İçeriğe atla

İran'da din







İran'da din (2011)[1]

  İslam[2] (%99.4)
  Diğer[3] (0.3% gayri Müslim; 0.3% belirtilmeyen), (%0.6)


İran'da din (Gamaan Anketi 2020)[4]

  Şii Müslüman (%32.2)
  Yok (%22.2)
  Ateist (%8.8)
  Zerdüşt (%7.7)
  Spiritüel (%7.1)
  Agnostik (%5.8)
  Sünni Müslüman (%5.0)
  Mistik (Sufi) (%3.2)
  Hümanist (%2.7)
  Diğerleri (%3.3)
  Hristiyan (%1.5)
  Bahai (%0.5)
  Yahudi (%0.1)

İran'da din, CIA World Factbook'a göre, İranlıların yaklaşık %90-95'i[5] kendilerini resmî devlet mezhebi olan Şiilik ile yaklaşık %5-10'u ise Sünnilik ile ilişkilendiriyor. Geri kalan %0,6'sı kendilerini Bahailik, Sâbiîlik, Ehl-i Hak, Zerdüştlük, Yahudilik ve Hristiyanlık dahil İslam dışı dinsel azınlıklarla ilişkilendirmektedir. Son üç azınlık dini resmen tanınmış ve korunmuş ve İran parlamentosunda sandalyeleri bulunmaktadır.[6] Zerdüştlük bir zamanlar çoğunluk diniydi, oysa bugün Zerdüştler sadece on binlerce kişiden oluşmaktadırlar.[7] İran, İslam dünyası ve Orta Doğu'daki en büyük ikinci Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyor.[8] İran'ın ikinci en büyük gayrimüslim dini azınlığı olan Bahailik, resmen tanınmadı ve İran'daki varlığı boyunca zulüm gördü.[9][10][11][12]

İran hükûmeti, dini olmayan İranlıların varlığını resmî olarak tanımıyor. Moğol istilalarından önce İran'da Sünnilik baskın bir mezhep idi, ancak daha sonra Safevîlerin ortaya çıkışı ile Şiilik İran'ın ve günümüz Azerbaycan'ının tamamında hâkim oldu.[13]

İslam

Tarihi

İran'ın en önemli dini mekanlarından biri olan Meşhed'deki İmam Rıza Türbesi.

İslam, 640 dolaylarında Arap fethinden bu yana İran'ın bir parçası olmuştur. Şiilik'in güçlenip İran'da dini ve siyasi bir güç haline gelmesi birkaç yüz yıl sonra gerçekleşmiştir. Şii İslam tarihinde ilk Şii devleti 780'de kurulan kuzeybatı Afrika'nın bir bölgesi olan Mağrip'teki İdrisîler hanedanıydı. Ardından 864'te Zeydi Şii olan Alaviler hanedanı kuzey İran'da Mazenderan'da (Taberistan) kurulmuştur. Bu hanedanlar yerel idi. Ancak bunları iki büyük ve güçlü hanedan takip etti: 909'da İfrikiye'de kurulan Fâtımî Devleti ve 930'da Deyleman'da ortaya çıkan Zeydi Şii Büveyhîler ortadoğu ve batı İran'ı ve daha sonra Irak'ı egemenliği altına almıştır. Daha sonra Sünnilik, Gazneliler dönemi boyunca İran'a hakim olmuştur. İlhanlılar devrinde Müslüman olup Sünnilik mezhebinini seçen Gazan Han'dan sonra yerine geçen oğlu Olcaytu Şiilik'i seçmiştir.

