İnsanlı Ay yolculukları

İnsanlı Ay yolculukları, ilk defa 20. yüzyılda Uzay Yarışı'nın bir parçası olarak 1969–1972 yılları arasında Apollo Projesi kapsamında Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı NASA tarafından gerçekleştirilmiştir. Ay yüzeyine yapılan ilk başarılı insansız görev, 1959 yılında Sovyetler Birliği tarafından gerçekleştirilen Luna 2 görevidir. Luna 2, Ay yüzeyine ulaşan ilk insan yapımı nesne olmuştur. ABD ise Aralık 1968'de Apollo 8 ve Mayıs 1969'da Apollo 10 görevleri kapsamında Ay yörüngesine mürettebatlı yolculuklar yapmış, 20 Temmuz 1969'da da Apollo 11 göreviyle insanları Ay yüzeyine ulaştırmayı başarmıştır. Apollo 11 mürettebatından Neil Armstrong Ay'a ayak basan ilk insan, Buzz Aldrin de ikinci insan olmuştur. Devam eden yıllarda ABD, Ay'a beş insanlı görev daha göndermiştir ve toplam 12 astronot Ay yüzeyinde yürümüştür. 19 Aralık 1972'de çalışmalarını tamamlayan Apollo 17; Ay'a giden son insanlı görev, astronot Eugene Cernan da Ay'a ayak basan son insan olmuştur. Sonraki yıllarda Uzay Yarışı'nın hız kaybetmesiyle birlikte insanlık bir daha Ay'a gitmemiştir.

Uzay Yarışı öncesi dönem

Uzaya açılma fikri uzun zamanlar boyunca insanlığın hayalleri arasındaydı. 1865'te Jules Verne, 900 ayak uzunluğundaki bir toptan fırlatılan bir füzenin dört gün sonra Ay'a ulaşacağını ama hesaplanmayan bir gök taşına çarpan füzenin yönünün değişeceğini anlatan Ay'a Seyahat adlı bir roman yayınlamıştır.^[1] Sinemanın ilk yıllarında ise Fransız yönetmen Georges Méliès, Verne'nin bu kitabından esinlenerek 1902'de Ay'a Seyahat adlı kısa bir film çekmiştir.^[1]

Amerikalı yönetmen Stanley Kubrick, Apollo 11 misyonundan bir sene önce (1968), Ay ve Jüpiter yolculuklarını anlatan 2001: Bir Uzay Destanı isimli bir film çekmiştir. Günümüzde Kubrick'in bu filmi, sık sık "şimdiye kadar yapılmış en büyük ve en etkili filmlerden biri" olarak kabul edilmektedir.

Uzay Yarışı'na genel bakış

1960'ların başlarında, özellikle Vostok programı ile Uzay Yarışı'nda pek çok ilke imza atan, Soğuk Savaş'ın iki süper gücünden biri olan Sovyetler Birliği, o dönemde Uzay Yarışı'nın lideriydi. Sovyetler 1957'de dünyanın ilk yapay uydusu olan Sputnik'i yörüngeye yerleştirmiş, aynı yıl uzaya ilk canlıyı (Layka) göndermiş, 1959'da da Ay'a ilk uzay aracını (Luna 2) göndermişti; üstelik 1961'de uzaya ilk insanı (Yuri Gagarin), 1963'te ise ilk kadını (Valentina Tereşkova) çıkartmıştı. Bununla yetinmeyen Sovyetler, 1965'te Aleksey Leonov ile ilk uzay yürüyüşünü gerçekleştirmiş, 1966'da da Venüs'e Venera 3 adında uzay sondası indirmişti.

Sovyetlerin artan başarıları karşısında ABD, yarışta geri kalmamak için birçok adım atmaya karar verdi. Sputnik uydusunun 1957'de fırlatılmasının ardından ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower, 29 Temmuz 1958 tarihinde NASA'yı kurdu. Bundan sonra NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum oldu. Amerikalıların uzay alanındaki adımlarından en önemlisi ise, özellikle John F. Kennedy'nin seçim vaatlerinden de biri olan, Ay'a yapılacak insanlı seferlerdi. Bunun için, Kennedy döneminde Apollo Projesi adı verilen bir görev başlatıldı ve Başkan Kennedy, 25 Mayıs 1961'deki ABD Kongresi'nde, 1960'lı yıllar dolmadan önce "Ay'a bir insan indirme ve onu sağ salim Dünya'ya döndürme" hedefini açıkça taahhüt etti. Kennedy'nin 1963'teki ölümünün ardından NASA, Apollo Projesi'ni sürdürmeye devam etti. ABD'nin bu girişimleri karşısında kendi projeleri de bulunan Sovyetler Birliği'nin ise ekonomik olarak zayıflamaya başlaması ve Uzay Yarışı'ndaki baş mühendisleri Sergey Korolyov'un 1966'daki ani ölümü, Sovyetlerin bu yarıştaki üstünlüğünü yavaş yavaş kaybetmelerine neden oldu. Kennedy'nin ölümünden altı yıl sonra, 1969'da hedefine ulaşan ABD, Ay'a Apollo Projesi adı altında birçok iniş gerçekleştirdi, bunların 6'sı insanlı görevlerdi.

