İçeriğe atla

İnsansız uzay gemisi

İnsansız 2. ATV Johannes Kepler, mürettebatlı UUİ'ye yaklaşırken.
Galileo uzay sondası, 1989'da Dünya yörüngesinden ayrılmadan önce
Uzay mekiği Buran 1988'de insansız olarak uzaya fırlatıldı, Dünya'nın etrafında dolandı insansız uzay aracı olarak inişe geçti (burada bir hava gösterisinde görülmektedir).
İnsansız yeniden ikmâl aracı Progress M-06M

İnsansız uzay gemisi ya da insansız uzay aracı (İng. İngilizceunmanned spacecraft), otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemilerine verilen genel addır. Ne derece insanlardan bağımsız, yani özerk olduğu gemi modelleri arasında farklıdır. Uzaktan kumandalı, uzaktan güdümlü ya da tamamen özerk (robotik) olabilirler. Mesela Salyut 7, Mir ve UUİ'nun modülü Zarya, insansız uzaktan güdümlü şeklide istasyonu işletebilme, her iki yeniden ikmâl aracı ve yeni modüllerle kenetlenme imkânına sâhipti. En yaygın insansız uzay gemileri robotik uzay gemileri, insansız yeniden ikmâl araçları, uzay sondaları ve uzay rasathaneleridir. Her insansız uzay gemisi robotik olmamaktadır. Meselâ uzaya yollanan bir yansıtıcı top, robotik değildir.

Örnekler

Bazı Ay sondaları

  • Luna programı — SSCB Ay'ın keşfi (1959–1976).
  • Ranger programı — ABD Ay'a sert iniş sondaları (1961–1965).
  • Zond programı — SSCB Ay'ın keşfi (1964–1970).
  • Surveyor programı — ABD Ay'a yumuşak iniş sondası (1966–1968).
  • Lunar Orbiter programı — ABD Ay yörüngeseli (1966–1967).
  • Lunokhod programı — SSCB Lunar Rover sondaları (1970–1973).
  • Muses-A uçuşu (Hiten ve Hagoromo) — Japon Ay yörüngeseli ve sert iniş sondaları (1990–1993).
  • Clementine — ABD Ay yörüngeseli (1998).
  • Lunar Prospector — ABD Ay yörüngeseli (1998–1999).
  • Smart 1 — Avrupa Ay yörüngeseli (2003).
  • SELENE — Japon Ay yörünge aracı (2007).
  • Chang'e 1 — Çin Ay yörünge aracı (2007).
  • Chandrayaan 1 — Hint Ay yörünge aracı (2008).
  • Lunar Reconnaissance Orbiter — ABD Ay'a yörünge aracı (2009).
  • LCROSS — ABD Ay'a sert iniş sondası (2009).
  • Chang'e 2 — Çin Ay yörünge aracı (2010).
  • Gravity Recovery ve Interior Laboratory — ABD Ay'a yörünge araçları (2011)

Mars sondaları

  • Zond programı — SSCB'nin başarısız yanından geçişi sonda
  • Mars sonda programı — SSCB yörünge araçları ve iniş araçları
  • Viking programı — İki NASA yörünge araçları ve iniş araçları (1974)
  • Phobos programı — Başarısız SSCB yörünge araçları ve Phobos iniş araçları
  • Mars Pathfinder — NASA iniş aracı ve taşıtı (1997)
  • Mars Surveyor '98 programı (Mars Climate Orbiter ve Mars Polar Lander) — Başarısız NASA sondaları
  • Mars Global Surveyor - NASA yörünge aracı
  • Mars Odyssey — NASA yörünge aracı, Mars'a varışı 24 Ekim 2001
  • Mars Observer — başarısız NASA Mars yörünge aracı
  • Mars Express (Mars Express Orbiter ve Beagle 2) — Avrupa yörünge aracı ve başarısız iniş aracı 2003
  • Mars Exploration Rovers — NASA taşıtları (2004)
  • Mars Reconnaissance Orbiter — NASA yörünge aracı, Mars yörüngesine girişi 10 Mart 2006
  • Phoenix — NASA iniş aracı, inişe geçişi 25 Mayıs 2008
  • Mars Science Laboratory — NASA taşıtı, uzaya fırlatılışı 26 Kasım 2011

