İçeriğe atla

İnternet sansürü

Kontrol Edilmiş
Makale serilerinden
Medyada
Metotlar
İçerik
Ülkeye göre

İnternet sansürü (İngilizce: Internet censorship), internetteki bilgilere erişmeye veya bilgi koymaya yönelik denetime verilen addır. İnternet sansür, sansürün en yeni türlerinden biridir. Devlet, hükûmet organları, İnternet sağlayıcı ve interneti kontrol etme imkânı olan şirket ve kurumların kullanıcıların İnternetteki faaliyetine kontrol veya yasaklar koyması demektir. İnternet sansürün giderilmesi şu anda İnternetin en büyük sorunlarından biridir. İnternetle ilgili olan birçok şirket internet sansürünün giderilmesi ve İnternet sansürden kaçınma yolları aramakla meşguldürler.

Google ve Orta Avrupa Üniversitesi 20-22 Eylül 2010 yılında Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de "Özgürlük'te İnternet 2010" uluslararası önlemini düzenledi. Çeşitli kurumlar ve şirketler İnternette anonimliği sağlamak, engellenmiş sayfalara girmeye ortam yaratmak için değişik araçlar hazırlamıştır. Bu araçlara Freegate, Dynaweb, Tor, JonDo, Puff, Ultrasurf, Tor Tarayıcı Paketi, Psiphon, Hotspot Shield ve diğer VPN servisleri dahildir.

Dünya ülkeleri

Reporters Without Borders internet sansürü derecelendirmesi
  Kısıtlama yok
  Bazı kısıtlamalar
  Gözetleme altında
  İnternetin kara delikleri (en ağır kısıtlar)

2009 yılında Reporters without Borders 12 ülkeyi internet düşmanı ilan etti.

Türkiye'de İnternet sansürü

Ana madde: Türkiye'de_sansür § İnternet_sansürü

Türkiye'de 2001-2007 arası dönemde çok sayıda web sitesi, büyük çoğunluğu devlet ve devlet kurumlarını aşağılama gerekçesiyle engellenmiştir. 2007’de çıkarılan 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile kısıtlamalar artmış, kanunun çıktığı 2007 yılının Mayıs ayından 1 Ekim 2008 tarihine dek 5651 Sayılı Kanun hükümlerine göre erişimi engellenen web sitesi sayısının 1115 olmuştur.[1] 2019 sonu itibarı ile 130 bin URL adresi, 7 bin Twitter hesabı, 40 bin tweet, 10 bin YouTube videosu ve 6 bin 200 Facebook içeriğine erişim engellenmiştir.[2]

Genelde hedef olan siteler

İnternet sansürü için, siyasal nedenler, sosyal normlar ve ahlak, güvenlik meseleleri gibi ülkeden ülkeye değişen gerekçeler gösterilmiştir. Ayrıca bazen bu engellemeleri aşmak için kullanılan araçlar da filtreleme ve sansüre uğramaktadır.

Bu sitelerin başında cinsellik, kumar, ırkçılık gibi temalara sahip siteler ile pek çok serbest paylaşım siteleri hedef alınmıştır.

Siyasi gerekçeler

Otoriter ve baskıcı rejimlerce yönetilen ülkelerde muhalefete yönelik sansür uygulanması yaygındır. Bazı ülkelerde din veya azınlık meseleleriyle ile ilgili konulardaki siteler, özellikle içerik iktidar için tehdit unsuru olarak görülüyorsa bloke edilmektedir.

Bazı örnekler:

  • Siyasal bloglar ve web siteleri
  • Lèse-majesté suçu, devletin otoritesine karşı gelen siteler, hükûmeti veya otoriteyi eleştiren siteler
  • Dini misyonerlik siteleri
  • Otoriteleri yolsuzlukla suçlayan siteler
  • Azınlıkların durumuyla ilgili yorumlar yapan siteler

Toplumsal normlar

Kabul edilen toplumsal normlara aykırı içeriklerin sansürlenmesine sosyal filtreleme denir. Çoğu ülkede, çocukları korumak amacıyla, çocuk pornografisi içeren sitelerin engellenmesi ve gerekli ek önlemlerin alınması desteklenmektedir. Bunun dışında ırkçılığı, cinsiyetçiliği, homofobiyi körükleyen ve nefret söylemleri içeren ayrımcı siteler; uyuşturucu kullanımını öven siteler, kumar, pornografi, suça özendiren siteler, şiddet uygulanmasını teşvik eden siteler; Polonya, Litvanya, Ukrayna, Latviya, Moldova ve Macaristan'da komünist semboller; Almanya ve Fransa'da Nazi sembolleri toplumsal normlara dayalı engellemeler arasında sayılabilir.

