İçeriğe atla

İmtiyaz Madalyası

İmtiyaz Madalyası veya İmtiyaz Nişanı (Osmanlıca: ‏امتياز نشانی), Sultan II. Abdülhamid dönemi olan 23 Eylül 1882 tarihinden itibaren, Osmanlı İmparatorluğu adına verilmeye başlanan sivil ve askerî madalyadır. Altın ve gümüş olmak üzere iki ayrı madenden imal edilen imtiyaz madalyasının bir yüzünde saltanat arması, diğer yüzünde, “Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye uğrunda fevkalâde sadakat ve şecaat ibraz edenlere mahsus madalyadır” ibaresi ve altında iç kısmına verilen kişinin adının yazıldığı bir hilâl bulunmaktadır. Üzerindeki ibareden dolayı madalyaya “sadakat ve şecaat madalyası” da denilmiş, bu yüzden zaman zaman ikincisinin imtiyaz madalyasından ayrı olduğu zannedilmiştir.

İmtiyaz Madalyası
‏امتياز نشانی
Altın ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları

Osmanlı Padişahı tarafından verilir
Ülke Osmanlı İmparatorluğu
TürSivil ve askeri madalya
GerekçeAskeri veya diğer birçok alanda devlete hizmet eden kişilere verilirdi
SavaşDünya Savaşı için Çapraz kılıç (1333/1917)
DurumVerilmemektedir
İstatistikler
Kuruluş23 Eylül 1882
İlk Verilişi11 Eylül 1883
Öncelik
ÜstAltın–Yok (En yüksek askerî madalya)
Gümüş–Liyakat Madalyası (Altın)
AstAltın–Liyakat Madalyası (Altın)
Gümüş–Liyakat Madalyası (Gümüş)
Harp Madalyası

Tarihçesi

Devlete ve ülkeye bağlılık gösterenlere, millet ve memleket yararına bir keşifte bulunanlara ve devletin verdiği görevleri başarıyla yerine getirenlere verilmek üzere 21 Zilkade 1300 (23 Eylül 1882) tarihinde, Sultan II. Abdülhamid tarafından ihdas edilmiş, madalyanın bizzat padişah tarafından verileceği nizamnâmesinde belirtilmiştir. Genel olarak devlete karşı hizmeti görülenlere önce gümüş, ikinci defa verilmesi icap ettiğinde ise altın imtiyaz madalyası takılırdı. Ancak hizmete göre ilk defa altın olanı da takdim edilir, bu durumda gümüşü de birlikte verilirdi. İmtiyaz madalyasının veriliş sebebi verilen kişinin adıyla birlikte madalya beratına kaydedilirdi.[1] Mülkiye memurları madalyalarını ancak resmî günlerde, askeriyeye mensup olanlar ise devamlı takarlardı. Madalyanın kurdelesi imtiyaz nişanı kurdelesiyle aynı renkte olup yarısı yeşil, yarısı kırmızı idi. Altın madalya savaşlarda en yüksek cesaret gösteren Osmanlı askerlerine verilirdi. I. Dünya Savaşı sırasında verilen madalyalarda çapraz kılıç ve üzerinde verildiği Rumî yılın bulunduğu toka bulunmaktadır. Mecidiye Nişanı'nda bulunan Sadakat, Hamiyyet (din-aile-vatan-mukaddes olan şeyleri koruma duygusu), Gayret ve Şecâ'at (cesaret) kelimeleri bu madalyada da bulunurdu. Madalya, yabancı askerlere verilmezdi. Ancak bunun tek istisnası I. Dünya Savaşı sırasında Alman askerlere verilmesidir. Madalya bizzat sultan veya onun adına yüksek bir devlet adamı tarafından verilirdi. Sahibinin ölümüyle beraber madalya varislerine geçmezdi.[2] İmtiyaz madalyası, nizamnâmesinde bu madalyanın askeriye mensuplarına tek tek veya toplu olarak verilebileceği ifade edildiğinden; savaş madalyası özelliği de taşıyordu. 16 Kasım 1914’te, savaş sırasındaki başarılarından dolayı askeriye veya mülkiye mensuplarına verilecek imtiyaz ve liyakat madalyaları kurdelelerine madalya ile aynı madenden yapılmış iki kılıçla bir levha asılması kararlaştırıldı. Bu levhada savaşın ismi de belirtilir ve madalyaya sahip olan kişinin hizmetinin her tekrarlanışında yenisi verilerek aynı madalya kurdelesi üzerine sıralanırdı. Böylece savaşta verilen imtiyaz ve liyakat madalyaları normal zamanda verilenlerden ayırt edilmiş olurdu. 1 Mart 1915 tarihi sonrasında; savaş esnasında askerî erkâna verilecek imtiyaz ve liyakat madalyaları harçtan muaf tutuldu. Ayrıca rütbe ve unvan farkı gözetmeksizin, Osmanlı Devleti ve müttefiklerinin ordu ve donanmalarında görevli veya gönüllü olarak bulunan ve savaş sırasında yararlılık gösterenlere verilmek üzere tek rütbeli ve tunçtan yapılmış savaş madalyası ihdas edildi.[3] Bu madalyanın tahsis edilmesi ile birlikte, imtiyaz ve liyakat madalyalarının savaşa mahsus olarak ancak savaş madalyasına sahip olanlara verilmesi kararlaştırıldı. Daha önce savaşa mahsus olarak verilen imtiyaz ve liyakat madalyaları için uygulanan usul, 3 Mart 1917 sonrasında oluşan yasa ile esasen savaşa mahsus olmayan, fakat savaş sırasında da verilebilen bütün madalya ve nişanlar için geçerli kılındı. Böylece savaş madalyaları dışında savaş sırasında verilen bütün madalyaların şeritlerine çift kılıçla bir levha ve nişanların üzerine de çift kılıç ilâve edilmeye başlandı.

