış politikasının merkezindeydi.

Devlet destekli terörizm, devletler veya devletlerle ilişkili ulusaltı gruplar tarafından stratejik, politik, dinî veya ekonomik hedeflere ulaşabilmek için hedef toplum üzerinde korku ortamı yaratmaya yönelik şiddet ve yıldırma eylemleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kötülük İmparatorluğu konuşması</span>

Kötülük İmparatorluğu konuşması, Leonid Brejnev'in etkisi ile birlikte Sovyetler Birliği'nin artan stratejik ve küresel askeri yeteneklerini ve askeri açıdan ABD'yi geçme yönündeki stratejisine karşı sert bir tutum sergileyen ABD Başkanı Ronald Reagan tarafından 1983 yılında gerçekleşen konuşmadır. Reagan konuşmasında "Sovyetler Birliği tarihinin son sayfalarını yazıyor." ifadelerini kullandı. Sovyetler Birliği konuşmaya büyük tepki gösterdi.

<span class="mw-page-title-main">John Hinckley Jr.</span> Suikastçi

John Warnock Hinckley Jr., ABD'li suçlu; 30 Mart 1981'de Washington, DC'de ABD başkanı Ronald Reagan'a suikast girişiminde bulunmuştur. Reagan, Hinckley'in tabancasından çıktıktan sonra seken kurşunla göğsünden yaralandı. Saldırıda Reagan dışında, başından vurulan ve beyin zedelenmesi geçiren basın danışmanı James Brady, ömrü boyunca tekerlekli sandalye ile yaşamak zorunda kaldı. Polis memuru Thomas Delahanty ve gizli servis ajanı Tim McCarthy hafif yaralar aldılar.

<span class="mw-page-title-main">Kirkpatrick Doktrini</span>

Kirkpatrick Doktrini, Amerika Birleşik Devletleri'nin Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Jeane Kirkpatrick tarafından 1980'lerin başında 1979 tarihli "Diktatörlükler ve Çifte Standartlar" adlı makalesine dayanarak açıklanan doktrindir. Doktrin, Soğuk Savaş sırasında Üçüncü Dünya anti-komünist diktatörlüklerini destekleyen ABD dış politikasını haklı çıkarmak için kullanıldı.