Venüs sondaları

  • Venera programı — SSCB Venüs yörünge aracı ve iniş aracı (1961–1984)
  • Pioneer Venüs project — ABD Venüs yörünge aracı ve atmosfere giriş sondaları (1978)
  • Vega programı — SSCB uçuşu to Venüs ve Halley Kuyruklu Yıldızı (1984)
  • Magellan sondası — ABD Venüs yörünge aracı (1989)
  • Venüs Express — ESA sonda için yollandı rasatı of Venüs'ün hava durumunu (2005)
  • MESSENGER - ABD yanından geçiş uçuşu/yörünge aracı (2004)

Gas devi sondaları

Kuyruklu yıldız ve asteroit sondaları

9P/Tempel, Deep Impact'in darbecisi (İngilizceimpactor) ile çarpışırken
  • International Cometary Explorer — 21P/Giacobini-Zinner kuyruklu yıldızının kuyruğunun gazından geçti (1985)
  • Giotto uçuşu — Avrupa — 1P/Halley kuyruklu yıldızının yanından geçişi (1986)
  • Vega 1 & 2 — SSCB — 1P/Halley kuyruklu yıldızının yanından geçişi (1986)
  • Sakigake sondası — Japon — 1P/Halley kuyruklu yıldızının yanından geçişi (1986)
  • Suisei sondası — Japon — 1P/Halley kuyruklu yıldızının yanından geçişi (1986)
  • NEAR Shoemaker — ABD — asteroit 433 Eros'un daha sonra yüzeyine inişe geçen yörünge aracı, uzaya fırlatılışı 1996
  • Deep Space 1 — ABD — 19P/Borrelly kuyruklu yıldızının ve asteroitin yanından geçişi, 1998–2000
  • Stardust sondası — ABD — 81P/Wild kuyruklu yıldızının yanından geçişi ve örnek geri getirmesi, uzaya fırlatılışı 1999, yanından geçişi 2004, dönüşü 15 Ocak 2006
  • CONTOUR — ABD — kuyruklu yıldızı yanından geçiş uçuşu (comets 2P, 73P ve 6P); katı yakıt motorunun kalkıştan kısa süre sonra aksamasından dolayı 2002'de kaybedildi
  • Hayabusa — Japon — asteroit yörünge aracı, iniş aracı ve örnek geri getirmesi, uzaya fırlatılışı 2003, dönüşü 13 Haziran 2010
  • Rosetta — Avrupa — 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu yıldızı yörünge ve iniş aracı (Philae); uzaya fırlatılışı 2004
  • Deep Impact — ABD'nin başarılı 9P/Tempel kuyruklu yıldızı darbecisi (İngilizceimpactor), uzaya fırlatılışı 2005
  • Deep Impact/EPOXI — ABD — kuyruklu yıldızı 103P/Hartley yanından geçişi (uzatılmış Deep Impact uçuşu) — 2010
  • Stardust/NExT — ABD — kuyruklu yıldızı 9P/Tempel yanından geçişi (uzatılmış Stardust uçuşu) — 2011
  • Dawn — ABD launched on 27 Eylül 2007 — şimdi Vesta'ün 2011'de yörüngesine girip 2015'te Ceres'in yörüngesine girmesi plânlanmıştır.

Güneş rasatı sondaları

  • Ulysses — Güneş parçacıkları ve alanları (bitişi 2009)
  • Genesis — First Güneş rüzgârı örnek geri getirmesi uçuşu, 2001–2004 (çarpışı)
  • Interstellar Boundary Explorer (IBEX) — uzaya fırlatılışı 19 Ekim 2008.
  • Advanced Composition Explorer — Güneş parçacıkları ve alanları rasatı at Earth-Sun L1 noktası
  • STEREO — Güneş'in etrafındaki yörüngelerinde 3B rasatları Dünya'ya yollayan sonda çifti
  • SOHO — Solar ve Heliospheric Observatory, Güneş'in koronası rasat eder ve L1 noktasındadır

Diğer Güneş Sistemi sondaları

  • Zond programı — SSCB Ay, Venüs ve Mars'ın yanından geçişi uçuşu
  • Mariner programı — ABD Merkür, Venüs ve Mars'ın yanından geçiş uçuşları
  • MESSENGER — ABD Merkür yörünge aracı, uzaya fırlatılışı 2004
  • New Horizons — ABD uzaya fırlatılışı 19 Ocak 2006 — Plüton'u (Temmuz 2015'te) ziyaret edecek olan ilk sonda

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Venüs</span> Güneş sisteminde yer alan, Güneşe en yakın 2., sıcaklık açısından 1. sırada yer alan gezegen

Venüs, Güneş Sistemi'nde Güneş'e uzaklık bakımından ikinci sıradaki, sıcaklık bakımından ise birinci sıradaki gezegendir.