Nizamnâmede imtiyaz madalyasının mirasçılara intikali konusunda bir açıklık bulunmamaktadır. Bununla birlikte madalyalar genel olarak sahibinin ölümünden sonra büyük evlâdına intikal ederdi. Fakat şahsa mahsus olmaları sebebiyle taşıma hakkı ancak padişahın izniyle verilebilirdi. İmtiyaz madalyasının ihdasından bir süre sonra da bu husus, 24 Eylül 1887 tarihinde bir nizama bağlandı. Buna göre; sahibinin ölümü halinde madalya, taşıma hakkı olmaksızın sadece bir iftihar vesilesi olarak veresesine intikal ederdi. Ölen kişinin güzel ahlâkı ile tanınmış ve devlet tarafından iyi hizmetleri görülmüş erkek evlâdı bulunması durumunda bir beratla kendisine taşıma hakkı da verilebilirdi. Bir ara imtiyaz madalyasının evlâda intikal ettirilmemesi ve kullandırılmaması konusunda 22 Ekim 1900 tarihinde bir irade çıkmışsa da; mevcut usul, bir süre daha yürürlükte kaldı. Nihayet 1920 yılında taşıma hakkı verilmeksizin iftihar vesilesi olmak üzere veresesine intikali kabul edildi.

İmtiyaz madalyası, bir savaşta veya diğer bazı olaylar sırasında önemli hizmetleri görülenlere verilen madalyalardan farklıdır. Genel nitelikteki diğer madalyalar (iftihar ve liyakat) içinde en değerli olanı imtiyaz madalyasıdır. Farklı madenlerden imal edilmiş türleri bulunan umumi madalyaların itibar sırasının tayininde maden türleri de önem taşırdı. Liyakat ve imtiyaz madalyalarının itibar sırası altın imtiyaz, altın liyakat, gümüş imtiyaz ve gümüş liyakat şeklindeydi. Ayrıca aynı madenden yapıldığı halde savaş vesilesiyle verilenleri normal zamanda verilenlerinden daha değerli sayılırdı. Sol göğüs üzerine ve omuza yakın biçimde takılan genel madalyalar itibar sırasına göre önden kola doğru sıralanır ve itibarı az olan madalya kola daha yakın olurdu. Değişik tarihlerde farklı ebatlarda basılmış türlerine de rastlanan bu madalya Osmanlı Devleti’nin sona erişine kadar kullanılmıştır.[4]

Edebiyat

  • Edhem Eldem, İftihar ve İmtiyaz : Osmanlı Nişan ve Madalyaları Tarihi İstanbul 2004, ISBN 975-93692-8-1.
  • Metin Erüreten, Osmanlı madalyaları ve nişanları. Belgelerle tarihi, İstanbul 2001, ISBN 975-97637-0-2.
  • Die Orden, Wappen und Flaggen aller Regenten und Staaten. 5 Teile. Ruhl, Leipzig 1883–1887.