İslam'ın ilk günlerinden beri Şiiler İran'da yaşasa da ve 10. ve 11. yüzyıllar boyunca İran'ın bazı bölgelerinde Şii hanedanları olmuş olsa da, Murtaza Mutahhari'ye göre Müslüman alimlerin ve kitlelerin büyük çoğunluğu Safevilerin vaktine kadar Sünni kaldı.[14]

Kaynakça

  1. ^ Iran Census Results 2011 United Nations
  2. ^ İslam: 74,682,938 kişi
  3. ^ Hristiyanlık: 117,704
    Zerdüştlük: 25,271
    Yahudilik: 8,756
    Diğer: 49,101
    Belirtilmeyen: 205,317
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  5. ^ "Iran, CIA – World Factbook". 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017. 
  6. ^ Colin Brock, Lila Zia Levers. Aspects of Education in the Middle East and Africa 7 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Symposium Books Ltd, 7 mei 2007 1873927215 p 99
  7. ^ U.S. State Department (26 Ekim 2009). "Iran – International Religious Freedom Report 2009". The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017. 
  8. ^ https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/jewpop.html 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (10,200 vs 17,400 in Turkey)
  9. ^ United Nations (2005-11-02) Human rights questions: human rights situations and reports of special rapporteurs and representatives 9 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. General Assembly, Sixtieth session, Third Committee. A/C.3/60/L.45
  10. ^ Akhavi, Shahrough (1980). Religion and Politics in Contemporary Iran: clergy-state relations in the Pahlavi period. Albany, New York: SUNY Press. ISBN 0-87395-408-4. 
  11. ^ Tavakoli-Targhi, Mohamed (2001). "Anti-Bahá'ísm and Islamism in Iran, 1941–1955". Iran-Nameh. 19 (1). ss. 79-124. 
  12. ^ Great Britain: Parliament: House of Commons: Foreign Affairs Committee (23 Şubat 2006). Human Rights Annual Report 2005: First Report of Session 2005–06; Report, Together with Formal Minutes, Oral and Written Evidence. The Stationery Office. s. 85. ISBN 978-0-215-02759-7. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017. 
  13. ^ Fensham, F. Charles, "The books of Ezra and Nehemiah" (Eerdmans, 1982) 30 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p.1
  14. ^ "Islam and Iran: A Historical Study of Mutual Services". 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

Şiilik veya Şia, Muhammed'den sonra devlet yönetiminin Ali'ye ve onun soyundan gelenlere ait olduğu fikrini savunan; Ali ile birlikte onun soyundan gelen imamların günahsızlığına, yanılmazlığına ve bizzat Allah tarafından imam olarak seçildiklerine dair inanışların ortak adıdır. İslam dünyası içerisinde Müslüman nüfusun yüzde 10-15'lik kısmını oluşturur. Siyasi saiklerle ortaya çıkan bu ayrılık, zaman içinde fıkhi ve itikadi bir alt yapı kazanarak mezhepleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İranlılar</span>

İranlılar, İran vatandaşı ya da İran milletinden olan. İranlı, ülkedeki tüm etnik unsurları kapsayan bir terimdir. Farsça konuşanlara Farsi ya da Pers denilmekte iken tarihsel anlamda Arap-Fars ayrımını belirtmek için Acem sıfatı da kullanılmıştır. İranlı olarak tanımlanan halklar genellikle İran dillerini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da siyasi mezhepler</span>

İslam'da siyasi mezhepler, İslam tarihi boyunca, siyasi tartışmalar ve görüş farklılıkları sonucu ortaya çıkan mezheplerdir. İslam'da Sünnilik, Şiilik ve Haricilik olmak üzere üç ana mezhep vardır. Bu mezhepler de çeşitli açılarından kendi içinde alt mezheplere sahiptir. En önemlilerinden biri ve ilk olarak şekilleneni, halifelik tartışmaları sonucu ortaya çıkan Şia'dır. Haricîler ve Vahhâbîler de sayılabilir. İslâm dünyası içerisinde Sünniler %83'lük kısmı, Şiiler %15'lik kısmı ve Hariciler ise %2'lik kısmı oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kürdistan</span>

Doğu Kürdistan veya İran Kürdistanı, Kürdistan'ın İran'da kalan kısmına verilen ismidir. İran Kürdistan'ında bulunan başlıca bölgeler; Kürdistan, Kirmanşah, Batı Azerbaycan, İlam ve Hemedan eyaletleridir.

