İçeriğe atla

İnka mitolojisi

İnka mitolojisi, mitolojik olan ve İnka inançlarının açıklanmasını veya sembolize edilmesini sağlayan birçok hikâye ve efsaneler içerir.

Peru'yu işgal eden Francisco Pizarro´nun İspanya birlikleriyle beraber bölgeye gelen Hristiyan rahipler, İnkaların Kipus adını verdikleri hasırlara yazdıkları kayıtların hepsini yaktılar. Ancak bugünkü inanışa göre Kipuslar, fonolojik ve logografik verilerin üzerine kaydedilebildiği ikili bir sistemle yazılıyorlardı. Günümüzde İnkalarla ilgili bildiklerimiz ya Hristiyan rahiplerin anlatımlarından, ya İnka mimarisi ve el sanatlarındaki işlemelerden (ikonografi) ya da yerli insanlarca dilden dile aktarılan mitler ve efsanelerden gelmektedir.

İnka kuruluş efsaneleri

Manco Capac, Peru´daki İnka Hanedanlığı´nın efsanevi kurucusudur. Efsaneler hakkında çeşitli rivayetler vardır. Bir efsanede, Viracocha´nın oğlu olduğu söylenir. Bir diğerinde ise Titicaca Gölü´nde Güneş Tanrısı İnti tarafından büyütüldüğü söylenir.

Manco Capac´nın iktidara gelişi hakkında da birçok efsane vardır. İlkinde, Manco Capac ve kardeşi Pachacamac, Inti´nin oğullarıdır. Manco Capac, babasi tarafından ateş ve güneş tanrısı olarak kutsanmıştır. Cuzco´ya ulasmak için yeralti tünelleri kazmıştır ve bir tapınak yapmıştır. Yolculukları sırasında Manco´nun kardeşlerinden birisi taşa dönüşmüştür (huaca). Bir diğer efsanede ise Cuzco´ya yeraltindna gitmek yerine Titicaca Gölü'nün içinden gitmişlerdir.

Tici Virachocha efsanesinde Manco Capac, Cuzco´nun 25 km güneyindeki Pacari-Tampu, bugün bilinen adıyla Pacaritambo´lu Tici Viracocha´nin oğludur. O ve erkek kardeşleri (Ayar Anca, Ayar Cachi ve Ayar Uchu); ve kız kardeşleri (Mama Ocllo, Mama Huaco, Mama Raua ve Mama Cura) Cuzco´ya yakın bir yerde yasadilar. Cesitlilik arz etmesine ragmen genel inanis, Manco´nun acgözlü davranarak diğer kardeşlerine ihanet edip onları öldürmesiyle beraber Cuzco´nun tek hakimi haline geldiğidir.

Tanrılar

Roma İmpataratorluğu gibi İnkalar da hükümdarlıklarına kattıkları kültürlerin kendi dinlerini korumalarına izin vermiştir. İnka tanrılarından bazıları aşagıda listelenmiştir. Çoğunun görevleri birbiriyle kesişir.

  • Apo Dağların tanrısı
  • Apocatequil (aka Apotequil) şimşek tanrısı
  • Ataguchu yaratilis mitine yardım eden tanrı
  • Catequil şimşek ve yıldırım tanrısı
  • Cavillace, bakire tanrı. Coniraya´nin spermi ve Ay Tanrısı.
  • Chasca şafak ve alacakaranlık tanrıçası
  • Chasca Coyllur çeçek ve genç kız tanrıçası
  • Mama Coca (aka Cocomama) sağlık ve iyilik tanrıçası. Vücudunun ikiye ayrıldığı ve bir parçasının coca bitkisine dönüştügü söylenir.
  • Coniraya Ay tanrısı
  • Copacati Göl tanrıçası
  • Ekkeko kalp ve zenginlik tanrıçası
  • Illapa iklim tanrısı.
  • Inti Güneş tanrısı. İnti en önemli tanri olarak kabul edilir.
  • Kon yagmur ve rüzgâr tanrısı. Inti ve Mama Quilla´nin oğulları.
  • Mama Allpa bereket tanrıçası
  • Mama Cocha deniz ve balık tanrıçası
  • Mama Pacha (aka Pachamama) deprem tanrıçası
  • Mama Quilla Ay Anne. Evlilik tanrıçası. Inti´nin kardeşi ve karisi. Manco Capac, Pachacamac, Kon ve Mama Ocllo´nun aneleri.
  • Mama Zara mahsul tanrıçası.
  • Pacha Camac toprak yapıcı tanrı
  • Pariacaca su ve sel tanrısı.
  • Paricia sel tanrısı
  • Supay ölüm tanrısı. Seytan soyundandir.
  • Urcaguary zangin yeralti madenlerinin tanrısı.