Kaynakça

  1. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul. Meclis-i Tanzîmât Defteri, nr. 35, s. 18, 22-23, 36, 46-48, 56.
  2. ^ Tezer, Tim. "Ottoman Decorations". turkishmedals.net. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011. 
  3. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul. Teşrifat Kalemi, nr. 240/99/3; 263/100/4-5, 9, 12; 268/20; 280/28/2-4, 7, 9.
  4. ^ Darphane Müzesi Madenî Para ve Madalya Kataloğu, İstanbul 1973 (Damga Matbaası), s. 89-90.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Madalya</span>

Madalya veya diğer adıyla madalyon, savaşta yararlık gösterenlere, yarışlarda derece alanlara ödül, bazen de önemli bir olay dolayısıyla ilgililere hatıra olarak verilen metal nişan. Ödülleri inceleyen bilime faleristik denir.

<span class="mw-page-title-main">Osman Nuri Koptagel</span> Türk asker ve siyasetçi

Osman Nuri Koptagel, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Silahlı Kuvvetleri Şeref Madalyası</span>

Türk Silahlı Kuvvetleri Şeref Madalyası 1967 yılından itibaren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başarılı personeline verdiği madalya. Savaşın sevk ve idaresinde ve kazanılmasında önemli rol oynayanlara altın kaplama; hayatı tehlikede olan kişi ve birlikleri, kendi hayatını tehlikeye koyarak kurtaran Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere gümüş kaplama şeref madalyası verilir.

Fevzi Uçaner Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Nazmi Toker</span> Türk siyasetçi

Mehmet Nazmi Toker, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Harp Madalyası</span> I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı cephelerinde yararlılık gösterenlere verilen madalya

Harp Madalyası, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cephelerinde üstün cesaret ve kahramanlık gösteren Osmanlı ve İttifak Devletleri askerlerine V. Mehmed Reşad tarafından ilk kez 1 Mart 1915 tarihinde verilen askerî madalyadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son madalyasıdır. İngilizler tarafından Gelibolu Yıldızı, Almanlar tarafından ise Demir Hilal olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Sabri Erçetin</span>

Mehmet Sabri Erçetin,, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nda görev yapmış Türk subay.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Arif Örgüç</span> Türk asker

Hacı Mehmet Arif Örgüç, Türk asker.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Doğan</span> Eski Türk Hava Kuvvetleri Komutanı

Zeki Doğan,, Türk asker.

<span class="mw-page-title-main">Rüştü Sakarya</span> Türk asker (1877-1951)

Mehmet Rüştü Sakarya (1877, İstanbul – 2 Aralık 1951, İstanbul) Türk asker.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Emin Yazgan</span> Türk asker

Mehmet Emin Yazgan, Türk asker.

<span class="mw-page-title-main">Sami Sabit Karaman</span>

Sami Sabit Karaman Türk asker.

<span class="mw-page-title-main">Liyakat Madalyası (Osmanlı İmparatorluğu)</span> Osmanlı Padişahı tarafından verilen askeri ve sivil madalya

Liyakat Madalyası, 1890 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilmeye başlanan sivil ve askerî madalyadır. Altın ve Gümüş olmak üzere iki sınıftan oluşmaktadır. Madalya, I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar, Osmanlı İmparatorluğu'nda verilmeye devam etti. Madalya, topluma genel olarak örnek olan sivillere de verilirdi. 1905 yılında, hayırsever kadınlara madalya almak için izin verildi. Madalyanın altın ve gümüş sınıflarında 25 mm olan çapı değişmezdi. Madalya, dar, yeşil yan çizgili kırmızı kurdeleyle askıya alınmıştı. Dünya Savaşı sırasında verilenlere, iki çapraz kılıç ve H.1333 (1915) tarih yazılı bir toka, kurdele ile bağlandı.

<span class="mw-page-title-main">Osmaniye Nişanı</span>

Osmaniye Nişanı, 1862 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilmeye başlanan sivil ve askerî nişandır. Sultan Abdülaziz tahta geçtikten sonra 9 Aralık 1861 tarihinde yeni bir nişanın ihdasına yönelik irade buyurdu. 1862'den itibaren verilmeye başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Yorgi kurdelesi</span>

Aziz Yorgi kurdelesi veya Yorgi kurdelesi, adını Hristiyan azizlerinden Yorgi'den alan, Rusya'da yaygın olarak tanınan askeri/tarihi sembolü. Kurdele üç siyah ve iki turuncu çizgiden oluşan çift renk desenden oluşur. Bu sembol Rus İmparatorluğu, Sovyetler Birliği cumhuriyetleri ve şimdiki Rusya tarafından verilen birçok yüksek askeri ödülün süslemesinin bir bileşenidir.