<span class="mw-page-title-main">İran Yahudileri</span>

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

Onikiciler ya da İsnâ'aşer'îyye, On İki İmam'a inanan Onikicilik mensuplarını tanımlamak için kullanılan tabir. On İki İmama inanmalarından dolayı (Onikicilik/On İki İmamcılık) olarak adlandırıldıkları da olur.

<span class="mw-page-title-main">Kuveyt'te din</span>

Kuveyt'te din çok büyük ölçüde İslam'dır. Nüfusun %95'i Müslümandır, geriye kalan %5 ise Hristiyanlardan, Hindulardan ve Parsilerden (Zerdüştlük) oluşur. Az sayıda Kuveytli Hristiyan ve Yahudi bulunmaktadır. Çoğu yabancı ise Hindu veya Budisttir.

İran'daki Yahudilerin tarihinin başlangıcı Antik çağın son zamanlarına rastlar. Dini kitaplar olan Yeşaya, Daniel, Ezra ve Nehemya kitaplarında Yahudilerin Pers İmparatorluğu'ndaki yaşamı ve deneyimleri aktarılmıştır. Ezra kitabında, Pars Krallarının Yahudilerin Kudüs'e dönmesine ve Tapınağın tekrar inşa edilmesine izin verdiği yazılıdır; "İsrail Tanrısı'nın buyruğu ve Pers kralları Koreş'in, Darius'un, Artahşasta'nın buyrukları uyarınca tapınağın yapımını bitirdiler." Yahudi tarihi için önemli olan bu olay M.Ö. 6. yüzyılda gerçekleşti ve bu sırada İran'da köklü ve etkili bir Yahudi cemaati bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Şii hilali</span>

Şii Hilali, Orta Doğu'daki Şii çoğunluğunun ya da güçlü olan Şii azınlıklarının bulunduğu bölgeyi tanımlayan jeopolitik bir terimdir. Bu terim ilk olarak Ürdün kralı II. Abdullah tarafından söylenmiştir. Şii Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkeler Azerbaycan, İran, Bahreyn Irak ve Lübnan'dır. Azınlıkta oldukları ülkeler ise Türkiye, Yemen, Afganistan, Pakistan, Kuveyt, Suudi Arabistan, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suriye'dir. Bu ülkelere haritadan beraber bakıldığında hilale benzer bir şekil çıkarmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fas'ta din</span> Fasta din dağılımı ve dinî yaşam

Fas'taki ana din, resmî devlet dini olarak kabul edilen İslam'dır. Resmi olarak nüfusun %99'u Müslüman ve bunların da neredeyse tamamı Sünni'dir. Fas'taki Müslümanların çoğu Sünniliğin Mâlikî mezhebindendir. Yapılan anketler, nüfusunun %80-95'inin en azından bir şekilde dindar olduğunu ortaya çıkarmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran Kolluk Kuvvetleri</span> İran İslam Cumhuriyetinin üniformalı polis gücü

İran İslam Cumhuriyeti Kolluk Kuvvetleri veya İran İslam Cumhuriyeti'nin Disiplin Kuvvetleri, NAJA olarak kısaltılır, İran'da üniformalı polis gücüdür. Kuvvet İran Shahrbani (Šahrbānī), Jandarma (Žāndārmerī) ve İslami Devrim Komiteleri birleştirerek 1992 yılında kuruldu, tek olarak yürürlüğe giren, bu 60.000'den fazla polis gücü sınır devriye kadrosu da dahil olmak üzere, İçişleri Bakanlığı altında hizmet vermektedir. Polis-110 birimi kentsel alanlarda hızlı müdahale faaliyetleri konusunda uzmanlaşmıştır ve dağıtıcı toplamalarda kamu düzenine göre tehlikeli kabul görür. Deniz polisinin 100 kıyı yakınında devriyesi ve 50 limanda tekneleri vardır. 2003 yılında, yaklaşık 400 kadın 1979 İran Devrimi'nden bu yana polisin ilk kadın üyeleri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Belucistan</span> İran platosunun güneydoğusude bir bölge.

Belucistan, Güneybatı Asya'da Beluçların yaşadığı kurak ve dağlık bir bölgedir.

