İnsan kaçakçılığı

İnsan kaçakçılığı ya da göçmen kaçakçılığı (düzensiz göç olarak da bilinir.^[1]), Türkiye Cumhuriyeti'nde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 79'uncu maddesine göre "doğrudan, doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulmasına veya ülkede kalmasına imkân sağlanması ile birlikte Türk vatandaşlarının ya da yabancıların yurt dışına çıkmasına imkân sağlanması" şekillerinde gerçekleşen bir suçtur.^[2] Amerika Birleşik Devletleri yasalarına göre ise "bir veya daha fazla ülkenin yasalarını ihlal ederek, uluslararası sınırlardan kişinin gizlice, sahte belgeler kullanarak aldatma yolu ile yasa dışı şekilde ülkeye girişi ya da bu girişimin kolaylaştırılması, ulaşımın sağlanması, taşınmaya teşebbüs edilmesi" durumlarında gerçekleşen bir suçtur.^[3]

İnsan kaçakçılığı terimi yerine, hem Türkiye Cumhuriyeti yasalarında hem de Birleşmiş Milletler'in Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne (Kısaca UNTOC) ek olarak düzenlenen Deniz, Hava, Kara Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokolde sık sık göçmen kaçakçılığı terimi kullanılmaktadır. İnsan kaçakçılığı, pratik olarak 2000'li yılların başlarından itibaren daha fazla artış göstermiş ve günümüzde artık dünya genelinde tüm ülkelerde düzensiz göç kendisine önemli bir yer edinmektedir. İnsan kaçakçıları, kaçakçılık suçunu kaçacak olan kişi veya kişilerin rızaları ile gerçekleştirirler. Kaçak durumuna düşmek isteyen bireyler için en yaygın nedenler arasında istihdam, ekonomik fırsatlar, kişisel/ailevi durumun iyileştirilmesinin yanı sıra zulümden veya çatışma ortamlarından kaçma yer almaktadır.

2011 yılında başlayan Suriye İç Savaşı'nın ardından, ülkelerinden göç etmek isteyen Suriyeli nüfusun kitlesel hareketi neticesinde insan kaçakçılarının sayısında da bu coğrafyada önemli derecede artış olmuştur. Akdeniz ve Ege Denizi kıyılarında göçmen kaçakçılığı sebebiyle birçok ölüm meydana gelmiştir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği verilerine göre 2015 yılında Akdeniz'den Avrupa'ya deniz yolu ile yaklaşık olarak bir milyon kadar mülteci gelmiş ve bunların 2.900 kadarı ölmüş ya da eksik olduğu belirlenmiştir.^[4] Uluslararası Göç Örgütü'nün (IOM) "Kayıp Göçmenler Projesi"'ne göre 2015 yılında göçler esnasında 3.800'den fazla ölüm gerçekleşmiştir.^[5]

İnsan ticaretinin aksine insan kaçakçılığında, kaçacak olan kişiler ile kaçakçı arasında ulaşılması hedeflenen konumda sonlanacak bir onay veya sözleşme bulunmaktadır. Ancak buna karşın, insan kaçakçılığı suçunda kaçakçılar, yine de göçmenlere karşı tehdit, taciz, sömürü ve işkence gibi insan hakları ihlalinde bulunabilmektedirler.^[6]^[7]

İnsan kaçakçılığı suçunda yapılan operasyonlar neticesinde, suçu işleyenlerin oldukça karmaşık bir ağ sistemi içerisinde çalıştıkları belirlenmiştir. Kaçakçılık işlemleri ile alt yapısının giderek karmaşık hale gelmesi neticesinde, suçu işleyenleri çevreleyen sorunlar da azalmaktadır. Bunlarla birlikte, insan kaçakçılığı toplum üzerinde önemli derecede ekonomik ve hukuki etkiler oluşturur. Böylece insan kaçakçılığı sorunlarına üretilen çözümler sürekli olarak tartışma ve geliştirme aşamasında kalırlar. Kaçakçılık, klasik şekilde tanımlanması zor ve artan bir sorun olmak ile birlikte önceden bulunan çözümlerin daha sonra geçersiz kaldığı son derece değişken bir yapısı bulunmaktadır.