Güvenlik endişesi

Birçok devlet kendi güvenlikleri için tehdit olarak gördükleri siteleri engellemektedir. Örneğin WikiLeaks'in engellenmesi, Güney Kore'de Kuzey Kore taraftarı sitelerin engellenmesi, bazı Ortadoğu ülkesinde Müslüman Kardeşler'le ilgili sitelerin engellenmesi bunlar arasında sayılabilir.

Telif hakları

Özellikle dosya paylaşım siteleri, telif hakkı sahibi şirketlerin ekonomik kaygıları nedeniyle birçok ülkede engellenmektedir.

Kişisel haklar

Ana madde: Unutulma hakkı

Avrupa Adalet Divanı, 30 Mayıs 2014'te yürürlüğe giren, Google'ın AB veri gizliliği yasalarına uyması gerektiği yönündeki kararını almasından sonra kişisel verilerin silinmesine yönelik 12000 başvuru almıştır.

İnternet sansürünü aşmanın hukuki boyutu

Erişim engelleme suretiyle sansür uygulamaları çoğunlukla DNS değiştirme yöntemiyle veya VPN gibi diğer yöntemlerle internet kullanıcıları tarafından aşılmaktadır. Bu bağlamda çoğu kez internet sansürünü aşmanın suç teşkil edip etmeyeceği sorusu gündeme gelmiştir. Cevaben, yargı veya idare birimlerince erişime engellenen sitelere erişimin, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu uyarınca bir suç olarak tanımlanmadığı ve kanunun en temel ilkelerinden biri olan suçta ve cezada kanunilik ilkesi gereğince bu internet sitelerine erişmenin, bu sitelerde paylaşımlarda bulunmanın yasa dışı olmayacağı hukukçular tarafından belirtilmiştir.[3]

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Internet censorship ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Başaran, Funda. "İnternet yasaklarının Türkiye'deki tarihi". Gazete Duvar. Gazete Duvar. 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  2. ^ Ünker, Pelin. "Türkiye'de internet özgürlüğü düzenleme kıskacında". Deutsche Welle. Deutsche Welle. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  3. ^ Koca, Raşit Can (2014). "Sansürü umursamıyor, Twitter ve YouTube’a giriyor, suç mu işliyoruz?" 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Statjus. Erişim Tarihi: 15 Ağustos 2014

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güvenlik duvarı</span>

Güvenlik duvarı veya ateş duvarı,, güvenlik duvarı yazılımı, bir kural kümesi temelinde ağa gelen giden paket trafiğini kontrol eden donanım tabanlı ağ güvenliği sistemidir. Birçok farklı filtreleme özelliği ile bilgisayar ve ağın gelen ve giden paketler olmak üzere İnternet trafiğini kontrol altında tutar. IP filtreleme, port filtreleme, Web filtreleme, içerik filtreleme bunlardan birkaçıdır.

<span class="mw-page-title-main">YouTube'a Türkiye'den erişimin engellenmesi</span> Türkiyede uygulanan YouTube sansürünün listesi

YouTube'a Türkiye'den erişimin engellenmesi, Türkiye kanunlarına dayanılarak Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri tarafından ilki 6 Mart 2007'de, ikincisi ise 17 Ocak 2008'de olmak üzere birkaç kez engellenmiştir. Bu engelleme, Türkiye'de ve dünyada çeşitli yankılar uyandırmıştır. 31 Ekim 2010 tarihinde ise bir telif ajansı Atatürk'e hakaret eden videoların hakkını satın aldı ve sonra siteden kaldırdı. Savcılığın isteğiyle Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı YouTube'a erişim engelini kaldırdı, fakat kısa bir süre sonra yasak tekrar işleme konulmuştur. Servisleri en çok kullanılan internet siteleri arasında yer almıştı.

