İçeriğe atla

İran'da sansür

Makale serilerinden
Medyada
Metotlar
İçerik
Ülkeye göre

İran'da sansür tanımlamasıyla; İran devletince belirlenmiş belirli konuların ve bazı bilgilerin, yayım ve dağıtımının kısıtlanarak veya tamamen yasaklanarak, bu bilgilere ulaşılmasının, geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinden ulaşılmasının engellenmesi anlatılır. Sansür, pornografiden, belirli dinî konulara kadar değişik alanlarda uygulanır.

Tüm yazılı ve görsel basın, radyo yayınları, sinema, sanat galerileri, internet ve sosyal medya, sansüre tabidir.[1] yazılı, görsel-işitsel ve elektronik yayınların büyük bir kısmı İslami İrşad ve Kültür Bakanlığı'nın ön kontrolüne tabidir. Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü, İran'da basının endişe verici boyutta baskı altında olduğunu söylemekte ve değerlendirme yaptığı beş ayrı kritere göre, basın özgürlüğü açısından, İran'ın en kötü durumdaki ülkelerden birisi olduğunu ifade etmektedir.[2]

Sansürün kapsamı

Sansür, çok geniş alanda pek çok konuyu kapsamaktadır. Bazı konular doğrudan devlet tarafından sansüre tabi tutulurken, ülke içindeki ve dışındaki kimi başka odakların tehlikeli ve zararlı addettikleri konular da sansür kapsamına alınabilmektedir.

Siyaset

Ülkedeki stabilitenin korunmasında, sansür başlıca araçlardan biri olarak görülmektedir. İktidarca kabul edilmeyen reformistlerin, karşı devrimcilerin, muhalif dinî grupların organize olmalarının ve kendi fikirlerini yaymalarının engellenmesinde, sansür etkili bir politik silah olarak rejim tarafından kullanılmaktadır. Örneğin 2007 yılında, kadınlara karşı uygulanan negatif ayrımcılığa karşı imza kampanyası başlatan ve bir milyondan fazla destek imzası toplamaya muvaffak olan beş aktivist kadın, "ulusal güvenliği tehlikeye düşürdükleri" iddiasıyla hapis cezasına çarptırılmışlardır.[3]

İran Ulusal Yüksek Güvenlik Konseyi tarafından bazı konuların medya araçları vasıtasıyla tartışılması bile açıkça yasaklanmıştır. Ekonomik sorunlar, İran'ın nükleer programı sebebiyle uygulanan uluslararası ambargo, Irak ile ilgili olarak ABD ile yürütülen müzakereler, toplumsal tabular, İran'da azınlıklar arasında ortaya çıkan huzursuzluklar gibi konuların yanı sıra, 2007 yılında tutuklanan Hale İsfendiyari, Kiyan Tacbahş ve Ali Şakiri gibi kişilerle ilgili haberler yapmak da yasaktır.[3][4]

Medya

7-11 Ağustos 1979 tarihleri arasında, devrimin ilk günlerinde, Humeyni taraftarları tüm siyasi gücü ellerinde toplamaya başladılar ve çıkardıkları yeni basın kanununa dayanarak, "karşı devrimci politikalar ve eylemler" izlemekle suçladıkları onlarca basın-yayın kuruluşunu yasakladılar.[5]

Uydu yayını yapan televizyon istasyonlarının izlenmesi yasaklanmış olmakla birlikte, birçok İranlının evinin çatısında çanak anten bulunmakta, halkın büyük kısmı (asgari %30'nun uydu yayınlarını izlediği sanılmakla birlikte, gözlemciler bu rakamın daha da yüksek olabileceğini belirtmektedirler.[6]) bu antenler vasıtasıyla, aralarında Voice of America'nın da bulunduğu, düzinelerce Farsça yayın yapan kanalı izleme fırsatı bulmaktadır.

Kısa dalga üzerinden pek çok radyo istasyonu İran'a yayın yapmakla birlikte, bu yayınlar İran devletinin engellemelerine maruz kalabilmektedir. Kol Israel (İsrail'in Sesi) radyosunun yayınladığı ve dinleyicilerin telefonla yayına katılabildikleri kimi programlar da, engellenmeye çalışılan programlar arasındadır. Bu tip programlara telefonla katılmaya çalışan kullanıcılar, Avrupa ülkeleri üzerinden İsrail'e yönlendirilmekte, böylelikle katılımcıların "düşman ülke ile irtibata geçme iddiasıyla" suçlanmalarının önüne geçilmeye çalışılmaktadır.[7]

