İçeriğe atla

İntervertebral diskler

intervertebral disk
Latince isimdiscus intervertebralis
Sistemintervertebral joint
Tanımlayıcılar
Microsoft Academic2777755357 2776450988, 2777755357
MeSHD007403
TA1684
FMA10446

Intervertebral diskler veya diğer adıyla intervertebral fibrokartilaj, vertebral kolondaki iki komşu vertebra arasında bulunur. Diskler vertebralar arasında fibrokartilajinöz eklem gibi davranırlar. Merkezindeki yumuşak yapısı nedeniyle kısmen hareketlere izin veren ayrıca ligamentöz yapısı nedeniyle omurgaya destek olan bir yapısı vardır.

Yapısı

Servikal vertebraya ait bir intervertebral disk

Intervertebral diskler çevresinde anulus fibrosus ismi verilen, ligamentöz yapıda, sağlam halkasal bir kapsülle çevrilidir. Bu kapsülün içerisinde ise nuclous pulposus ismi verilen daha yumuşak bir yapı vardır.[1] Anulus fibrosus Tip 1 ve Tip 2 kollajen oluşan birçok fibrokartilajinöz tabakaya sahiptir. Anulus fibrosusa dayanaıklığını veren yapı Tip 1 kollajendir. Anulus fibrosus içerisinde ise daha elastik ve yumuşak yapılı olan nucleus pulposus bulunur. Bu yapı omurgaya binen yükün disk aralığına eşit dağıtılmasını sağlar. Nucleus pulposusun yapısını mukoprotein yapıda gevşek fibriler yapılar oluşturur. Disk böylece şok emici görevi görür. Nucleus pulposus embriyonik notokord'un kalıntısıdır.[2]

Üst boyun omurları dışında tüm omurlar arasında disk bulunur. Boyun omurlarından olan atlas (C1) ve aksis (C2) arasında disk bulunmaz. Atlas halkasal yapıda olup, aksisin çıkıntısı ekseninde rotasyonel hareket yapar. İnsan omurgasında toplam 23 disk bulunmaktadır: 6 tane servikal (boyun) bölgesinde, 12 tane torakal (sırt) bölgesinde, 5 tane lomber (bel) bölgesinde bulunur.[3] Diskler bir üst ve bir altındaki omurganın seviyesine göre isimlendirilir. Örneğin servikal 5. ve 6. omurga arasındaki disk C5-6 (C = cervikal) diski olarak isimlendirilir.

Gelişimi

Anne karnında gelişim ve doğumda vertebral disklerin kanlanması hemen komşuluğundaki kemik yüzeyden ve anulus fibrosustan sağlanır. Erişkin çağa gelindiğinden diskin kanlanması ortadan kalkar. Bu yüzden diskler avasküler yani kanlanmayan yapılardır.[4]

Intervertebral disk aralığı

Intervertebral disk aralığı X-ray görüntülemede komşu iki omurga kemiği arasındaki boşluktur. Normal sağlıklı erişkinlerde bu boşluk diskin büyüklüğüne işaret eder. Disk enfeksiyonu (diskit) ve birçok omurga rahatsızlığında bu yükseklik değişebilir.

Fonksiyonu

Intervertabral diskler, her iki vertebrayı birbirinden ayırır ve şok emici görevi görür. Omurgaya yüklenme durumunda nucleus pulposus bu yüklenme basıncını disk aralığına eşit olarak dağıtır. Nucleus pulposus büyük vakuollu notokorda hücrelerinden, küçük kondrosit benzeri hücrelerden, kollajen fibrillerinden ve hyaluronik asite bağlanan proteoglikanlardan oluşur. Bu proteoglikanlar zincirler oluşturarak disk içerisindeki onkotik basıncı arttırırlar. Bu sayede disk dışından disk içeriğine su geçişi sağlandır. ileri yaşla birlikte bu glikanların miktarı azaldığından disk içeriğindeki sıvı azalır ve disk esnekleğini kaybetmeye başlar. Disk yapısı bu nedenle bozulur ve disk yüksekliği azalır.[5]