<span class="mw-page-title-main">NASA</span> ABDde uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum

NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askerî amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Apollo Projesi</span> NASA insanlı ay yolculuğu programı

Apollo Projesi, NASA tarafından gerçekleştirilen insanlı Ay yolculuğu projesi. Gemini Projesi'nden sonraki proje olmakla birlikte Uzay Yarışı ve Soğuk Savaş, Apollo Projesi aşamasına gelinmesinde etkili olmuştur. Proje, Apollo uzay araçları ve Saturn V ile 1961 ile 1975 yılları arasına uygulandı. Apollo Projesi, adını Yunan tanrısı Apollon'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Uzay Ajansı</span> AB ülkelerinin uzay kuruluşu

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA, 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay Yarışı</span> Soğuk Savaş sırasında, ABD ve SSCB arasında yaşanan uzay rekabeti (1955–1975)

Uzay Yarışı, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen resmî olmayan uzay rekabetidir. Kökeni, II. Dünya Savaşı'ndan sonra iki ülke arasında balistik füze temelli nükleer silahlanma yarışına dayanmaktadır. Uzaya uydu, roket ve sonda yollamak, insan göndermek; Ay'a insan indirmek gibi çabalar içermektedir. Bu yarış, aynı zamanda ABD ile SSCB arasındaki Soğuk Savaş'ın (1947–1991) bir parçasıdır. Uzay Yarışı, yapay uyduların öncü fırlatmalarını, Ay'a, Venüs'e ve Mars'a yollanan robotik uzay sondalarını ve alçak Dünya yörüngesinde ve nihayetinde Ay'da insanlı uzay uçuşunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Uzay sondası</span> uzay keşfi için yapılan makineler

Uzay sondası, Dünya'nın çekim alanından kurtulup, Ay'a, diğer gökcisimlerine, gezegenler arası ya da galaksiler arası uzay boşluğuna gönderilerek veri toplamaya yarayan robotik uzay aracı ve bu aracın yerine getirdiği göreve verilen addır. Halihazırda etkin durumda yaklaşık 20 uzay sondası görev yapmaktadır. Şu an uzayda sondası bulunan ülkeler ve birlikler, Rusya, Ukrayna, ABD, AB, Japonya, Hindistan ve Çin'dir.

Uzay teknolojisi; uzay bilimi araştırmaları veya havacılık endüstrisi tarafından uzay uçuşları, uydular ve uzayın keşfi konularında kullanılmak üzere geliştirilen teknolojiler. Uzay teknolojisi kavramının içine uzay aracı, yapay uydular, uzay istasyonları ve destek altyapısı, ekipman ve prosedürler ile uzay savaşı konuları girmektedir. Uzayda çalışma yapmak; yeni aletler ve teknikler, kısacası yeni teknolojiler gerektirmektedir. Hava tahmini, uzaktan algılama, GPS sistemleri, dijital uydu ve bazı uzak-mesafe iletişim sistemleri gibi günlük olarak kullanılan hizmetler uzay teknolojisi altyapısına bağımlıdırlar. Bilimler arasında özellikle astronomi ve yer bilimleri uzay teknolojilerinden faydalanmaktadır. Uzay ile ilgili girişimler tarafından üretilen ya da daha da geliştirilen yeni teknolojileri genellikle kısa sürede diğer ekonomik aktiviteler tarafından tüketilmeye başlar.

<i>Ulysses</i> (uzay aracı) İnsansız uzay sondası

Ulysses, ana görevi Güneş'in yörüngesinde onu tüm enlemlerde incelemek olan robotik bir uzay sondasıydı. 1990 yılında fırlatıldı ve 1994/1995, 2000/2001 ve 2007/2008 yıllarında Güneş'in üç "hızlı enlem taramasını" gerçekleştirdi. İlave olarak, birkaç kuyruklu yıldızı inceledi. Ulysses, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ile ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) ortak girişimiydi ve ESA liderliğinde, Kanada Ulusal Araştırma Konseyi'nin katılımıyla gerçekleşti. Ulysses'teki görev faaliyetleri için son gün 30 Haziran 2009'du.

