İçeriğe atla

İperpiron

İperpiron (YunancaGrekçeνόμισμα ὑπέρπυρον) geç Orta Çağ'da Bizans parası, Bizans İmparatorluğu sikkesi olarak solidusun yerini almıştır.

Tarih

İmparator I. Manuil'in (1143-1180 arası hükümdar) İperpiron parası, tipik scyphate (fincan şekilli) formu gösterir.

Bizans İmparatorluğu'nun geleneksel sikkesi olan solidus'un ya da nomisma'nın yerini almıştır. Yedi yüzyıl boyunca 24 ayar altından yapılan ve değeri yüksek sikkeler 1030lardan 1080lere kadar değeri düşmüştür, son on yılda yaşanan askerî felaketler ve iç savaşlarlarla sikkenin altın içeriği neredeyse sıfıra indi.[1] Sonuçta 1092 yılında İmparator I. Aleksios (r. 1081-1118) Bizans para sisteminde esaslı bir revizyona giderek yeni bir altın sikke hyperpyron'u ("aşırı-rafine") devreye soktu. Bu paranın standardı solidus ile aynı olacak şekilde 4.45 gram ağırlığındaydı fakat dolaşımda olan değeri düşmüş sikkelerin geri dönüşümü nedeniyle altın içeriği (24 ayar yerine 20,5 ayar) daha azdı.[2]

İperpiron, 14 yüzyıl ortalarına kadar, Bizans tarafından basılan altın sikkelerde standart altın sikke olarak kaldı. Fakat nihayetinde kıymeti azaltıldı: İznik İmparatorluğu (1204-1261) yönetimi altında, altın içeriği 18 ayara düşürüldü, VIII. Mihail (r. 1259-1282) yönetimi altında, altın içeriği 15 ayara düşürüldü onun oğlu ve ardılı II. Andronikos (r. 1282-1328) yönetimi altında, altın içeriği 12 ayara düşürüldü. Aynı zamanda sikkelerin kalitesi de düştü.ve 14. yüzyılda ağırlıkları yeknesaklıktan çok uzaktı.[3] Son iperpiron ve bu nedenle Bizans'ın son altın sikkesi İmparator VI. İoannis (r. 1347-1352) tarafından bastırıldı. İsim kullanımda sadece para birimi olarak kullanılmaya devam etti, 24 keratia bölündü.[4]

İsim, Batı Avrupalılar (Latinceperperum, İtalyancaperpero) ve Balkanların Slav ülkeleri (perper, iperpero, vb.) tarafından çeşitli formlarda para birimi yanında, genellikle gümüş olarak farklı sikkeleri belirtecek şekilde benimsenmiştir.[5] Daha sıklıkla iperpiron, özellikle İtalya tüccarlar arasında olmak üzere Batı'da bezant olarak kullanılmıştır.

Komninos Hanedanı döneminde, iperpiron, üç Elektrum trachea, 48 billon trachea ya da 864 bakır tetartera'ya denkti, trachea'nın değerinin düşmesiyle zamanla 12 electrum trachea ve 288'den 384 billon trachea geldi.[6] 14. yüzyılda iperpiron, 12 yeni gümüş basilika, 96 tournesia, 384 bakır trachea ve 768 bakır assaria'ya denk hale geldi.[7]

Kaynakça

  1. ^ Grierson 1999, s. 10.
  2. ^ Grierson 1999, s. 11; ODB, pp. 964.
  3. ^ Grierson 1999, ss. 11-12.
  4. ^ Grierson 1999, s. 12; ODB, pp. 964-965.
  5. ^ ODB, pp. 965.
  6. ^ Grierson 1999, s. 44.
  7. ^ Grierson 1999, s. 45.

Kaynakça

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nümismatik</span> Paraları inceleyen dal