Klinik anlamı

Fıtıklaşma

Disk fıtıklaşmasının aşamaları

Spinal disk herniasyonu; dengesiz mekanik kuvvetler altında, deforme olmuş anulus fibrosusda oluşan defektten nucleus pulposusa ait kısmın dışarı çıkması olarak tanımlanır. Bu durum yüksek fiziksel aktivitelerde, travma sonrası veya kronik dejeneratif değişikliklerle birlikte kötü duruş poziyonu ve ""Propionbacterium acnes"" enfeksiyonu eklendiğinde ortaya çıkma ihtimali artar.[6] Fıtıklaşan nucleus pulposus komşuluğundaki sinir köklernine baskı uygulamaya başlar ve bu nedenle radiküler semptomlar ortaya çıkmaya başlar. Bu radiküler semptomlar parestezi, uyuşma, ağrı, his kaybı, kuvvet kaybı gibi birçok semptomdan oluşabilir.

Başka bir tür fıtıklaşma çeşidi ise nucleus pulposusun dikey yönde kemik içerisine fıtıklaşmasıdır ve Schmorl nodülü olarak isimlendirilir.[7]

Dejenerasyon

Mikrograf dejenere olmuş bir disk fragmanının patolojik kesitini göstermektedir. Bu kesitte hücre çekirdekleri kaybolmuş dejenere fibrokartilaj ve kondrosit kümeleri izlenmektedir.

40 yaşından önce Manyetik rezonans görüntülemede (MRG) insanların %25'inde birden çok seviyede disk dejenerasyonu bulguları izlenir. 40 yaşının üstünde bu oran %60'lara kadar çıkmaktadır.[8] Bu bulguların omurganın yaşlanmasının doğal sonucu olarak ortaya çıkar ve ağrı ile ilişkili değildir.[9]

Yaşlanma sürecinde nucleus pulposus içerisindeki proteoglikanların azalmasına bağlı sıvı kaybı olur. Bunun sonucunda diskte yükseklik kaybı meydana gelmeye başlar. Bu nedenle diskin şok absorbe etme yeteneği azalır. Disk aralığının bu nedenlerden dolayı azalması insanların yaşlandıkça boylarının kısalmasının sebeplerinden biridir. Disk komşuluğundaki kartilaj kemik yüzeylerde incelme ve çatlamalar meydana gelmeye başlar. Bu durumu skleroz olarak isimlendirilir.[4] Since the fissures are formed in the annulus fibrosus due to osteo-arthritic bones or degeneration in general, the inner nucleus pulposus can seep out and put pressure on any number of vertebral nerves.[10] Fıtıklaşmış bir disk içeriği hafif ve ağır şiddette siyatik ağrısına sebep olabilir. Bu durum fizik tedavi veya bazı durumlarda cerrahi tedavi gerektirir. Diğer dejeneratif disk hastalıkları içerisinde diffüz idiyopatik skeletal hiperostoz (DISH)[11] omurganın liagamanlarında meydana gelen kalsifikasyon nedeniyle omurgada ağrı, hareket kısıtlılığı ve eğrilikler ortaya çıkabilir.

Skolyoz

Skolyoz'un 3 boyutlu medikal animasyonu

Skolyoz omurgadaki normal sınırların dışındaki eğriliklere verilen genel bir isimdir. Kimi insanda ağrı yapabileceği gibi kimi insanda yapmayabilir. Başka omurga rahatsızlıkları intervertebral disklerin yapısını etkileyebilir. Örneğin skolyoz hastalarında omurga fazladan kemikleşme ve kalsiyum depozitleri vardır, hatta bazı vakalarda disklerde bile kalsifikasyon izlenebilmektedir.[12]

Etimoloji

"Anulus" kökeni latince olup küçük halka anlamına gelmektedir, yine Latincedeki "anus" yani halka"" kelimesinden türetilmiştir.[13]