İran devlet televizyonunda, haftada üç kez yayınlanmakta olan, "Amu Purang" (Purang Amca) adlı çocuk programında, canlı yayında küçük bir çocuğun, oyuncak maymununa Ahmedi Necad ismini verdiğini söylemesi üzerine, bu çocuk programı bile sakıncalı bulunarak, apar topar yayından kaldırılmıştır.[8]

Din

Devletin yetkili organları kadar, bazı dinî kuruluşlar da sansür konusunda etkili ve söz sahibi kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. 2007 yılında Emirkebir Teknoloji Üniversitesi'nde bir öğrenci gazetesinde çıkan, İslam peygamberi Muhammed de dahil olmak üzere, hiç kimsenin hatadan münezzeh olmadığı ile ilgili bir yazıdan dolayı, sekiz öğrenci lideri tutuklanarak, Evin Hapishanesi'ne gönderildiler.[3]

İnternet sansürü

21. yüzyılın ilk on yılında, internet kullanımı konusunda İran'da büyük bir sıçrama yaşandı. İran, 20 milyonu aşkın internet kullanıcısıyla, İsrail'in ardından, nüfusa oranla Orta Doğu'da en yüksek internet kullanıcısı yüzdesine sahip ikinci ülkedir. İran toplumu, başlangıçta devlet kuruluşları tarafından sağlanan internet hizmetinin, kendilerini ifade etme açısından nispeten daha açık ve kullanışlı bir mecra olduğunu gördüler. Basın-yayın konusunda İran'ın katı yasalarını delmenin bir yolu olarak interneti kullandılar.[9][10] Ancak geçtiğimiz yıllarda internet hizmet sağlayıcılarına, internet kullanıcılarının pornografik ve din karşıtı sitelere erişiminin engellenmesi talimatı verildi. Erişimine engellenenler arasında, Facebook ve Youtube gibi popüler sosyal iletişim siteleri de bulunmaktadır.[6]

Yasaklı eserler

Kitaplar

Sinema filmleri

Video oyunları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Tait, Robert (4 Aralık 2006). "Censorship fears rise as Iran blocks access to top websites". The Guardian. Londra. 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  2. ^ Reporters sans frontières - Internet - Iran 6 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RSF
  3. ^ a b c MacFarquhar, Neil. (2007). "Iran Cracks Down on Dissent" 25 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times. Retrieved 24 June 2007.
  4. ^ Iran, Annual Report 2007 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reporters Without Borders
  5. ^ Schirazi, The Constitution of Iran, Tauris, 1997 p.51
  6. ^ a b Media and internet 20 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yahoo!
  7. ^ "Listening to Iran" 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Canadian Broadcasting Corporation (2008)
  8. ^ Robert Tait (11 Mart 2009). "Children's show falls foul of toy monkey called Ahmadinejad". The Guardian. Londra. 5 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  9. ^ Feuilherade, P. (2002.) "Iran's banned press turns to the net" 14 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC.com. Retrieved 9 December 2006.
  10. ^ BBC News. (2003.) "Iran Steps Up Net Censorship" 22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. Retrieved 9 December 2006.
  11. ^ "Da Vinci Code book banned in Iran". BBC News. 26 Temmuz 2006. 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  12. ^ لیلی نیکونظر (18 Kasım 2007). گزارش یک توقیف. Shahrvand-e Emrooz (Farsça). 2 (25). s. 12. 
  13. ^ Curiel, Jonathan (11 Şubat 2004). "In Iran, nightclubs are banned and concerts are rare, but movies abound. The Fajr festival is the country's Cannes". San Francisco Chronicle. 7 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  14. ^ "با حکمیت می‌شود مشکل به رنگ ارغوان را حل کرد". Cinemaema.com. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2007. 
  15. ^ Farzian, Behzad (6 Mayıs 2004). "Call for ban on film that mocks Iran's mullahs". Telegraph. Londra. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  16. ^ "Iran bans US video game showing Tehran invasion". AFP. 28 Kasım 2011. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 

Dış bağlantılar

Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">Muhsin Mahmelbaf</span> İranlı film yönetmeni, yazar, editör ve yapımcı

Muhsin Mahmelbaf İranlı yönetmen, senarist, film editörü ve film yapımcısıdır. Hâlen Asya Film Akademisi'nin başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

İran Batı dünyasının ortak kullanımında coğrafik adlandırma ile ilgili bir tartışma öznesi haline gelmiştir. Bu ülke için iki olası isim İran ve Pers İmparatorluğudur; burada yaşayanlara da bu tercihlere göre İranlı ve Pers denir.