Altın Kalkan Projesi, Çin Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülen bir sansür ve gözetim projesidir. Proje, Çin Güvenlik Seddi adıyla da anılır. Başlangıç yılı 1998'dir ancak 2003 yılına kadar etkinleştirilmemiştir.

Türkiye'de sansür, hükûmetin siyasi ve toplumsal gerekçelerle geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinde uygulanan yasaklar ve sansür uygulamalarını işaret eden ifade. Günümüzde sansür genellikle Türklüğe hakaret sayılan kanun maddesi ve siyasi aşırılığı ifade eden yazılı veya sözlü beyanları sınırlayan yasalardan kaynaklanmaktadır. Yine Türkiye, Sınır Tanımayan Gazetecilerin 2017 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 180 ülke arasında 155. sırada yer almakta ve gazeteciler özelinde "dünyanın en büyük cezaevi" olarak anılmaktadır. Sınır Tanımayan Gazeteciler bu ithamın nedenini baskıcı kanunlar, geniş ve muğlak yasal düzenlemeler ve paranoyak yargı olarak açıklamakta ve çözüm olarak terörle mücadele yasasının ve diğer kanun maddelerinin tamamen gözden geçirilmesini önermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gabile</span> web sitesi

Gabile, LGBT kullanıcılara yönelik merkezi İstanbul'da bulunan üyelerine arkadaşlık, partner, sohbet ve cinsellik arayışı sunan Türkiye'nin en büyük eşcinsel arkadaşlık portali ve LGBT sosyal ağı. 1999 yılında açılmıştır. İnternet sitesinde profil oluşturma, LGBT etkinlikleri ile alakalı bilgi, haber sunan çevrimiçi arkadaş ve partner bulma, aranılan tüm cinsel yönelimlere göre fotoğraf, kişisel yazı ve sohbet yapma olanağı sağlar. İnternet sitesinin tüm Türkiye genelinde 2009 itibarıyla 225.000 kayıtlı kullanıcısı vardır. Üyelik şekli veya tercihi; kullanıcılar, rehber, kulüpler ve eskortlar olmak üzere 4 şekildedir. Toplamda 4 dil seçeneği bulunan internet sitesinde üyelik sırasında cinsel kimlik ve yönelimini belirtmek için aktif gey, pasif gey, AP gey, lezbiyen, biseksüel bay, biseksüel bayan, travesti, transeksüel olarak 8 farklı seçenek vardır. Ayrıca sitede Seyhan Arman'ın yanı sıra birçok isim köşe yazarlığı yapmaktadır. Shemaleturk.com adıyla eşcinsel ve transgender bireylere yönelik bir yan internet sitesi mevcuttur. Ücretli (gold) ve ücretsiz olarak iki tür üyelik mevcuttur. Radyo Gabile adında Sibel Tüzün, Yonca Evcimik, Zeynep, Aydın, Vj Bülent gibi birçok ünlü ismi yayınına konuk etmiş radyo kanalı mevcuttur. Yine Gabile'nin Taksim'de bulunan eşcinsellere yönelik Club Otherway isimli gey barı bulunmaktadır.

Her türlü kitap, dergi, gazete, yazılı ve görsel medya ve internet erişimi Suudi Arabistan'da sansüre tabidir.

İran'da sansür tanımlamasıyla; İran devletince belirlenmiş belirli konuların ve bazı bilgilerin, yayım ve dağıtımının kısıtlanarak veya tamamen yasaklanarak, bu bilgilere ulaşılmasının, geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinden ulaşılmasının engellenmesi anlatılır. Sansür, pornografiden, belirli dinî konulara kadar değişik alanlarda uygulanır.

Erişim Sağlayıcıları Birliği, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'un 8. maddesi kapsamı dışındaki erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasını sağlamak üzere 2014'te kurulan, özel hukuk tüzel kişiliğine sahip bir kuruluştur. Merkezi Ankara'da olan birliğin Genel Sekreteri Ömer Faruk Songun'dur.

