İçeriğe atla

İli Türkleri

İli Türkleri, Çin'in Kuzey Sincan'ındaki İli Kazak Özerk İli ve Kazakistan'a özgü, Çin'de tanınmayan bir Türk etnik grubudur. Kendilerine "Türk" veya "Zhonghua Minzu" diyorlar.[1] Sözlü tarihleri, Özbekistan'ın Fergana Vadisi'nden geldiklerini söylüyor.[2] Farklı İli Türki dili, Karluk dillerine aittir, ancak Çinli yetkililer tarafından Özbekçe olarak listelenmiştir.[2]

İli Türkleri göçebe ve hayvancılıkta iyidir. Dillerinde birçok benzersiz hayvancılık kelimesi vardır.[3][4]

Kaynakça

  1. ^ Xinjiang Weiwu'er Zizhiqu Minzu Yuyan Wenzi Gongzuo Weiyuanhui 新疆维吾尔自治区民族语言文字工作委员会 (2002). Xīnjiāng mínzú yǔyán fēnbù zhuàngkuàng yǔ fāzhǎn qūshì 新疆民族语言分布状况与发展趋势 (Çince). Pekin: Beijing yuyan daxue chubanshe. ISBN 7-5619-1128-9. 
  2. ^ a b "Ili Turki". Ethnologue. 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Zhao, Xiangru; Aximu 阿西木 (1985). "Xīnjiāng Yīlí dìqū Tǔěrkèhuà de tèdiǎn" 新疆伊犁地区土尔克话的特点. Mínzú yǔwén. 1985 (5): 26-35. 
  4. ^ Zhào, Xiāngrú; Hahn, Reinhard F. (1989). "The Ili Turk People and Their Language". Central Asiatic Journal. 33 (3/4): 261-285. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Urumçi</span> Sincan Uygur Özerk Bölgesinin başkenti

Urumçi ya da Ürümçi, Çin'in kuzeybatısında yer alan, Doğu Türkistan adıyla da bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkentidir. 2,5 milyon nüfuslu bir şehir olup 10.989 km²lik bir alan kaplar. Mançu İmparatorluğu 1884 yılında, Doğu Türkistan istilasını gerçekleştirdiğinde şehre Çince 迪化 (Dihua) adını vermişlerdi. 1955 yılında, daha öncelerden eyalet statüsündeki Doğu Türkistan'ın, Sincan Uygur Özerk Bölgesi olması ile birlikte, başkentin adı da tekrar Urumçi olmuştur. Çin'in batıya açılan en önemli güzergâhlarındandır. Demiryolu taşımacılığında önemli bir geçittir.

<span class="mw-page-title-main">Salarlar</span> Kuzeybatı Çindeki Türk topluluğu

Salarlar ya da Salırlar, Günümüzde Çin'in resmî olarak tanınmış 56 etnik grubundan bir Türk halkıdır. Tarih boyunca Salar, Salır, Salgur, Salur boyu adları verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Salarca</span> Salar halkı tarafından konuşulan türk dili

Salarca, çoğunlukla Çin'in Çinghay ve Kansu eyaletlerinde yaşayan Salar halkı tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Türk dillerinin Oğuz kolunun doğu parçasıdır, diğer Oğuz dilleri çoğunlukla Batı ve Orta Asya'da konuşulmaktadır. Salarlar yaklaşık 105.000 kişidir, yaklaşık 70.000'i (2002) Salar dilini ana dil olarak konuşmaktadır.

İli Türkçesi, 1982 yılı verilerine göre İli vadisinde Gulca şehri yakınında 120 konuşanı bulunan bir Türk lehçesidir. Çin'de ve olasılıkla Kazakistan'da konuşulmaktadır. Bu lehçeyi, Kazak Özerk İli bölgesinde ihtiyar kişiler konuşurlar.

Fuyü Gırgıs dili ya da Fuyü Kırgızcası, bazı Çin kaynaklarında "Heilongjiang Kırgızcası" veya "Dongbei Kırgızcası" olarak da bilinir, Çin'in en doğusunda konuşulan Türk dilidir. Fuyü Kırgızlarının ana dilidir. "Kırgızca" olarak bilinmesine rağmen, Fuyü Gırgıs dili Orta Asya'da konuşulan Kırgızcadan çok farklıdır ve Hakasça ya da diğer Sibirya Türk dillerine daha çok benzer.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki etnik gruplar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubu, Çin hükûmeti "Millî Bölge Özerkliği" (民族区域自治/民族區域自治) adlı siyasetini takip ederek vatandaşlarını etnik gruplarına bölerek belli bölgelerde ayrıcalık haklarını tanımaktadır. Gruplarının hangi etnik grubuna bağlı olacağına karar veren yönetim işlemlerine "Millet Tanımlama İşlemleri" (民族识别工作/民族識別工作) denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kuytun</span>

Kuytun, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeybatısında, İli Kazak özerk iline bağlı bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">İli (il)</span>

İli Kazak Özerk İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzey ve kuzeydoğusunda, Özerk bir ildir. İsmini İli Nehrinden almıştır. Gulca (Yining) başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Sanci Hui (il)</span>

Sanci Hui Özerk İli,, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeydoğusunda, Hui Özerk İli'dir. Sanci başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Hotan (il)</span>

Hotan İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin güneybatısında bir ildir. Hotan başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Kumul (il)</span>

Kumul İli ya da Hami, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin doğusunda, bir ildir. Yönetim merkezi Kumul (Hami)'dir.