<span class="mw-page-title-main">İran Yahudileri</span>

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

<span class="mw-page-title-main">İnternet sansürü</span> İnternette nelere erişilebileceğinin, nelerin yayınlanabileceğinin veya nelerin görüntülenebileceğinin kontrol edilmesi veya engellenmesi

İnternet sansürü, internetteki bilgilere erişmeye veya bilgi koymaya yönelik denetime verilen addır. İnternet sansür, sansürün en yeni türlerinden biridir. Devlet, hükûmet organları, İnternet sağlayıcı ve interneti kontrol etme imkânı olan şirket ve kurumların kullanıcıların İnternetteki faaliyetine kontrol veya yasaklar koyması demektir. İnternet sansürün giderilmesi şu anda İnternetin en büyük sorunlarından biridir. İnternetle ilgili olan birçok şirket internet sansürünün giderilmesi ve İnternet sansürden kaçınma yolları aramakla meşguldürler.

Türkiye'de sansür, hükûmetin siyasi ve toplumsal gerekçelerle geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinde uygulanan yasaklar ve sansür uygulamalarını işaret eden ifade. Günümüzde sansür genellikle Türklüğe hakaret sayılan kanun maddesi ve siyasi aşırılığı ifade eden yazılı veya sözlü beyanları sınırlayan yasalardan kaynaklanmaktadır. Yine Türkiye, Sınır Tanımayan Gazetecilerin 2017 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 180 ülke arasında 155. sırada yer almakta ve gazeteciler özelinde "dünyanın en büyük cezaevi" olarak anılmaktadır. Sınır Tanımayan Gazeteciler bu ithamın nedenini baskıcı kanunlar, geniş ve muğlak yasal düzenlemeler ve paranoyak yargı olarak açıklamakta ve çözüm olarak terörle mücadele yasasının ve diğer kanun maddelerinin tamamen gözden geçirilmesini önermektedir.

Otosansür, açık bir baskı olmadan, başkalarının hassasiyetlerine saygı göstererek, herhangi bir makamın ve yetkili kurumun engellemesi olmadığı halde, kişinin kendi çalışmalarını sansürleme veya sınıflandırması eylemidir.

Her türlü kitap, dergi, gazete, yazılı ve görsel medya ve internet erişimi Suudi Arabistan'da sansüre tabidir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kore'de sansür</span>

Kuzey Kore'de sansür Dünya ülkeleri arasında, iletişim üzerinde en aşırı sıkı kontrol altına almış hükûmeti ile yapılan sansürdür. Ülke, rutin olarak Sınır Tanımayan Gazeteciler tarafından her yıl yayınlanan Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi sıralamasında alt sırada yer almaktadır. 2007 yılından itibaren 2016 yılına kadar Kuzey Kore, yaklaşık 180 ülke içerisinde, Eritre'nin arkasında, sondan ikinci sırada ve 2002 yılından 2006 yılına kadar dünyanın en kötüsü olarak listede yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran yüce lideri</span> İran İslam Cumhuriyetinin devlet başkanı

İran yüce lideri, (Farsça: رهبر معظم ایران, rehber-i muazzam-i İran,) Devrim lideri, resmi adıyla Yüce Rehberlik Makamı, İran'ın başı ve en yüksek siyasi ve dini otoritesi, yüce lideridir. Silahlı Kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kilit hükûmet kuruluşları, yüce liderin kontrolü altındadır. Yüce lider seçildikten sonra Uzmanlar Meclisi tarafından denetlenir. Ancak bugüne kadar denetleme yapılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Manya Ekberi</span>

Manya Ekberi, İranlı yönetmen, senarist, oyuncu ve yazar. Ekberi, eserlerinde çoğunlukla cinsel kimlik, kadınlar, evlilik, kürtaj, sadakatsizlik ve lezbiyenlik konularıyla ilgilenmektedir.

Sansür bandı, sansür çubuğu ya da sansür şeridi, "hassas" bilgi veya görüntülerin siyah, gri veya hatta beyaz dikdörtgen kutular tarafından kapatıldığı metin, fotoğraf ve video sansürünün temel bir şeklidir. Bu çubuklar, görüntülerin çeşitli bölümlerini sansürlemek için kullanılmaktadır. Pikselleştirme ve bulanıklaştırma gibi daha az rahatsız edici etkiler uygulayan dijital düzenleme yazılımının oluşturulmasından bu yana, sansür çubukları genellikle hiciv için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de medya</span>

Çin'de medya, başlıca olarak televizyon, gazeteler, radyo ve dergilerden oluşur. 2000'den beri İnternet de önemli bir medya iletişim aracı olarak gelişmiş ve Çin hükûmetinin gözetiminde tutuluyor.