Psiphon, güvenli iletişim ve gizleme teknolojilerinin bir kombinasyonunu kullanan bir İnternet sansürü önleme aracıdır. Psiphon'ın kod temeli, devletlerin internet sansürünü empoze etmek için kullandığı içerik-filtreleme sistemlerini İnternet kullanıcılarının güvenli bir şekilde atlatmasına yardımcı olan sistem ve teknolojiler tasarlayan Psiphon İnc tarafından geliştirilip sürdürülmektedir. Psiphon, özellikle "internet düşmanı" olarak kabul edilen ülkelerdeki kullanıcıları desteklemek için tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Microsoft ailesi özellikleri</span>

Microsoft aile özellikleri Windows 10 işletim sistemi ile birlikte verilen Windows 10 PC ve Mobile'de bulunan ücretsiz bir ebeveyn denetimi özellik kümesidir. Ebeveynler, bu özelliklerin ayarlarını account.microsoft.com/family adresinden yönetebilir.

<span class="mw-page-title-main">Vikipedi'nin sansürlenmesi</span> çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerle gerçekleşmiş uygulama

Vikipedi'nin sansürlenmesi, aralarında Birleşik Krallık, Çin Halk Cumhuriyeti, Fransa, İran, İtalya, Özbekistan, Pakistan, Rusya, Suriye Cumhuriyeti, Suudi Arabistan, Tunus ve Türkiye'nin olduğu çeşitli ülkelerde çeşitli sebeplerle gerçekleşmiş bir uygulamadır. Bazı durumlar, aralarında Vikipedi içeriğinin de olduğu genel internet sansürünün örneğidir. Bazıları ise uygunsuz kabul edilen belirli içeriklerin görüntülenmesini engellemeye yönelik önlem olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VPN engelleme</span>

VPN engelleme, sanal özel ağ (VPN) sistemleri tarafından kullanılan şifreli tünel protokollerini engellemek için kullanılan bir tekniktir. Genellikle hükûmetler veya büyük şirketler gibi kuruluşlar tarafından, VPN'leri engelleyip güvenlik duvarını aşmayı önleyerek, bilgisayar güvenliği veya internet sansürüne yardımcı bir araç olarak kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Wikimedia Foundation Inc. ve diğerleri</span>

Wikimedia Foundation Inc. ve diğerleri, Vikipedi'ye Türkiye'den erişim engelinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmeden ve kararın kaldırılması sonucunu doğuran Anayasa Mahkemesi kararıdır. 26 Aralık 2019 tarihinde verilen kararın gerekçesi 15 Ocak 2020 tarihinde 31009 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Güvenlik Seddi</span>

Çin Güvenlik Seddi, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından yurt içinde İnternet'i düzenlemek için uygulanan yasama eylemlerinin ve teknolojilerin birleşimidir. Seddin Çin'deki internet sansüründeki rolü, bazı yabancı web sitelerine erişimi engellemek ve sınır ötesi internet trafiğini yavaşlatmaktır. Çin Güvenlik Seddi, TCP paketlerini anahtar kelimeler veya hassas kelimeler için kontrol ederek çalışır. Anahtar kelimeler veya hassas kelimeler TCP paketlerinde görünürse, erişim engellenir. Bir bağlantı kapatılırsa, aynı makineden yapılacak daha fazla bağlantı Güvenlik Seddi tarafından engellenecektir. Seddin etkisi şunları içerir: yabancı bilgi kaynaklarına erişimin sınırlandırılması, yabancı internet araçlarının engellenmesi ve mobil uygulamalar ve yabancı şirketlerin yerel düzenlemelere uyum sağlamasını zorunlu kılması.

Kazakistan'da internet hızla büyümektedir. 2001 ve 2005 yılları arasında İnternet kullanıcılarının sayısı 200.000'den 1 milyona çıktı. Kazakistan 2007'ye kadar internet kullanım oranlarını yüzde 8.5 olarak bildirdi, 2008'de yüzde 12.4'e, 2010'da ise yüzde 34.3'e yükseldi. Kazakistanlı yetkililer, 2013 yılına kadar yaklaşık 10 milyon kullanıcıyla İnternet kullanım oranlarının yüzde 62.2 olduğunu bildirdi. Birinci kademe İSS'lerden internet trafiği satın alan uluslararası internet bağlantılarına sahip beş birinci kademe İSS ve yaklaşık 100 ikinci kademe İSS vardır. 2019 itibarıyla, Kazakistan nüfusunun %75'inden fazlasının internet erişimi var, bu Orta Asya'daki diğer tüm ülkelerden çok daha ileride bir rakam.