Nümismatik veya meskûkât, sikke veya kâğıt para koleksiyonculuğu ve paraları inceleyen çalışma sahası. Sikkecilik olarak da adlandırılır. Bu alanda uzman kişilere "nümismat" adı verilir. Nümismatik; kaybolmuş uygarlıkların, kentlerin ve yerleşim yerlerinin kesin olarak belirlenmesine katkı sağlar, tarihsel süreç içinde yok olmuş anıt ve yapılara ilişkin kanıtları bizlere anlatır. İmparatorların saltanatlarının başlangıç tarihlerinin, almış oldukları unvanların, imparatorluk dönemleri boyunca yaptıkları işlerin, kazandıkları zaferlerin ya da yenilgilerin kesin biçimde belirlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda nümizmatik Antik Sikke darbında kullanılan madenin türüne göre o toplumun, o dönemdeki ekonomik durumu konusunda ciddi ipuçları sağlamaktadır. Bir arkeoloğun kazı çalışmasında bulabileceği en iyi şeylerden biri Antik Sikkedir. Bulunmuş olan bir Antik Sikke yapılan arkeolojik çalışma katmanı için anında bir tarih sağlayabilir. Ek olarak Antik Sikkeler ticaret, ekonomi, sosyal organizasyon, mitoloji, ideolojiler, şahsiyetler, liderlik, askeri, önemli olayları anlatmaktadır. Antik Sikkelerin hangi devlet döneminde, hangi yıllarda, hangi İmparator adına darb edildiği gibi bulgular tarihsel gerçeklerin ortaya çıkarılmasında önemli rol oynamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Madenî para</span> altın, gümüş, bakır, bronz, alüminyum vb. madenlerin alaşımından yapılan para

Madenî para veya eski dilde sikke; altın, gümüş, bakır, bronz, alüminyum vb. madenlerin alaşımından yapılan para. İlkel çağlardan beri ticarette geçerli olan değiş-tokuş yöntemleri yerine, daha kullanışlı bir değişim aracı olarak icad edilmiştir. Sikke kavramı daha çok tarihî madenî paraları tanımlamak için kullanılır. Günümüzde madenî paraları tanımlamak için bozuk para kavramı da kullanılır ancak bozuk para kavramı her zaman 'sadece' madenî paraları kapsamayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu</span> Geç Antik Çağ ve Orta Çağ boyunca Roma İmparatorluğunun devamı şeklinde var olmuş devlet (395–1453)

Doğu Roma İmparatorluğu veya Bizans İmparatorluğu ya da kısaca Bizans, Geç Antik Çağ ve Orta Çağ boyunca Roma İmparatorluğu'nun devamı şeklinde var olan ve başkenti Konstantinopolis olan ülke. 5. yüzyılda Batı Roma İmparatorluğu'nun dağılışı ve çöküşü sürecinden sonra ayakta kalan imparatorluk, 1453'te Osmanlı'ya yenik düşünceye kadar yaklaşık bin yıl boyunca var olmaya devam etmiştir. Var olduğu sürenin başı ve ortalarını kapsayan çoğunda, Avrupa'da ekonomik, kültürel ve askerî bakımdan en güçlü ülkeydi. "Bizans İmparatorluğu" ve "Doğu Roma İmparatorluğu" terimleri ülkenin yıkılışından sonraki tarihçiler tarafından yaratılmış olup imparatorluk vatandaşları kendi ülkelerine Roma İmparatorluğu, veya Romania ; kendilerineyse "Romalılar" demekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Akçe</span> Osmanlı Devletinin ilk zamanlarından itibaren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimi

Akçe, Osmanlı Devleti'nin ilk zamanlarından itibaren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimidir. İlk akçe Bursa'da Orhan Gazi tarafından 1327 yılında bastırılmıştır. Akçe Osmanlı Devleti'nin temel para birimiydi. Bu para biriminde ilk dönemlerde üzerine basılı bir tarih bulunmamasıyla birlikte, padişah I. Bayezid ile birlikte akçeler üzerine tarih basılma uygulamasına geçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tağşiş</span>

Tağşiş, değerli madenlerin içerisine daha değersiz olanlarına katılarak gerçek değerinin düşürülmesi işlemidir. Böylece üzerinde yazılı olan değer aynı kalsa da gerçek değeri düşmektedir. Örneğin altın için “Ayar” kavramı içerisine katılan yabancı madenlerin oranını ifade eder. Ayar yükseldikçe altının oranı artmaktadır. Altına genellikle bakır katılır. Fakat bu durum rengini değiştirerek kızıllaşmasına neden olur. Günümüzde bozuk paraların gerçek değeri ihmal edilir. Çünkü göreceli olarak değersiz madenlerden imal edilirler. Önemli olan üzerindeki nominal değerdir.