Referans listesi

  1. ^ Urban, Jill PG; Roberts, Sally (11 Mart 2003). "Degeneration of the intervertebral disc". Arthritis Res Ther. 5 (3). s. 120. doi:10.1186/ar629. ISSN 1478-6354. PMC 165040 $2. PMID 12723977. 
  2. ^ McCann, Matthew; Owen J. Tamplin; Janet Rossant; Cheryle A. Séguin (25 Ekim 2011). "Tracing notochord-derived cells using a Noto-cre mouse: implications for intervertebral disc development". Disease Models & Mechanisms. Cilt 5. ss. 73-82. doi:10.1242/dmm.008128. PMC 3255545 $2. PMID 22028328. 
  3. ^ "Intervertebral disc". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  4. ^ a b Roberts S, Evans H, Trivedi J, Menage J (Nisan 2006). "Histology and pathology of the human intervertebral disc". J Bone Joint Surg Am. 88 (Suppl 2). ss. 10-4. doi:10.2106/JBJS.F.00019. PMID 16595436. []
  5. ^ Antoniou, J.; Steffen, T.; Nelson, F.; Winterbottom, N.; Hollander, A. P.; Poole, R. A.; Aebi, M.; Alini, M. (1996). "The human lumbar intervertebral disc: Evidence for changes in the biosynthesis and denaturation of the extracellular matrix with growth, maturation, ageing, and degeneration". Journal of Clinical Investigation. 98 (4). ss. 996-1003. doi:10.1172/JCI118884. PMC 507515 $2. PMID 8770872. 
  6. ^ Capoor, Manu N.; Ruzicka, Filip; Schmitz, Jonathan E.; James, Garth A.; Machackova, Tana; Jancalek, Radim; Smrcka, Martin; Lipina, Radim; Ahmed, Fahad S. (3 Nisan 2017). "Propionibacterium acnes biofilm is present in intervertebral discs of patients undergoing microdiscectomy". PLOS ONE. 12 (4). ss. e0174518. Bibcode:2017PLoSO..1274518C. doi:10.1371/journal.pone.0174518. ISSN 1932-6203. PMC 5378350 $2. PMID 28369127. 
  7. ^ Williams, F. M. K.; Manek, N. J.; Sambrook, P. N.; Spector, T. D.; MacGregor, A. J. (2007). "Schmorl's nodes: Common, highly heritable, and related to lumbar disc disease". Arthritis & Rheumatism. 57 (5). s. 855. doi:10.1002/art.22789. PMID 17530687. 
  8. ^ "Intervertebral Disc Disorders". MDGuidelines. Reed Group. 1 Aralık 2012. 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  9. ^ Jensen, Maureen C.; Brant-Zawadzki, Michael N.; Obuchowski, Nancy; Modic, Michael T.; Malkasian, Dennis; Ross, Jeffrey S. (1994). "Magnetic Resonance Imaging of the Lumbar Spine in People without Back Pain". New England Journal of Medicine. 331 (2). ss. 69-73. doi:10.1056/NEJM199407143310201. PMID 8208267. 
  10. ^ "McGraw-Hill Connect". connect.mheducation.com. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2015. 
  11. ^ Resnick, D (1978). "Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis". American Journal of Roentgenology. 130 (3). ss. 588-589. doi:10.2214/ajr.130.3.588. 
  12. ^ Giachelli CM (Mart 1999). "Ectopic calcification: gathering hard facts about soft tissue mineralization". Am. J. Pathol. 154 (3). ss. 671-5. doi:10.1016/S0002-9440(10)65313-8. PMC 1866412 $2. PMID 10079244. 
  13. ^ Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Omur</span> Vertebral kolondaki kemik

Omur ya da vertebra, omurgayı oluşturan 33-34 kemikten her birine verilen bir addır. Kafatasının hemen altından başlayıp kuyruk sokumuna dek uzanırlar. Omurgada 7 adet boyun omuru, 12 adet sırt omuru, 5 adet bel omuru, 5 sakral vertebra (sakrum) ve 4 de koksigeal (koksiks) vertebra bulunur. Bu vertebraların ilk 24 tanesi birbirine eklemler aracılığıyla bağlanmıştır. Bunlara presakral vertebralar denilir. Kalan 9 vertebradan daha üstteki 5 tanesinin birleşmesinden sakrum meydana gelmiştir. En altta bulunan küçük ve tam gelişmemiş 4 vertebranın birleşmesinden koksiks denilen kemik meydana gelmiştir. Bu vertebraların her birinin yapısı içlerinden geçen oluşumlara ve fonksiyonlarına göre değişiklik göstermesine karşın, hepsinin ortak özellikleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Omurga</span> omurgalılarda bulunan kemikli yapı

Omurga, yani columna vertebralis vücudu destekleyen servikal, torasik, lumbar, sakral ve koksiks olarak gruplanan 26 kemikten 33 vertebradan oluşan ana yapıdır. Omurga, vücudu desteklemek üzere torasik ve pelvik uzuvların arasında bir köprü oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Kuş</span> kanatlı, iki ayaklı, sıcakkanlı, yumurtlayan ve tüylü omurgalı hayvanlar

Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı kesici</span> insanın herhangi bir uzvunda ağrıya yol açan herhangi bir yere karşı oluşturulan yüksek baskı

Analjezik ya da ağrı kesici ağrıyı dindirmek ve analjeziye yol açmak için kullanılan her türlü ilaca verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">İskelet</span> vücudun destek yapısını oluşturan kısmı

İskelet, çoğu hayvanın vücudunu destekleyen yapısal çerçevedir. Farklı iskelet türleri vardır: bir organizmanın vücut şekline yapısal destek sağlayan sert bir dış kabuk olan dış iskelet; organların ve yumuşak dokuların bağlı olduğu iç sert bir çerçeve olan iç iskelet; ve vücut sıvılarının basıncı ile desteklenen esnek bir iç yapı olan hidroskelet.

<span class="mw-page-title-main">Siyatik hastalığı</span> siyatik sinirinin ağrılı hastalığı

Siyatik hastalığı, siyatik sinirinin ağrılı hastalığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kalp krizi</span> Kalbin bir kısmına kan akışının kesilmesi

Kalp krizi, kalp enfarktüsü ya da akut miyokard enfarktüsü, kan akımının azalması veya durması sonucunda koroner arterlerden birinde meydana gelen enfarktüs ile karakterize edilir. Tipik belirtiler arasında, sıklıkla sol omuz, kol veya çeneye yayılan, göğüs kemiğinin arkasında (retrosternal) göğüs ağrısı veya rahatsızlığı bulunur. Bu ağrı, bazen mide yanması gibi algılanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bel fıtığı</span>

Bel fıtığı, bel bölgesi omurları arasında yer alan disk adlı yapının sinirlerin ve omuriliğin geçtiği kanala doğru yer değiştirmesi sonucu çıkan ağrılı durumların tümüne verilen tanımlamadır. Lomber disk hastalığı fizik tedavi ve rehabilitasyon, nöroşirurji ve algoloji bölümlerinin çalışma sahası içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Kıkırdak doku</span>

Kıkırdak esnek ve pürüzsüz bir bağ dokusu türüdür. Yarı şeffaf ve gözeneksiz bir doku türüdür. Genellikle perikondriyum adı verilen sert ve lifli bir zarla kaplıdır. Tetrapodlarda, eklemlerdeki uzun kemiklerin uçlarını eklem kıkırdağı olarak kaplar ve korur ve göğüs kafesi, kulak, burun, boğaz, boyun, bronşiyal tüpler ve omurlar arası diskler de dahil olmak üzere birçok vücut parçasının yapısal bileşenidir. Kıkırdaklılar gibi diğer taksonlarda ve aynı zamanda cephalaspidomorphide iskeletin çok daha büyük bir kısmını oluşturabilir. Kemik kadar sert ve katı değildir ancak kastan çok daha sert ve çok daha az esnektir. Kıkırdak matrisi glikozaminoglikanlardan, proteoglikanlardan, kollajen liflerinden ve bazen elastinden oluşur. Genellikle kemikten daha hızlı büyür.

Osteoartrit veya Osteoartroz, Amerika Birleşik Devletleri'nde 7 yetişkinden 1'ini etkileyen, eklem kıkırdağı ve altındaki kemiğin yıkımından kaynaklanan dejeneratif bir eklem hastalığıdır. Dünyadaki engelliliğin dördüncü önde gelen nedeni olduğuna inanılıyor. En yaygın semptomlar eklem ağrısı ve sertliğidir. Semptomlar genellikle yıllar içinde yavaşça ilerler. Diğer belirtiler arasında eklem şişmesi, hareket açıklığının azalması ve sırt etkilenmesinde kol ve bacaklarda zayıflık veya uyuşma şeklindedir. En sık tutulan eklemler, parmak uçlarına yakın iki eklem ve başparmaktaki dip eklem, diz ve kalça eklemleri ve boyun ve bel eklemleridir. Semptomlar işe ve normal günlük aktivitelere engel oluşturabilir. Diğer bazı artrit türlerinin aksine, iç organlar etkilenmez. Sıklıkla el küçük eklemlerini, diz, kalça ve omurga eklemlerini etkilemektedir. Diz eklemi tutulumu gonartroz, kalça eklemi tutulumu koksartroz olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı (tıp)</span> sıkıntılı ve hoş olmayan duygu türü

Ağrı genellikle yoğun veya zarar verici uyaranların neden olduğu üzücü bir duygudur. Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği ağrıyı "gerçek veya olası doku hasarıyla ilişkili veya ilişkili olana benzeyen hoş olmayan duyusal ve duygusal deneyim" olarak tanımlar."