Ay'a yolculuk (Apollo görevleri)

1968'de Apollo 8 astronotu William Anders tarafından çekilen *Dünyanın Doğuşu* (*Earthrise*) adlı fotoğraf.

İlk insanlı Ay yolculuğu, Apollo Projesi kapsamında 16 Temmuz 1969'daki fırlatışla hayata geçirilen Apollo 11'dir. Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins isimli astronotları taşıyan bu araç, 20 Temmuz 1969 tarihinde Ay yörüngesine girdi. Eagle ("Kartal") adlı modülün Ay'ın "Sessizlik Denizi" ("Sea Of Tranquillity") bölgesine yaptığı inişin hemen ardından Neil Armstrong, uzay aracından çıkarak Ay yüzeyinde yürüdü ve Ay'a ayak basan ilk insan oldu. Yaklaşık 19 dakika sonra ise arkadaşı Buzz Aldrin ona katıldı ve ikili Ay üzerinde toplam 21 saat 36 dakika kaldı. Mürettebatın üçüncü üyesi olan pilot Michael Collins, Columbia adlı komuta modülünü Ay yörüngesinde uçururken, Armstrong ve Aldrin de Dünya'ya geri getirmek üzere 21,5 kg Ay malzemesi topladılar ve işlerini bitirdikten sonra Columbia'ya yeniden katılmak üzere yüzeyden havalandılar. Uzayda sekiz günden fazla kalan Apollo 11 astronotları, 24 Temmuz günü Dünya'ya döndüler ve Pasifik Okyanusu'na indiler. Mürettebatı ABD Başkanı Richard Nixon karşıladı.

Apollo 11'den sonra Ay'a gönderilen diğer insanlı görevler aşağıda verilmiştir:

Apollo 12 (14–24 Kasım 1969)

Apollo 12 ekibi Pete Conrad, Richard Gordon ve Alan Bean, 14 Kasım 1969 tarihinde Ay görevi için fırlatıldılar. Yağmurlu bir günde Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldıktan kısa bir süre sonra Apollo 12'ye iki kez yıldırım çarptı ve bu da araçtaki aletlerde bazı sorunlara neden oldu, fakat çok ciddi bir hasar oluşmadı. Ay'a yapılan yolculuğun devamında mürettebat başka bir ciddi sorunla karşılaşmadı. 19 Kasım'da Conrad ve Bean, öngörülen konuma iyi bir Ay inişi gerçekleştirdiler. Intrepid adlı Ay modülü ile yüzeye inen ekip, Ay üzerinde incelemelerde bulundu. Pete Conrad ve Alan Bean, Ay'a ayak basan üçüncü ve dördüncü astronot oldular. Intrepid Ay modülü 20 Kasım'da Ay yüzeyinden ayrıldı ve daha sonra Dünya'ya dönmek üzere komuta modülüne yeniden kenetlendi. Apollo 12 görevi, 24 Kasım'da Pasifik Okyanusu'na başarılı bir inişle sona erdi.

Apollo 14 (31 Ocak–7 Şubat 1971)

31 Ocak 1971 tarihli bu yolculuğun ekibi, Alan Shepard, Stuart Roosa ve Edgar Mitchell'den oluşuyordu. Antares isimli modülle beraber yüzeye inen ekip araştırmalarda bulunmuştur.

Apollo 15 (26 Temmuz–7 Ağustos 1971)

26 Temmuz 1971 tarihli bu yolculuğun ekibi, David Scott, Alfred Worden ve James Irwin'den oluşuyordu. Falcon isimli modülle beraber yüzeye inen ekip, Ay arabasını ilk kez kullanmıştır.

Apollo 16 (16–27 Nisan 1972)

16 Nisan 1972 tarihli bu yolculuğun ekibi, John Young, Thomas Mattingly ve Charles Duke'den oluşuyordu. Orion isimli modülle beraber ekip yüzeye inmiştir.

Apollo 17 (7–19 Aralık 1972)

7 Aralık 1972 tarihli bu yolculuğun ekip, Eugene Cernan, Ronald Evans ve Harrison Schmitt'den oluşuyoru. Schmitt bir jeologdu. Challenger adlı modülle yüzeye inip araştırmalar yapılmıştır.

Apollo seferlerinin bitişi

1972 tarihli Apollo 17 Ay'a yapılan son yolculuktur. Ay'a yapılan bu yolculuklardan sonra, insanlı seferlerin başka gezegenlere yapılma fikri doğmuştur ancak yolculuk zamanlarının çok uzun ve projelerin aşırı masraflı olması bu düşüncelerin uzun süre uygulanmasına engel olmuştur. Apollo 17'nin yolculuğundan sonra Ay'a bir daha insanlı yolculuk yapılmaması da kamuoyundaki heyecanı söndürmüştür. Yolculukların bir anda kesilmesi ise Ay'a aslında gidilmediği iddiası gibi farklı inanışları doğurmuştur.