<span class="mw-page-title-main">IP adresi engelleme</span>

IP adresi engelleme, belirli IP adreslerine sahip ana bilgisayarlardan gelen istekleri engelleyen bir ağ hizmeti yapılandırmasıdır. IP adresi engelleme, yaygın olarak kaba kuvvet saldırılarına karşı koruma sağlamak ve kesintiye neden olan bir adresin erişimini önlemek için kullanılır.

UltraSurf, UltraReach Internet Corporation tarafından hazırlanmış ücretsiz bir İnternet sansürünü atlatma ürünüdür. Yazılım, bir HTTP vekil sunucusu kullanarak İnternet sansürünü ve güvenlik duvarlarını atlar. Bununla birlikte gizlilik için şifreleme protokolleri kullanır.

Freegate, Dynamic Internet Technology (DIT) tarafından geliştirilen ve Çin, Güney Kore, Kuzey Kore, Suriye, Vietnam, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya, Yeni Zelanda, Avustralya ve Birleşik Krallık'taki internet kullanıcılarına hükûmet tarafından engellenen web sitelerine erişmesine olanak sağlayan bir yazılım uygulamasıdır. Program, Dynaweb adı verilen bir dizi proxy sunucusundan yararlanır. Bu, kullanıcıların DIT'nin Peer-to-peer (P2P) benzeri proxy ağ sistemini kullanarak web sitelerini engelleyen İnternet güvenlik duvarlarını atlamasına olanak tanır. FreeGate'in anti-sansür yeteneği, 6.33 ve üzeri sürümlerde yeni, benzersiz şifreleme ve sıkıştırma algoritması ile daha da geliştirilmiştir. DIT, Freegate'in 2004'te 200.000 kullanıcısı olduğunu tahmin ediyor DIT'in geliştiricisi ve CEO'su Bill Xia'dır.

OpenNet Girişimi (ONI), amacı ulusların internet filtreleme ve gözetim uygulamalarını izlemek ve raporlamak olan ortak bir projeydi. Projede, hükûmet tarafından yürütülen internet filtreleme programlarının kapsamını ve niteliğini belirlemek için bir takım teknik araçların yanı sıra uluslararası bir araştırmacı ağı da kullanılmıştı. Katılımcı akademik kurumlar arasında Toronto Üniversitesi Munk Uluslararası Çalışmalar Merkezi'ndeki Vatandaş Laboratuvarı; Harvard Hukuk Fakültesi'ndeki Berkman İnternet ve Toplum Merkezi; Oxford Üniversitesi'ndeki Oxford İnternet Enstitüsü (OII) ve Cambridge Üniversitesi'nde Cambridge Güvenlik Programı'ndaki Gelişmiş Ağ Araştırma Grubu'ndan görevi devralan SecDev Grubu bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Splinternet</span>

Splinternet, internetin teknoloji, ticaret, politika, milliyetçilik, din ve farklı ulusal çıkarlar gibi çeşitli faktörler nedeniyle parçalanması ve bölünmesi olarak tanımlanır. 2010 yılında haftalık Economist dergisi "Etkin güçler interneti balkanlaştırma tehdidinde bulunuyor" diye yazmıştı ve bu durumun yakında coğrafi ve ticari sınırlara göre parçalanabileceğini savunuyordu. Çin hükûmeti siyasi nedenlerden ötürü " Büyük Güvenlik Duvarını inşa etti ve Rusya kendisini İnternet'in geri kalanından ayırmasına ve yalıtmasına olanak sağlayan Egemen İnternet Yasasını yürürlüğe koyarken ABD ve ABD gibi diğer ülkeler de Avustralya, çocuk pornografisini ve silah yapımı talimatlarını engellemek için benzer bir güvenlik duvarı oluşturma planlarını tartıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.