<span class="mw-page-title-main">Schmorl nodülü</span>

Schmorl nodülü nucleus pulposusun fıtıklaşarak intervertebral diskler aralığından çıkarak komşu kemik kıkırdak yüzeyinden içeri girmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Servikal omur</span>

Servikal omur veya boyun omurları kafatasının hemen altında, boyunda bulunan omurlardır. Omurganın en üst bölümüdür. Bir insanda yedi tane servikal vertebra (omur) vardır. Çoğu memelinin yedi servikal omuru vardır; bilinen tek üç istisna altı servikal omura sahip deniz ayısı, beş veya altı servikal omura sahip iki parmaklı tembel hayvan ve dokuz taneye sahip üç parmaklı tembel hayvandır.

<span class="mw-page-title-main">Archosauromorpha</span> sürüngen kladı

Archosauromorpha, lepidozorlardan ziyade arkozorlarla daha yakından ilişkili tüm sürüngenleri içeren bir diapsid sürüngen kladıdır. Archosauromorflar ilk olarak Orta Permiyen döneminde ortaya çıktı ancak Triyas devrinde çok daha yaygın ve çeşitli hale geldiler.

Omurga implantları, kronik dejeneratif disk hastalığı, skolyoz veya travmatik kırığı olan hastaları tedavi etmek için kullanılabilir. Bu ise, omurga implantlarının insan bedeninde omurga ile ilgili yaşanan rahatsızlıklarda iyileşme sürecine büyük bir katkı sağlayabileceği anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Sinapomorfi ve apomorfi</span> Kalıtsal özellikler üzerine iki kavram

Filogenetikte, apomorfi ve sinapomorfi bir kladın türemiş karakterlerini işaret eder; bu karakterler ya da özellikler evrimsel süreç boyunca atasal karakterlerden türemiştir. Apomorfi, soyun atasında bulunan biçimden farklı bir karakterdir ve kladı diğer kladlardan ayırt etmeye yarar. Sinapomorfi ise kladı diğer organizmalardan ayırt etmeye yarayan ve paylaşılan apomorfidir. Diğer bir deyişle sinapomorfi, monofiletik bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan bir apomorfidir ve dolayısıyla en son ortak atada da bulunduğu varsayılır.

<i>Georgiacetus</i> Kuzey Amerikalı arkaik balina

Georgiacetus, Orta Eosen döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış, protocetid arkaik balina cinsi. Kalıntıları, Georgia ve Güney Karolina'nın Lütesiyen çökeltilerinde bulunmuştur. Tip ve tek türü olan Georgiacetus vogtlensis, 1998'de Hulbert ve meslektaşları tarafından üç farklı örnekle tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuyruk sokumu</span> leğen kemiğinde bulunan bir kemik

Koksiks ya da kuyruk sokumu, omurganın en alt bölümüdür. Kuyruksuz primatlarda bir körelmiş kuyruk kalıntısıdır. Evrimsel süreçte zamanla giderek küçülmüşlerdir. Omurganın en ucunda çok küçük bir çıkıntı olarak varlığını gösterirler. Koksiks, 5 omurdan oluşur. Bu omurların arasında disk ve faset eklem yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Sırt ağrısı</span>

Sırt ağrısı, sırtta hissedilen ağrıdır. Sırt ağrısı, etkilenen segmente göre boyun ağrısı (servikal), orta sırt ağrısı (torasik), bel ağrısı (lomber) veya koksidinia olarak ayrılır. Bel bölgesi en çok etkilenen bölgedir. Sırt ağrısı atağı, süreye bağlı olarak akut, subakut veya kronik olabilir. Ağrı, donuk, delici veya yanma hissi olarak nitelenebilir. Rahatsızlık, bacaklar veya ayakların yanı sıra kollara ve ellere de yayılabilir ve bacaklarda ve kollarda uyuşma veya güçsüzlük olabilir. Sırt ağrısının çoğunluğu belirli değildir ve idiyopatiktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.