<i>Rosetta</i> (uzay aracı)

Rosetta, Avrupa Uzay Ajansı tarafından imal edilip 2 Mart 2004'te fırlatılan bir uzay sondasıydı. İniş modülü Philae ile birlikte 67P/Churyumov-Gerasimenko (67P) kuyruklu yıldızının ayrıntılı bir incelemesini gerçekleştirdi. Uzay aracı, kuyruklu yıldıza yaptığı yolculuk sırasında Dünya ve Mars gezegenleriyle, 21 Lutetia ve 2867 Šteins asteroitlerinin yakınından geçti. SOHO / Cluster ve XMM-Newton'dan sonra ESA'nın Horizon 2000 programının üçüncü temel taşı görevi olarak başlatılmıştı.

<i>Giotto</i> (uzay aracı)

Giotto, Avrupa Uzay Ajansı'nın bir robotik uzay aracı göreviydi. Uzay aracı, Halley kuyruklu yıldızı'na uğradı ve incelemeler yaptı, bu sayede bir kuyruklu yıldızın yakın gözlemlerini yapabilen ilk uzay aracı oldu. 13 Mart 1986'da Halley'in çekirdeğine 596 kilometre mesafeden yaklaşmayı başardı. Uzay aracı, İtalyan Rönesansı'nın erken dönem ressamı Giotto di Bondone'nin adını taşıyordu. Giotto di Bondone, 1301 yılında Halley kuyruklu yıldızı'nı gözlemlemiş ve Scrovegni Şapeli'ndeki Bilgelerin Tapınması adlı tablosunda "Beytüllahim Yıldızı" olarak tasvir etmek için ilham almıştı.

<span class="mw-page-title-main">Venera</span> Sovyet yapımı uzay sondası serisi

Venera serisi sondalar, Sovyetler Birliği tarafından 1961 ile 1984 arasında Rusça adı Venera olan Venüs'le ilgili bilgi edinmek üzere geliştirilmiştir. Sovyetlerin bazı diğer sondaları gibi, sonraki sürümler, ikincisi ilkinden biraz sonra fırlatılmak üzere, çifter çifter uzaya gönderilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Akatsuki (uzay aracı)</span>

Akatsuki, eskiden Venus Climate Orbiter ve Planet-C (Gezegen-C) olarak bilinen, Venüs'ü keşfetmek için tasarlanmış bir Japon uzay sondasıdır. 20 Mayıs 2010 tarihinde bir H-IIA 202 roketinden fırlatıldı.

Uzay yolculuğu, 20. yüzyılda Konstantin Tsiolkovsky ve Robert H. Goddard tarafından geliştirilen teorik ve pratik atılımların ardından insan başarısının bir parçası haline geldi. Sovyetler Birliği, yörüngeye ilk uydu, ilk erkek ve ilk kadını uzaya göndererek savaş sonrası Uzay Yarışında önder oldu. ABD, 1969'da Ay'a ilk insan inişi ile Sovyet rakiplerini yakaladı. Uzay yarışı sona ermesini takiben, uzay uçuşu harika uluslararası işbirliği ile karakterize edilmiştir ve bu Dünya yörüngesine ucuz erişim ve ticari girişimler için bir genişleme oluşturmuştur. Gezegenler arası sondalar Güneş sistemindeki gezegenlerinin hepsiniziyaret etmiş ve insanlar yörüngede Mir ve ISS gibi uzun süre uzay istasyonlarında kalmıştır. Çin, insanlı misyonlar da dahil olmak üzere önemli uzay uçuş yeteneğine sahip üçüncü ülke olarak ile ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin uzay programı</span> 1930lu yıllardan dağılıncaya kadar SSCB tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programları

