Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.
Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.
Gürcüce, bir Kafkas halkı olan Gürcülerin konuştuğu dil. Gürcistan'ın resmî ve öğretim dilidir. Modern Gürcüce, Kartli diyalekti temelinde gelişmiş ve 5. yüzyıldan itibaren Gürcü edebiyatının tek dili olmuştur.
Gürcü alfabesi, Güney Kafkas dillerinin, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan alfabedir. 1940'larda Osetçe ve 1937-1954 arasında Abhazcanın yazımında da kullanılmıştır. Gürcü alfabesi Dağıstan'da Avarlar tarafından da yüzyıllarca Avar dilini yazmak için kullanılmıştır. Avarlar Gürcü krallıkları ile Alazan vadisi yüzünden çatışmaya başlayınca Gürcü alfabesi, 16. yüzyıldan itibaren yerini Avar dili için düzenlenmiş Arap harflerinden oluşan Ajam alfabesine bıraktı.
Qq, Türk alfabesinde bulunmayan bir harftir. Ancak Türkçede kû /cuː/ ismiyle bilinir. Uluslararası Fonetik Alfabesi'nde ötümsüz küçükdilsil patlamalı ünsüzü gösterir.
Güney Kafkas dilleri, Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağları'nın güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svancadan oluşan dil ailesidir. Dünya çapında yaklaşık 5.2 milyon konuşanı vardır. Diğer hiçbir dil ailesi ile ilişkisi tespit edilemeyen Güney Kafkas dilleri, dünyanın birincil dil ailelerinden biridir. Güney Kafkas dillerinde yazılmış en eski edebi kaynak, Asomtavruli harfleriyle yazılmış Eski Gürcüce Bir el Qutt yazıtlarıdır. MS 430 yılına tarihlenen yazıt, Beytüllahim yakınlarındaki bir Gürcü manastırında bulunmuştur. Gürcücenin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupa'daki Lazlar için Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.
Laz alfabesi Lazcanın yazılması için kullanılan bir yazı sistemidir. Lazlar Türkiye'de Latin alfabesinden geliştirilmiş bir yazı sistemini, Gürcistan'da ise Gürcü alfabesini kullanmaktadır.
İni, Ermeni alfabesi ve Gürcü alfabesi alfabelerinde i harfinin adı:
- İni - Ermeni alfabesinin on birinci harfi
- İni - Gürcü alfabesinin dokuzuncu harfi
Helrtva Gürcü hükümdarlarının, patriklerinin, kraliyet ve soylu prenslerinin kaligrafik bir monogramı, mührü veya imzasıdır.
Ani, Gürcü alfabesinin ilk harfidir. Gürcü yazı sistemindeki beş ünlüden biridir. Açık orta aralıklı sesli harftir. Ani (ა) Türkçedeki "a" harfi gibi telaffuz edilir. Eski Gürcü hesap sisteminde ani, 1 rakamının karşılığıydı.
Oni Gürcü alfabesinin on dördüncü harfidir. Gürcü yazı sistemindeki beş ünlüden biridir. Oni (ო) Türkçedeki "o" harfi gibi telaffuz edilir. Eski Gürcü hesap sisteminde ani, 70 sayısının karşılığıydı.
Ateni Sioni Kilisesi 7. yüzyılın başlarında inşa edilmiş bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gori şehrinin 10 km güneyinde, tarihsel Ateni şehrinin de bulunduğu Tana Nehri vadisinde yer alır. Kiliseye adını veren "Sioni" kelimesi Kudüs'teki Zion Dağı'ndan gelir.
Berta İncili, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Berta köyündeki Berta Manastırı'nda yazıya geçirilmiş Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır. İkisi birlikte "Berta İncilleri" olarak bilinir.
ჲ, ⴢ, Ⴢ, Ჲ (yota), Eski Gürcü alfabesinin on beşinci harfidir. Türkçedeki "y" harfi gibi söylenir. Eski Gürcü sayı sisteminde altmışı (60) karşılıyordu. "Yota", Gürcü alfabesinde kelimenin başına gelmeyen tek harfti. Yaygın biçimde kelimenin sonunda yer alıyordu ve ismin yalın durum ekiydi: დედაჲ, მამაჲ.
Merenisi Kilisesi veya Merenesi Kilisesi, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağı Yukarıbakraçlı köyünde eski bir Gürcü kilisesidir.
Davati Steli haç formunda kireç taşından mamul bir steldir. Stelin üzerinde Meryem Ana ile baş melekler Mikail ve Cebrail'in de tasvir edildiği birer alçak rölyef ve Gürcüce Asomtavruli yazısıyla yazılmış en eski yazıtlardan biri bulunur. İsa'nın Miraç Yortusu tasvirinin bulunduğu sanılan stelin üst kısmı kırılmış ve kaybolmuştur. 4 ila 5. yüzyıl arasında tarihlenen stel, 1985 yılında Duşeti Belediyesi'nin bir yayla köyü olan Davati'de, Meryem Ana'ya adanmış küçük bir kilisede keşfedilmiştir.
Odeki Kilisesi, Aşağı Odeki Kilisesi ve Aşağı Odik Kilisesi olarak da bilinir, Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı Odeki olan Aşağıserdarlı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.
Kvacvari, Gürcü Hristiyan geleneğinde, haç formunda anıtsal mezar taşına verilen isimdir. Kvacvari kelimesi, taş anlamındaki "kva" (ქვა) ile haç anlamındaki "cvari" (ჯვარი) kelimelerinden oluşur ve "haçtaş" anlamına gelir.
Tbeti İncilleri, tarihsel Şavşeti bölgesinde, bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde bulunan Tbeti Manastırı'nda kopyalanmış olan elyazması Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır.
Eni Gürcü alfabesinin beşinci harfidir. Gürcü yazı sistemindeki beş ünlüden biridir. Türkçedeki "e" harfi gibi telaffuz edilir. Eni, eski Gürcü hesap sisteminde 5 rakamının karşılığıydı.
