İçeriğe atla

İnsan Y-DNA haplogrubu

Afrika kökenli modern insan teorisine göre, Y kromozomu taşımış insanlarda tarih öncesi göçlerin haritası.[1]

İnsan genetiğinde, bir insan Y kromozomu DNA haplogrubu, Y kromozomundaki DNA'nın (Y-DNA denir) rekombinan olmayan kısımlarında meydana gelen mutasyonlarla tanımlanan bir haplogrup sınıflandırması terimidir. Birçok insan tarafından paylaşılan mutasyonlara tek nükleotid polimorfizmi (SNP) denir.[2]

İnsanlarda Y kromozomu, nesil başına yaklaşık iki mutasyon geçirir.[3] Y-DNA haplogrupları, her bir haplogrup için benzersiz olan yüzlerce hatta binlerce mutasyonu paylaşan Y-kromozomu filogenetik ağacının ana dallarını temsil eder.

En son bilinen Y-kromozomal ata (Y-MRCA, gayriresmî olarak Y kromozom Âdem'i olarak da bilinir), şu anda yaşayan tüm erkeklerin patrilineal olarak sahip oldukları en yeni ortak atasıdır (MRCA). Y kromozom Âdem'inin yaklaşık 236.000 yıl önce Afrika'da yaşadığı tahmin edilmektedir. Diğer popülasyonel darboğazlar incelenerek çoğu Avrasyalı erkeğin 69,000 yıl önce yaşayan tek bir erkeğin soyundan geldiği de bulunmuştur. Diğer büyük darboğazlar yaklaşık 5.000 yıl önce meydana gelmiştir ve bu olaylar sonucunda Avrasyalı erkeklerin çoğu atalarını 5000 yıl önce yaşamış bir düzine erkeğe kadar takip edebilmektedir.[4][5]

Adlandırma kuralı

Y-DNA haplogrubu adlandırmasının şematik gösterimi. Haplogruplar mutasyonlarla (SNP'lerle) tanımlanır.
Y-DNA haplogrubu E

Y-DNA haplogrupları, bir dizi Y-DNA SNP işaretleyicisinin varlığı ile tanımlanır. Alt kladlar, Y kromozom filogenetik ağacında en aşağıda bulunan SNP olan ''terminal SNP'' yardımı ile tanımlanır.[6][7] Y Kromozom Konsorsiyumu (YKK), ana Y-DNA haplogruplarını A'dan T'ye büyük harflerle isimlendiren bir sistem geliştirmiş, alt kladların gösterimi içinse sayıları ve küçük harfleri kullanan bir sistemle (longhand) sınıflandırılabilir hale sokmuştur. YKK shorthand isimlendirmesi ise, ana Y-DNA haplogruplarını yine harfler ile göstermekle birlikte, tire ile bu harfi alt grup ve alt kladlardan ayırmış ve küçük harf ile sayı kullanımı yerine terminal SNP adını kullanmıştır.[8] Örneğin R haplogrubunun, 1a (M420) numaralı alt kladına mensup bir Y kromozomu, R1a (longhand) veya R-M420 (shorthand) şeklinde gösterilebilir.

Filogenetik ağaç

 

Y kromozom Âdem'i

 
 
 

Haplogrup A

 
BT
 

Haplogrup B

 
CT
DE
 

Haplogrup D

 
 

Haplogrup E

 
 
CF
 

Haplogrup C

 
F
 

Haplogrup G

 
HIJK
 

Haplogrup H

 
IJK
IJ
 

Haplogrup I

 
 

Haplogrup J

 
 
K
LT
 

Haplogrup L

 
 

Haplogrup T

 
 
MNOPS
NO
 

Haplogrup N

 
 

Haplogrup O

 
 
MPS
MS
 

Haplogrup S

 
 

Haplogrup M

 
 
P
 

Haplogrup Q

 
 