Önemli yerler

  • Uca Pacha: Aşıklar dünyası. Cehenneme benzer. Dünyanın merkezindedir.
  • Hanan Pacha: Yüksek dünya. Cennete benzer.

Bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Mısır tanrıları Mısır mitolojisinde adı geçen tanrılardır.

Inti-Illimani, Şilili bir müzik grubu. Grubun adı Aymara dilinden gelir: "Inti", aynı zamanda ataları saydıkları yaratıcı tanrı Viracocha'nın oğlu İnka Güneş Tanrısı ve Güneş, "Illimani" de bir kuş olan kondor ve La Paz, Bolivya dolaylarında Illimani Dağı anlamına gelmektedir. Dolayısıyla kelimelerin birleşmesi "Illimani Dağı'nın güneşi" veya "Güneşin kondorları" demektir.

<span class="mw-page-title-main">Mama Ocllo</span> İnka mitolojisinde bir ana tanrıça

Mama Ocllo, İnka mitolojisinde bir ana tanrıça. Bereket tanrıçası olarak da kabul edildiği olmuştur. Bir efsanede Güneş tanrısı Inti ile Ay tanrıçası Mama Quilla'nın çocuğu olarak geçse de, bir başka efsanede Viracocha ve Mama Cocha'nın çocuğu olarak geçer. Manco Capac'ın kız kardeşi ve eşidir. Cuzco'yu beraber keşfetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Titikaka Gölü</span> Güney Amerikada bir göl

Titikaka Gölü, And Dağları'nda Bolivya ve Peru sınırında yer alan büyük bir tatlı su gölüdür. Genellikle dünyanın gezilebilir en yüksek gölü olarak adlandırılır. Titicaca, hem su hacmi hem de yüzey alanı bakımından Güney Amerika'nın en büyük gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Adası</span>

Güneş Adası, Titikaka Gölü üzerinde, Bolivya'ya ait bir ada.

<span class="mw-page-title-main">Inti</span> İnka mitolojisinde güneş ve gökkuşağının tanrısı

İnti, İnka mitolojisinde güneş ve gökkuşağının tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Manco Capac</span>

Manco Capac, İnka mitolojisinde ilk İnka ve Cusco Kralı. Manco Capac'ın ortaya çıkışıyla ilgili çeşitli hikâyeler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tufan</span>

Tufan, birçok yerel efsaneye ve kutsal kitaplara göre Tanrı tarafından bir kavmi, milleti ya da tüm insanları cezalandırmak amacıyla gönderildiğine inanılan büyük felaket. Tufanın detayları farklı kültürlerde farklılıklar arz etmekle beraber en çok bilinen şekli Nuh Tufanı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tüylü yılan</span> Maya ve Aztek kültürlerinde rüzgar ve yağmur tanrısı

Tüylü yılan, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarında önemli doğaüstü varlık ya da tanrı.