<span class="mw-page-title-main">Tahlisiye Madalyası</span>

Tahlisiye Madalyası, Cankurtaran Madalyası veya Tahlis-i Can Madalyası, Sultan Abdulmecid döneminde Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilmeye başlanan sivil madalyadır. Tahlis, kurtarmak anlamına gelen Arapça kökenli eski bir kelimedir. Bu isimdeki madalya ise boğulma, yangın gibi afetler sırasında hayatını tehlikeye atarak can kurtaran kişilere verilirdi. Madalya, başvuru esasıyla verilirdi ve başvuran kişinin canını tehlikeye atarak bir kişiyi kurtarması beklenirdi. Madalyayı olay yeri şahitlerin şahitliği ile alınırdı. Dört kademeli madalyanın ilk kademesi yeşil kurdele, ikinci kademesi kırmızı kurdele, üçüncü kademesi beyaz kurdele ve dördüncü kademesi bu üç rengin karışımdan oluşan renkli bir kurdeleye sahipti. Madalyayı ilk kez alan kişiler birinci kademe yeşil kurdeleli madalyayı alırken, zaten madalyası olan bir kişi tekrar can kurtarırsa bir üst kademedeki madalyayı almaya hak kazanırdı.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Mehmed Abdülhalim</span>

Şehzade Mehmed Abdülhalim ;, Şehzade Selim Süleyman'ın oğlu ve Sultan Abdülmecid'in torunu olan Osmanlı şehzadesidir.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Ahmed Nuri</span>

Şehzade Ahmed Nuri ;, Sultan II. Abdülhamid ve eşi Bedrifelek Kadınefendi'nin üçüncü oğlu olan Osmanlı şehzadesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nazi Almanyası'nın Madalya ve Nişanları</span>

Nazi Almanyası'nın Madalya ve Nişanları, 1923 ve 1945 yılları arasında ilk olarak Nazi Partisi tarafından daha sonra Nazi Almanyası tarafından takdim edilmiş askerî, politik ve sivil madalya ve nişanlardı.
İlk ödüller 1920'lerde, parti üniformalarına takılan politik nişanların yanı sıra 1. Dünya Savaşı yahut öncesinde kazanılmış ödüllerin giyimiyle Naziler Almanya'da ulusal güç olmadan başladı.
1933'ten sonra devlet, her Alman vatandaşına takdim edilebilecek sivil nişanlar oluşturmaya başladı. Böylece bazı ödüller Nazi Partisi üyeleri, Alman askerî personeli ve sıradan sivillere verilir hale geldi. Alman devletinin çoğu standart ödülü, Hayat Kurtarma Madalyaları gibi, Nazi sembolü svastikayı içermesi için yeniden tasarladı.
Wehrmacht Uzun Hizmet Madalyası ve onu takip eden ödüller olan İspanya İç Savaşı'na katılımı ödüllendirmek için İspanyol Haçı, Avusturya'nın İlhakı'na katılımı ödüllendirmek için Anschluss Hatıra Madalyası, Sudetenland'ın İlhakı'na katılımı ödüllendirmek için Sudetenland Madalyası ve son olarak Memel'in İlhakı'na katılımı ödüllendirmek için Memel Madalyası da dahil olmak üzere savaş öncesi dönemde bir dizi askerî ödül oluşturuldu. En çok askerî ödül, 2. Dünya Savaşı patlak verdikten sonra, 1939'da oluşturuldu. Ödüller Yönetmeliği, askerî, sivil ve politik ödüllerin herhangi bir askerî veya paramiliter üniformaya aynı anda giyimine izin veriyordu.
Nazi Almanyası madalya ve nişanlarının nazilerin 1945'teki mağlubiyetinin ardından svastika sembolünün kullanımının yasaklanmasıyla birlikte verilmesi durduruldu. 1957'de Batı Almanya, madalya ve nişanlarla taltif edilmiş gazilerin madalya ve nişanlarını Bundeswehr üniformasına takabilmesine izin verdi. 2. Dünya Savaşı kahramanlık ve cephe madalyalarının çoğu da svastikanın kaldırılması şartıyla giyimine izin verilen madalya ve nişanlar arasındaydı. Bu şart birçok ödülün yeniden tasarlanmasına öncülük etti. Örneğin, Demir Haç'taki ve Savaş Liyakat Haçı'ndaki svastika üç yapraklı meşe yaprağı demetiyle değiştirildi. Ek olarak Batı Almanya ve Doğu Almanya hükûmetlerince savaş sonrası hizmet için yeni askerî ödüller oluşturuldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nın askeri ödülleri</span> Vikimedya liste maddesi

İkinci Dünya Savaşı'nın askeri ödülleri, bu liste İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonunda, savaşçılara üstün hizmetlerinden dolayı verilen nişan ve ödülleri gösterir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.