İsrail'de din, ülkenin merkezi bir özelliğidir ve İsrail kültürünü ve yaşam tarzını şekillendirmede önemli bir rol oynamaktadır. Din İsrail tarihinin merkezinde rol oynamıştır. İsrail, aynı zamanda, vatandaşların çoğunluğunun Yahudi olduğu dünyanın tek ülkesidir. İsrail nüfusunun 2016 yılı itibarıyla %74'ü Yahudi, %18'i Müslüman, %2'si Hristiyan ve %1.5'i Dürzi ve geriye kalan'ı Samiriler ve Bahâîlik gibi küçük inançlardan insanları kapsar.

Safevîlerin İran'ı Şiileştirmesi veya İran'ın Şiileşmesi, kabaca 16. ila 18. yüzyıllar arasında gerçekleşti ve İran'ı Şiilik'in dini kalesi haline getirdi. Aynı zamanda, Şiilik içerisindeki İsnâaşeriyye mezhebinin, her biri Şiilikte kendi hakimiyet dönemlerini yaşamış olan Zeydilik ve İsmaililik mezhepleri üzerindeki hakimiyeti sağlanmıştır. Safevîler, mücadele ederek İran'ı 1501'de bağımsız bir devlet olarak birleştirmişler ve İslam tarihinde en önemli dönüm noktalarından birini oluşturan, İsnâaşeriyye mezhebini İmparatorluğun resmî dini olarak belirlemişlerdir.

Şiilik karşıtlığı, dini inançları, gelenekleri ve kültürel mirasları nedeniyle Şii Müslümanlara yönelik ön yargı, nefret, ayrımcılık veya şiddeti barındırır. Bu terim ilk olarak 2011 yılında Şia Hakları İzleme Komitesi tarafından tanımlanmış, ancak yıllardır gayri resmi araştırmalarda ve bilimsel makalelerde kullanılmıştır.

İslami Devrim Mahkemesi, İran'da kaçakçılık, dine küfür, şiddeti kışkırtma veya İslami hükûmeti devirmeye çalışma gibi suçlardan şüphelenilenleri yargılamak için tasarlanmış özel bir mahkeme sistemidir. Mahkeme çalışmalarına 1979 İran Devrimi'nden sonra başladı.

İran'ın etnik çeşitliliği, İran'da konuşulan dilleri de etkiler. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, Farsçanın tek başına okul eğitimi ve tüm resmi hükûmet iletişimleri için kullanılması gerektiğini ileri sürmektedir. Anayasa ayrıca Arapçayı İslam'ın dili olarak tanır ve resmi statüsünü dinin dili olarak atar. Çok dillilik teşvik edilmese de, azınlık dili edebiyatı öğretimi sırasında azınlık dillerinin kullanımına izin verilmektedir. Farklı yayınlar İran dilleri için farklı istatistikler bildirmiştir, ancak konuşulan ilk üç dil sürekli olarak Farsça, Azerice ve Kürtçe olarak bildirilmektedir.

Din değiştirme, belirli bir dini mezhep ile tanımlanan bir dizi inancın diğerlerini dışlayarak benimsenmesidir. Dolayısıyla "din değiştirme", bir mezhebe bağlılığın terk edilmesini ve bir başka mezhebe bağlanmayı tarif edebilir. Bu, aynı din içinde bir mezhepten diğerine, örneğin Protestan Hristiyanlıktan Roma Katolikliğine veya Sünni İslam'dan Şii İslam'a olabilir. Bazı durumlarda, din değiştirme "dini kimliğin dönüşümüne işaret eder ve özel ritüellerle sembolize edilir".

<span class="mw-page-title-main">Afganistan'da din</span>

Afganistan, vatandaşlarının çoğunun İslam'a inandığı bir islam devletidir. Nüfusun yüzde 90'ı Sünniliği takip ederken yüzde 9,7'si ise Şiiliği takip etmektedir. The World Factbook'a göre, Sünniler nüfusta yüzde 84.7 ila 89.7, Şiiler ise yüzde 10 ila 15 arasında yer kaplamaktadır. Halkın yüzde 0.3'ü diğer dinleri takip etmektedir.