Haplogrup R

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Kivisild, T.; Rootsi, S.; Metspalu, M.; Mastana, S.; Kaldma, K.; Parik, J.; Metspalu, E.; Adojaan, M.; Tolk, H. V.; Stepanov, V.; Gölge, M.; Usanga, E.; Papiha, S. S.; Cinnioğlu, C.; King, R.; Cavalli-Sforza, L.; Underhill, P. A.; Villems, R. (2003). "The Genetic Heritage of the Earliest Settlers Persists Both in Indian Tribal and Caste Populations". American Journal of Human Genetics. 72 (2). ss. 313-332. doi:10.1086/346068. PMC 379225 $2. PMID 12536373. 
  2. ^ "Understanding Haplogroups: How are the haplogroups named?". Family Tree DNA. 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013. 
  3. ^ Dolgin, Elie (2009). "Human mutation rate revealed". Nature. doi:10.1038/news.2009.864. 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2017.  "one mutation in every 30 million base pairs"
  4. ^ Karmin (2015). "A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture". Genome Research. 25 (4). ss. 459-66. doi:10.1101/gr.186684.114. PMC 4381518 $2. PMID 25770088.  "we date the Y-chromosomal most recent common ancestor (MRCA) in Africa at 254 (95% CI 192–307) kya and detect a cluster of major non-African founder haplogroups in a narrow time interval at 47–52 kya, consistent with a rapid initial colonization model of Eurasia and Oceania after the out-of-Africa bottleneck. In contrast to demographic reconstructions based on mtDNA, we infer a second strong bottleneck in Y-chromosome lineages dating to the last 10 ky. We hypothesize that this bottleneck is caused by cultural changes affecting variance of reproductive success among males."
  5. ^ "YFull YTree". YFull. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2017. 
  6. ^ "Understanding Results: Y-DNA Single Nucleotide Polymorphism (SNP): What is a Y-chromosome DNA (Y-DNA) haplogroup?". Family Tree DNA. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013. Y-chromosome DNA (Y-DNA) haplogroups are the major branches on the human paternal family tree. Each haplogroup has many subbranches. These are subclades. 
  7. ^ "myFTDNA 2.0 User Guide: Y-DNA: What is the Y-DNA – Matches page?". Family Tree DNA. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013. A terminal SNP determines the terminal (final) subbranch on the Y-DNA Tree to which someone belongs. 
  8. ^ "Understanding Results: Y-DNA Single Nucleotide Polymorphism (SNP): How are haplogroups and their subclades named?". Family Tree DNA. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013. 

Okuma listesi

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kızılderililer</span> Amerika kıtasının yerlilerine verilen isim

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

Y kromozomu, iki eşey kromozomundan biridir. Bütün erkeklerde normalde "44, XY" normal karyotip olarak X kromozomuya birlikte bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Genetik soybilim</span> Geleneksel soybilime (genealojiye) genetiğin uygulaması

Genetik soybilim, geleneksel soybilime (genealojiye) genetiğin uygulamasıdır. Genetik soybilimde, soybilimsel DNA testi kullanılarak kişiler arasındaki genetik ilişki seviyesi belirlenir.

Türklerinin genetik tarihi, modern Türkiye Türkleri üzerine yapılan popülasyon genetiği araştırmalarını anlatır. Bazı çalışmalar 1071'de Selçukluların Anadolu'ya göçüyle başlayan ve geç 11. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulmasıyla sonuçlanan Türk göçlerinin ve o dönemlerde kültürel asimilasyona uğramış yerel halkların genetik katkılarını belirlemeyi amaçlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup G (Y-DNA)</span>

Haplogrup G (Y-DNA), insanlarda görülen bir Y kromozomu haplogrubu. F (Y-DNA) haplogrubunun alt gruplarından biridir. Çoğu toplumda düşük oranlarda bulunmasına rağmen, Kafkaslar, Avrupa, Orta Doğu, Güney Asya, Batı ve Orta Asya gibi Batı Avrasya halklarında yaygınca görülen bir haplogrup türüdür.

Haplogrup, benzer haplotip gruplarının tümünde ortak atadan gelen aynı tek nükleotid polimorfizmi (SNP) mutasyonuna sahip gen serilerinin oluşturduğu grup. Bir haplogrup benzer haplotiplerden oluşur ve bu sayede bir haplogrubu haplotiplerinden tahmin etmek mümkündür. SNP testi bir haplogrubu doğrular. Haplogruplar harflerle adlandırılır. örneğin R1b1 çeşitli sayı ve harf kombinasyonlarından oluşur. Y kromozomu ve mitokondriyal DNA haplogrupları farklı haplogrupları temsil eder. Haplogrupların oluşumları binlerce yıl öncesine dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup Q-M242 (Y-DNA)</span>

Haplogrup Q-M242 veya kısaca Haplogrup Q insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubu türü.