<span class="mw-page-title-main">Bank Mellat</span> İran bankacılık ve finansal hizmetler şirketi

Bank Mellat, özel bir İran bankasıdır. Banka 1980 yılında Tehran, Dariush, Pars, Etebarat Taavoni & Tozie, Iran & Arab, Bein-al-melalie-Iran, Omran, Bimeh Iran, Tejarat Khareji Iran ve Farhangian bankalarının birleşmesiyle kuruldu. İran İslam Cumhuriyeti'ndeki en büyük bankalardandır. İsmi "Ulusun Bankası" anlamını taşımaktadır. İran Hükûmetinin 2007 yılında aldığı kararla bankanın özelleştirme süreci başlamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı'nın Samoa'daki İnsan Hakları Uygulamalarına İlişkin Ülke Raporu şunları belirtmektedir:

Yasa ifade ve basın özgürlüğünü öngörüyor ve hükümet genellikle uygulamada bu haklara saygı duyuyor ve akademik özgürlüğü veya interneti kısıtlamıyordu. Genel olarak bağımsız medya aktifti ve kısıtlama olmaksızın çok çeşitli görüşleri ifade etti. Kanun, herhangi bir kamu üyesinin talebi üzerine mahkeme kararı çıkarılmasına rağmen gizli bir kaynağı açıklamayı reddeden gazetecilere hapis cezası öngörüyor. Ancak, bu kanuna başvuran herhangi bir dava açılmamıştır.

Filipinler'de sansür, Filipinler'deki belirli bilgilerin kontrolünü ifade eder.

Bolivya'da sansür, Bolivya'nın yerli nüfusu ile Avrupa kökenli zengin nüfus arasında yıllarca süren çatışmalara dayanmaktadır. Bolivya 1982'de demokratikleşene kadar medya sıkı bir şekilde kontrol ediliyordu. Evo Morales'in seçilmesinden bu yana, özgürlük evi2 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından kısmen özgür olarak nitelendirilen sansür, basın özgürlüğü konusunda 53/100 puanla yıllar içinde arttı. Evo Morales hükûmeti o zamandan beri medyayı kontrol etmeye ve onun lehine düzenlemeye çalıştı. "Şubat 2016'da seçmenler, Morales'in dördüncü dönem için aday olmasına izin verecek bir referandumu reddettiler. Oylama, yaygın olarak, referandumun yenilgisinden sorumlu göründüğü medyayı çökertme girişimiyle karşılık veren cumhurbaşkanına bir azarlama olarak görüldü. Oylamadan kısa bir süre sonra hükûmet, İletişim Bakanlığı bünyesinde hükûmetin çevrimiçi topluluklarla etkileşimlerini koordine etmekle görevli bir organ olan Sosyal Ağlar Genel Müdürlüğü'nü kurdu. Bu misyon, hükûmet dostu mesajları çevrimiçi olarak yayma ve sosyal medyada hükûmeti eleştirenlerle genellikle agresif bir şekilde iletişim kurma çabalarını içerir.

İsrail'de sansür yasaları, 1945'ten itibaren İsrail'den veya İsrail üzerinden yerel medya, yabancı gazeteler ve tel servisi aktarımları için geçerli olan yayınlarına uygulanan İngiliz düzenlemelerine dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Splinternet</span>

Splinternet, internetin teknoloji, ticaret, politika, milliyetçilik, din ve farklı ulusal çıkarlar gibi çeşitli faktörler nedeniyle parçalanması ve bölünmesi olarak tanımlanır. 2010 yılında haftalık Economist dergisi "Etkin güçler interneti balkanlaştırma tehdidinde bulunuyor" diye yazmıştı ve bu durumun yakında coğrafi ve ticari sınırlara göre parçalanabileceğini savunuyordu. Çin hükûmeti siyasi nedenlerden ötürü " Büyük Güvenlik Duvarını inşa etti ve Rusya kendisini İnternet'in geri kalanından ayırmasına ve yalıtmasına olanak sağlayan Egemen İnternet Yasasını yürürlüğe koyarken ABD ve ABD gibi diğer ülkeler de Avustralya, çocuk pornografisini ve silah yapımı talimatlarını engellemek için benzer bir güvenlik duvarı oluşturma planlarını tartıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.