Sovyetler Birliği'nin uzay programı, 1930'lu yıllardan 1991'de dağılıncaya kadar eski Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programlarından oluşuyordu. Altmış yıllık geçmişi boyunca, bu öncelikle sınıflandırılmış askeri program, uzay uçuşlarında bir takım öncü başarılar göstermişti, bunlar; ilk kıtalararası balistik füze (R-7), ilk uydu, Dünya yörüngesine ilk canlı taşıma görevi, uzayda ve Dünya yörüngesinde ilk insan, uzayda ve yörüngedeki ilk kadın, ilk uzay yürüyüşü, Ay'la ilk çarpışma, Ay'ın karanlık tarafının ilk görüntüsü ve insansız olarak Ay'a yumuşak iniş, ilk uzay gezgincisi, otomatik olarak ayıklanan ve Ay'dan Dünya'ya getirilen ilk Ay örneği ve ilk uzay istasyonundan oluşmaktadır. İlk gezegenler arası sondalar, kayda değer başka kayıtlar içeriyordu: Venera 1 ve Mars 1, sırasıyla Venüs ve Mars'a uçmuş, Venera 3 ve Mars 2, ilgili gezegen yüzeyi ile çarpışmış ve Venera 7 ve Mars 3 bu gezegenlere yumuşak iniş yapmıştır.

<i>Sakigake</i>

Sakigake veya başlangıçtaki adıyla MS-T5, Japonya'nın ilk gezegenler arası uzay aracı ve ABD ile Sovyetler Birliği dışında herhangi bir ülke tarafından fırlatılan ilk derin uzay sondasıydı. Yeni fırlatma aracının performansının görülmesi, Dünya'nın yer çekiminden kaçma yeteneğinin test edilmesi, gezegenler arası ortam ve manyetik alanın gözlemlenmesi amaçlanmıştı. Sakigake'nin ayrıca, Halley kuyruklu yıldızı'na yaklaşan sondalardan alınan veriler için bir referans çerçevesi olarak hareket etmesi amaçlanmıştı. Başlangıç ölçümleri, birkaç ay sonra fırlatılan Suisei sondası görevini iyileştirmek için kullanılacaktı. 7 Ocak 1985 tarihinde Mu-3S-II roketi ile Uchinoura Uzay Merkezi'nden uzaya fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Fobos programı</span>

Fobos programı, Sovyetler Birliği tarafından Mars ve uyduları, Phobos ve Deimos'u incelemek için fırlatılan iki sondadan oluşan insansız bir uzay göreviydi. Phobos 1, 7 Temmuz 1988'de, Phobos 2 ise 12 Temmuz 1988'de, her biri bir Proton-K roketiyle fırlatıldı.

Venera 3, Venüs'ün yüzeyini keşfetmek için Sovyetler Birliği tarafından inşa edilen ve fırlatılan bir Venera programı uzay aracıdır. O 04:19 de 16 Kasım 1965 tarihinde başlatılan UTC gelen Baykonur, Kazakistan, SSCB. Sonda, Venüs atmosferine girmek ve yüzeye paraşütle girmek için tasarlanmış bir giriş sondası ve giriş sondasını Venüs'e taşıyan ve aynı zamanda giriş sondası için bir iletişim rölesi görevi gören bir taşıyıcı / uçuş uzay aracı içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Vega programı</span>

Vega programı, Venüs gezegenini araştırmak için başlatılan, aynı zamanda Halley kuyruklu yıldızını da inceleyen görevler bütünüdür. Bu program iki ayrı görevden oluşur:

<span class="mw-page-title-main">Mars 3</span> 1971de fırlatılan, Mars yörünge aracı ve iniş aracından oluşan Sovyet uzay sondası

Mars 3, ikiz uzay aracı Mars 2'den sadece dokuz gün sonra, 28 Mayıs 1971'de fırlatılan bir Sovyet robotik uzay sondasıydı. Sonda Sovyet Mars programının bir parçasıydı ve Blok D üst kademeli bir Proton-K roketi kullanılarak fırlatıldı. Bir yörünge aracı ve bir iniş aracından oluşuyordu. Mars 2 aracı Mars'a iniş yaptıktan sonra düşerken, Mars 3 2 Aralık 1971'de gezegene başarılı bir yumuşak iniş gerçekleştirdi. Ancak, 110 saniye sonra arızalanmadan önce sadece tek ve belirsiz bir görüntü iletti. Mars 2 yörünge aracı ve Mars 3 yörünge aracı sekiz ay daha Mars'ın etrafında dönmeye ve Dünya'ya görüntü göndermeye devam etti.