<span class="mw-page-title-main">İnka İmparatorluğu</span>

İnka İmparatorluğu, Kolomb öncesi Amerika'nın en büyük imparatorluğudur. İnka terimi, yarı efsanevi kurucu Manco Capac'tan 1532'de İspanyollara yenik düşmüş Atahualpa'ya dek toplam 13 imparatordan oluşan bir hanedanın hükmettiği Kolomb öncesi Güney Amerika halklarının tarihi ve uygarlığına ilişkin her türlü olayı kapsayan bir ifadedir.

<span class="mw-page-title-main">Tiwanaku</span>

Tiwanaku Tiahuanaco veya Tiahuanacu, Bolivya'da Pre-İnka (İnka-öncesi) kültürüne ait önemli harabelerin bulunduğu küçük bir şehirdir. Tiahuanaco'nun nüfusu günümüzde 800 kişidir, şehir deniz seviyesinden 4.000 m yüksekte, Altiplano'nun verimsiz düzlüğünde bulunur. La Paz'dan 70 km batıda Peru sınır geçişi olan Desaguadero yolu üzerindedir. Harabeler 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası'dır. Kelimenin Aymara dilinde anlamı "merkezdeki taş'"'tır.

<span class="mw-page-title-main">Viracocha</span>

Viracocha ya da Tici Viracocha, medeniyetin yaratıcısı İnka panteonundaki en önemli tanrıdır. Viracocha güneşin ve fırtınaların tanrısıdır. Kafasına güneşten bir taç takmış, ellerinde yıldırımlar tutuyor ve gözlerinden yağmur yağıyor olarak tasvir edilir. Viracocha, Kolombiya mitolojisindeki figürlerden biri olan Bochica'ya benzer.

İlgili kitaplar

<span class="mw-page-title-main">Aborijin mitolojisi</span>

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Thor (Marvel Comics) yardımcı karakterleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Marvel Comics'in Cermen mitolojisinden uyarladığı Thor çizgi romanında birçok yardımcı karakter bulunmaktadır. Bu karakterlerin de çoğunun Cermen mitolojisi ve diğer mitolojilerden alınmış olduğu gibi Marvel'in kendi yarattığı kurgusal karakterleri de mevcuttur. Bu karakterler başta süper kahramanlar olmak üzere dünyalı insan ve mutantlardan Elf, Troll, Dev ve Ejderha gibi sihirli yaratıklara ve uzaylılardan tanrılar ve diğer kozmik varlıklara kadar çok geniş bir yelpazede yer almaktadır. Diğer Marvel kahramanları önemli karakterlerdir. En önemli karakterler Thor'un ailesi ve halkı olan Asgard tanrılarıdır. Ayrıca, bu çizgi romanda görünen mitolojik tanrılar arasında en önemli tanrılar da onlardır. Elf Faradei, Troll Ulik, Kara Elf Malekith gibi pek çok dost ve düşmanı da bu panteonla bağlantılı sihirli yaratıklardır. İkinci en önemli tanrı grubuysa Thor'un dostu Herkül'ün de mensubu olduğu Olympos tanrılarıdır. Vişnu, Manitu, Horus ve Leir gibi diğer panteonların tanrıları da sık sık bu çizgi romanda yer almıştır. Galactus, Celestialler,Eternaller gibi kozmik varlıklar ve Skrull, Kree, Korbinite gibi uzaylı ırklar da önemli yer tutar.

Güneş tanrısı, Güneş'i veya onun bir yönünü, genellikle algılanan gücü ve gücü ile temsil eden bir tanrı veya tanrıçadır. Güneş tanrıları ve Güneş ibadeti, kayıtlı tarihin çoğunda çeşitli biçimlerde bulunabilir. Aşağıdaki güneş tanrılarının bir listesidir:

<span class="mw-page-title-main">Doğa tanrıları listesi</span>

Doğa ibadetinde bir doğa tanrısı, su tanrısı, bitki tanrısı, gök tanrısı, güneş tanrısı, ateş tanrısı veya dağlar, ağaçlar veya yanardağlar gibi doğal olarak meydana gelen diğer olaylar gibi doğa güçlerinden sorumlu bir tanrıdır.