<span class="mw-page-title-main">Genografik Projesi</span>

Genografik Projesi, National Geographic Society ve IBM tarafından 13 Nisan 2005'te başlatılan, dünya çapında yüz binlerce insandan alınan DNA örneklerini toplayıp analiz ederek tarihsel insan göç modellerini haritalamayı amaçlayan çok yıllı bir genetik antropoloji çalışması.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup R1a (Y-DNA)</span>

Haplogroup R1a veya haplogroup R-M420, İskandinavya ve Orta Avrupa'dan güney Sibirya ve Güney Asya'ya kadar uzanan, Avrasya'daki geniş bir bölgeye dağılmış bir insan Y-kromozom DNA haplogrubu.

Genetik çalışmalar, Rusların Polonyalılara, Belaruslulara, Ukraynalılara ve diğer Slavlara olduğu kadar Estonlara, Letonlara, Litvanlara ve Macarlara da yakın olduğunu göstermektedir.

Haplogrup L-M20 insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. Tek nükleotid polimorfizminde M11, M20, M61 ve M185 farklılıkları bulunmaktadır. K Haplogrubunun ikincil soyundan gelen L-M20, LT Haplogrubunun ana koludur. L haplogrubunun alternatif filogenetik adı K1a'dır. Belucistan (28%), Kuzey Afganistan (25%) ve Güney Hindistan (19%) başta olmak üzere Güney Asya'da, Tacikistan'da ve Anadolu'da da görülen bu haplogruba, İran'da da düşük yoğunlukta rastlanmaktadır. Ayrıca, binlerce yıldır Kafkasya, Avrupa ve Orta Asya'da da bu haplogrup çok düşük yoğunlukta görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup R1b (Y-DNA)</span>

Haplogrup R1b (R-M343) veya bilinen adlarıyla Hg1 ve Eu18, insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur.

Haplogrup J-M172 veya yaygın olarak bilinen adıyla J2, haplogrup J-M304'ten türeyen ve insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. Haplogroup J-M172, Batı Asya, Orta Asya, Güney Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'daki günümüz toplumlarında yaygındır. J-M172'nin Kafkas Dağları, Mezopotamya ve Levant arasında ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup E-M215 (Y-DNA)</span>

E- M215 veya E1b1b insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. Tek nükleotid polimorfizmi M215'tir.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup J-M267 (Y-DNA)</span>

Haplogroup J-M172 veya yaygın olarak bilinen adıyla J1, haplogrup J-M304'ten türeyen ve insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur.

Haplogrup I-M438 veya yaygın olarak bilinen adıyla I2, insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. 31.000 ile 26.000 yıl önce ortaya çıktığı düşünülen haplogubun üç ana kolu bulunmaktadır: I-L460, I-L596 ve I-L147.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup C-M130 (Y-DNA)</span>

Haplogrup C, tümü SNP mutasyonları olan UEP M130 / RPS4Y711, P184, P255 ve P260 tarafından tanımlanan majör bir Y kromozom haplogrubudur. Haplogroup F ile birlikte Haplogroup CF'nin iki ana kolundan biridir. Haplogroup C, Afrika dışındaki her kıtanın antik popülasyonların görülmekteydi. Günümüz Doğu Asya, Orta Asya ve Sibirya halklarında sık olarak görülmektedir. Kuzey Amerika ve Avustralya'nın yanı sıra Avrupa, Doğu Akdeniz ve Japonya'da da görülmektedir. Haplogrup ayrıca Güneydoğu Asya, Güney Asya ve Güneybatı Asya'nın günümüzdeki pek çok popülasyonunda orta ila düşük sıklıkta bulunur.

Ust'-Ishim adamı, batı Sibirya'da, günümüzden 45.000 yıl önce yaşayan, ilk modern insanlardan birinin kalıntılarına verilen isimdir. Fosil, en eski modern insan genomu olan genomunun bu şekilde deşifre edilmesine izin veren bozulmamış DNA'ya sahip olması bakımından dikkat çekicidir.

<span class="mw-page-title-main">Family Tree DNA</span>

FamilyTreeDNA Houston, Texas'ta bulunan ticari bir genetik test şirketidir. Şirket; otozomal DNA, Y-DNA ve MT-DNA analizi yapmaktadır. Şirket dünya genelinde Y-DNA ve MT-DNA verilerinde en büyük veritabanına sahip olmakla birlikte, otozomal DNA'da en büyük 4. veritabanına sahiptir. Ayrıca Avrupa otozomal DNA veritabanında birinci sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Haplogroup C-M8</span>

Haplogroup C-M8, bir Y kromozomu haplogrouptur. Haplogroup C-M130'un soyundan gelen Haplogroup C1a'nın iki kolundan biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.