<span class="mw-page-title-main">Denarius</span> Para, Gümüş sikke

MÖ 211'den itibaren Roma Para sistemine dahil olan denarius, küçük Gümüş Sikke'lerdir ve yavaşça itibarı azaldığı için yerine çıkarılan antoninianus'lara kadar tedavüle çıkan en yaygın para olarak kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Solidus</span>

Solidus Latince solid Antik Roma orijinli bir altın sikke'dir. İlk defa İmparator I. Konstantin tarafından 309–10 arasında bastırılmış olup, Bizans İmparatorluğu 'nda 10. yüzyıla kadar kullanılmıştır. Bu sikke Roma İmparatorluğu'nun ana altın parası olan aureus'la yer değiştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Andronikos</span> 1282 - 1328 yılları arası Bizans İmparatoru

II. Andronikos Paleologos, 1282–1328 arasında hüküm sürmüş Bizans imparatoru. II. Andronikos, VIII. Mihail ve Theodora Palaiologina'in en büyük yaşayan oğludur ve III. İoannis'in büyük yeğenidir. 1261'de Konstantinopolis Latinlerden tekrar geri alındıktan sonra Bizans İmparatoru olan babası VIII. Mihail'in taç giyme töreninde ortak imparator olarak ilan edilmiş; 1272'de taç giyme töreni yapılmış ve ancak 1282'de babasının ölümü üzerine tek imparator olabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Armeniakon</span>

Armeniakon Theması, daha doğrusu Armeniakların Theması kuzeydoğu Küçük Asya'da yer alan Bizans İmparatorluğu theması.

<span class="mw-page-title-main">Düka</span>

Düka Avrupa'da Geç Orta Çağ'dan 20. yüzyıla dek kullanılmış, altın ya da gümüş içerikli madeni para. Alım gücü ve metalik içeriği değişkenlik göstermiş düka, Venedik Cumhuriyeti'nin altın dükaları; zamanın Bizans İperpiron'u, Floransa florini veya çağdaş Büyük Britanya sterlini veya ABD Doları gibi uluslararası alanda kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Megadük</span> Yüksek Bizans Askeri makamı

Megadük, geç Bizans İmparatorluğu dönemi hiyerarşisinin en yüksek pozisyonu, Bizans donanması komutanının unvanı. Bazen bu unvan yerine yarı Latinleştirilmiş megaduke ya da megaduks ifadeleri de kullanılırdı. Yunanca kelime δούξ, Latince terim dux kelimesinin helenleştirilmiş halidir, lider ya da komutan anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Bizans ekonomisi</span>

Bizans ekonomisi, Akdeniz'de birçok yüzyıl boyunca en sağlam ekonomilerden biri olmuştur. Konstantinopolis, bazı zamanlar Avrasya'nın tamamına ve Kuzey Afrika'ya kadar genişleyen ticaretin ana merkezi olmuştur. Bazı Bilim insanları, 7. yüzyılda Arapların gelişine kadar, Doğu Roma İmparatorluğu'nun dünyanın en güçlü ekonomisi olduğu düşünürler. Bununla birlikte, Arap fetihleri, bir dönem gerileme ve durgunluğa katkıda bulunan servetlerin önemli bir tersini temsil edecektir. V. Konstantinos'in reformları, 1204 yılına kadar süren bir canlanmanın başlangıcını işaret eder. 10. yüzyıldan 12. yüzyılın sonuna dek, Bizans İmparatorluğu'nda lüks bir görüntü görülür ve gezginler, Başkent'in birikmiş servetinden etkilenirler. Tüm bunlar, ekonomik bir felaket olan Dördüncü Haçlı Seferi'nin gelişiyle birlikte değişti. Paleologos Hanedanı ekonomiyi yeniden canlandırmaya çalıştı ancak geç Bizans devleti ne yabancı ne de yerli ekonomik güçlerin tam kontrolünü ele geçiremeyecekti.

<span class="mw-page-title-main">Bizans diplomasisi</span>

Bizans diplomasisi, Bizans İmparatorluğu'nun diğer devletler ile müzakere etmek ve dış politikasının hedeflerini yükseltmek için benimsediği ve kullandığı ilke, yöntem, mekanizma, ideal ve teknikleri anlatır. Dimitri Obolensky, Doğu Avrupa medeniyetlerinin korunmasının, Bizans'ın Avrupa ve Orta Doğu tarihine kalıcı katkılarından biri olan Bizans diplomasisinin beceri ve becerisine bağlı olduğunu iddia eder.

<span class="mw-page-title-main">Theodosius (Mauricius'un oğlu)</span> Bizans imparatoru

Theodosius, Bizans İmparatoru Mauricius'un en büyük oğludur ve 590'dan 602 Kasım tarihindeki bir askeri isyan sırasında tahttan indirilip, infaz edilene kadar ortak imparatordur. Kayınpederi Germanus'un yanı sıra kısa süre ordu birlikleri tarafından Mauricius'un halefi olarak önerildi, ancak ordu sonunda Phocas'tan yana tercih kullandı. Theodosius, babası tarafından Sasani İmparatorluğu'nun yardımını sağlamak için yarım kalmış göreve gönderildi; Theodosius, Mauricius'tan birkaç gün sonra Phocas taraftarları tarafından yakalandı ve idam edildi. Bununla birlikte, idamdan kurtulduğuna dair söylentiler yayıldı, Theodosius olarak adlandırılan bir adamın Bizans'a karşı savaş başlatmak için bir bahane olarak Persler tarafından kullanıldığı ölçüde popüler oldu.