<span class="mw-page-title-main">Bao'anlar</span>

Bonanlar veya Bao'anlar, Çin'de Moğol asıllı Müslüman bir azınlık halkıdır. Donşianlar gibi Bao'anlar da Kuzeybatı Çin'de yaşayan azınlık bir halk grubudur. Bao'anlar bir Moğol dili olan Bao'anca dilini konuşurlar ve çoğunluğu Müslümandır. Qinghai Eyaletinde yaşayan Bao'anlar Gansu Eyaletindeki Bao'anlardan oldukça farklı bir diyalektle konuşurlar. Gansu'da yaşayanlar Çincenin, Qinghai'de yaşayanlar da Tibetçenin etkisi altında kalmışlardır.

Memtimin Hoşur, günümüzdeki Uygur Edebiyatı'nda önemli bir mertebe kazanmış yazarlardan birisi.1996 yılında yayınlanan Qum Basqan Sheher (Türkçe adı: Çöl Altındaki Şehir) romanı ile halkın beğenini toplayan yazar, aynı zamanda Çin Yazarlar Cemiyeti'nin de bir üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Merkezi Milletler Üniversitesi</span>

Merkezi Milletler Üniversitesi ya da Çin Minzu Üniversitesi, Çin'in başkenti Pekin'e bağlı Haidian semtinde bulunan, Çin'in etnik azınlıklarına yönelik ulusal üniversitedir. Merkezi Milletler Üniversitesi, etnik azınlıklara yönelik Çin'deki en başarılı üniversitedir. Çin hükûmetinden aldığı desteği ile zamanın geçişiyle hızla gelişmiştir. Etnoloji, antropoloji, etnik ekonomi, bölgesel ekonomi, din çalışmaları, tarih, dans ve güzel sanatlar dallarında Çin'deki en saygın üniversitelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki etnik azınlıklar</span>

Çin'deki etnik azınlıklar; Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'nde Han Çinlisi olmayan halklardır. Han çoğunluğunun dışında ÇHC, resmî olarak 55 tane farklı etnik azınlık grubu tanımaktadır. 2010 itibarıyla resmî olarak tanınan azınlık grupları, kolektif olarak Çin anakarası nüfusunun %8,49'unu oluşturmaktadır. Resmî olarak tanınan bu etnik gruplara ek olarak, kendilerini tanınmayan etnik grupların üyeleri olarak tanımlayan ÇHC vatandaşları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Zhonghua minzu</span>

Zhonghua minzu, "Çin Ulusu" ya da "Çin ırkları" anlamına gelir, Çin'de çağdaş ulus inşası ve ırk tarihiyle iç içe geçmiş önemli bir siyasi terimdir.

Çin Kazakları, Çin'de gündelik kullanımda "Hāsākè zú" terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, tüm Çin anakarası çapında 1,46 milyonu aşan etnik Kazak vardır. Çin Kazakları ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşar ve Çin'in en büyük 17. etnik grubunu teşkil ederler. Çin Kazaklarının yüzde 90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar, ancak Kansu Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Tarihî olarak Çinghay Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardı, fakat Haziran 1984'te burada yaşayan Kazakların büyük çoğunluğu Sincan'a geri taşındı.

<span class="mw-page-title-main">Sarıkolca</span> Dil

Sarıkolca ya da Sarikoli, Doğu İran dillerinin Pamir alt grubuna ait bir dildir. Çin Tacikleri tarafından konuşulan dillerden biridir. Çin'de "Tacik dili" olarak bilinse de aslında Tacikistan'da konuşulan ve Batı İran dili olan Tacikçeden farklı bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Vahanca</span>

Vahanca ya da Vahi, Doğu İran dillerinin Pamir alt grubuna ait bir dildir. Esas olarak Afganistan, Çin, Pakistan ve Tacikistan sınırlarının bir araya geldiği Vahan Koridoru civarlarında yaşayan Vahanlılar tarafından konuşulur.

Laze veya Lare (拉热) Çin'in batısındaki Siçuan eyaletindeki Muli ilçesinde konuşulan, Naic dil grubunun Naiş alt koluna ait bir dildir.