Bizans para sistemi, Batı'nın yıkılmasından sonra Doğu Roma İmparatorluğu'nda kullanılan para çoğunlukla iki tür sikkeye aitti: altın solidus ve açıkça değer verilen bronz para çeşitleri. İmparatorluğun sona ermesiyle para birimi sadece gümüş stavrata ve küçük bakır paralar ile altın para basılmadı.

<span class="mw-page-title-main">Tremissis</span> Geç Antik Çağdan kalma, küçük ve saf altın bir kuruş

Tremissis ya da tremis Geç Antik Çağ'ın küçük bir katı altın parasıydı. Semissis ile analoji ile oluşturulan "bir birimin üçte biri" anlamına gelen adı, katsayıya göre değerini göstermiştir. İmparator I. Theodosius tarafından 380'lerde Roma parasına girmiş ve başlangıçta 8 silika değerindeydi.

<span class="mw-page-title-main">Herakleios (II. Konstans'ın oğlu)</span> Bizans ortak imparator

Herakleios 659'dan 681'e kadar Bizans Ortak İmparatordur. İmparator II. Konstans ile Fausta'nın oğludur, babası İtalya'ya gitmeden önce 659'da ortak İmparator olmuştur. Konstans'ın ölümünden sonra, Herakleios'un erkek kardeşi IV. Konstantinos kıdemli imparator olarak tahta çıktı. Konstantinos, Herakleios ve Tiberios'u ortak imparatorluk görevinden almaya teşebbüs etti ve bu da 681'de bir halk isyanı başlattı. Konstantinos, isyancıların taleplerini kabul etme sözü, onları eve göndererek, ancak liderlerini Konstantinopolis'e getirerek isyanı sona erdirdi. Oraya vardıklarında, Konstantinos onları idam ettirdi, ardından Tiberios ve Herakleios'u hapse attı ve onları sakat bıraktı, bu noktadan sonra tarih sahnesinden silindiler.

<span class="mw-page-title-main">Tiberios (II. Konstans'ın oğlu)</span> Bizans ortak imparator

Tiberios 659'dan 681'e kadar Bizans Ortak İmparatordur. İmparator II. Konstans ile Fausta'nın oğludur, babası İtalya'ya gitmeden önce 659'da ortak İmparator olmuştur. Konstans'ın ölümünden sonra, Tiberios'un erkek kardeşi IV. Konstantinos kıdemli imparator olarak tahta çıktı. Konstantinos, Tiberios ve Herakleios'u ortak imparatorluk görevinden almaya teşebbüs etti ve bu da 681'de bir halk isyanı başlattı. Konstantinos, isyancıların taleplerini kabul etme sözü, onları eve göndererek, ancak liderlerini Konstantinopolis'e getirerek isyanı sona erdirdi. Oraya vardıklarında, Konstantinos onları idam ettirdi, ardından Tiberios ve Herakleios'u hapse attı ve onları sakat bıraktı, bu noktadan sonra tarih sahnesinden silindiler.

<span class="mw-page-title-main">Bathys Ryax Muharebesi</span>

Bathys Ryax Muharebesi, 872 veya 878'de Paulicianlar ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşmiştir. Paulicianlar - Bizans devletinin zulmüne uğrayan - Bizans'ın doğu sınırındaki Tephrike'da ayrı bir beylik kuran ve Abbasi Halifeliğinin sınır bölgeleri olan Thughur'un Müslüman emirlikleriyle İmparatorluğa karşı işbirliği yapan bir Hristiyan mezhebiydi. Savaş, Paulician ordusunun bozguna uğraması ve lideri Chrysocheir'in ölümüyle sonuçlanan kesin bir Bizans zaferiydi. Bu olay, Paulician devletinin gücünü yok etti ve Bizans'a yönelik büyük bir tehdidi ortadan kaldırdı, Tephrike'ın düşüşünü ve kısa süre sonra Paulician prensliğinin ilhakını müjdeledi.

<span class="mw-page-title-main">Follis</span> Geç Antik Çağ parası, Diocletianus tarafından hizmete sunulmuştur

Follis Roma ve Bizans geleneklerinde bir tür madenî paradır.