İçeriğe atla

İli İsyanı

İli İsyanı
Sincan çatışmaları ve Çin İç Savaşı
Tarih7 Kasım 1944-1 Ekim 1949
Bölge
Sincan
Sonuç Ateşkes
Koalisyon hükûmeti kuruldu
Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan'ı ilhakı
Taraflar
 Çin Sovyetler Birliği
İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
Rus İmparatorluğu Beyaz Ruslar
Komutanlar ve liderler
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Çan Kay Şek
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Bai Chongxi
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Ma Bufang
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Zhang Zhizhong
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Ma Chengxiang
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Ma Xizhen
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Han Youwen
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Osman Batur (1946-1951)
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Yulbars Han
Çin Cumhuriyeti (1912-1949) Mesut Sabri		Sovyetler Birliği Josef Stalin
Ahmetcan Kasımi
Abdülkerim Abbas
İshak Bey Munonov
Osman Batur (1944–1946)
Rus İmparatorluğu A. Polinov
Rus İmparatorluğu F. Leskin
Güçler
10.000 süvari ve piyade Binlerce Kızılordu askeri
Doğu Türkistan Millî Ordusu
Kayıplar
Ağır Ağır

İli İsyanı (Çince: 伊寧事變; pinyin: Yīníng Shìbiàn‎) veya Üç İl Devrimi (Çince: 三區革命; pinyin: Sān-qū Gémìng‎; Uygurca: ئۈچ ئۆلكە ئىنقىلابى), 1944-1949 yılları arasında Sincan'da Kuomintang yönetimine karşı çıkan Sovyet destekli bir isyandı.[1] İsyan sırasında isyancılar 1944'te İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti Geçici Hükûmeti'ni kurdular.

İsyan, 1949 yılında Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye varması ve Sincan eyalet hükûmetinin teslim olmasının ardından sona erdi.[2]

Kaynakça

  1. ^ Ildikó Bellér-Hann (2007). Situating the Uyghurs Between China and Central Asia. Ashgate Publishing, Ltd. ss. 109-. ISBN 978-0-7546-7041-4. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021. 
  2. ^ Opposition politique, nationalisme et Islam chez les Ouïghours du Xinjiang 12 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rémi Castets (Fransızca)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan Cumhuriyeti</span> Çin istilası altındaki Türk devleti

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, bugünkü Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzey kesminde Gulca 'da 12 Kasım 1944'te Sovyetler Birliği siyasi müdahalesi ve Kızıl Ordu'nun askerî desteğiyle kurulan, 20 Ekim 1949'da Çin Komünist Partisi'ne itaat eden ve Aralık 1949'de Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun bölgeye konuşlandırılmasıyla Çin'e ilhak edilen cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti</span> eski bir özerk devlet

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti, bugünkü Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kurulmuş cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Ara Türük İlçesi</span>

Ara Türük İlçesi,, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin doğusunda, Kumul İli'ne bağlı bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Hotan İlçesi</span>

Hotan İlçesi, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin güneyinde, Hotan İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Saybağ Bucağı</span>

Saybağ Bucağı,, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Yenişehir Bucağı</span>

Yenişehir Bucağı, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Şuymogu Bucağı</span>

Şuymogu Bucağı, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Tudun Haba Bucağı</span>

Tudun Haba Bucağı,, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesiinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Tapançeng Bucağı</span>

Tapançeng Bucağı,, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Mitung Bucağı</span>

Mitung Bucağı,, Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, başkent Urumçi şehrine bağlı bir bucaktır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki Moğollar</span>

Çin Moğolları, Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşları olan etnik Moğollardır. Çin Halk Cumhuriyeti hükûmetinin tanıdığı 55 etnik azınlıktan birini oluştururlar. Çin'de etnik Moğol olarak sınıflandırılmış aşağı yukarı 5,8 milyon kişi var. Bunlar başta İç Moğolistan, Kuzeydoğu Çin ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi olmak üzere Çin'in çeşitli bölgelerinde yaşamaktadır. Çin'deki Moğol nüfusu, egemen Moğolistan devletininkinin iki katından daha fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Tatarları</span>

Çin Tatarları, günümüz Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) topraklarında yaşayan Tatarlardır. ÇHC'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin Tatarlarının %90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sincan (Çin Cumhuriyeti eyaleti)</span>

Sincan Eyaleti veya Xinjiang Eyaleti, Çin Cumhuriyeti'nin eski bir eyaletidir. İlk başta 1884 yılında Çing Hanedanı'nın bir eyaleti olarak kurulmuş Xinjiang Eyaleti'nin kapsadığı toprakların çoğu artık 1955 yılında Çin Halk Cumhuriyeti devleti tarafından kurulmuş Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunur. Kuomintang'ın Çin İç Savaşı'nı kaybetmesi sonrasında Xinjiang Eyaleti'nin özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) ismi altında Taipei'ye taşındı, fakat 1992 yılında bu kuruluş feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">Delilhan Sugurbayoglu</span>

Dalelkhan Sugirbayev, ayrıca Dālil Khan, Delilhan, Delilhan Sugurbayoglu veya Talilhan Sukurbayeff, 20. yüzyılın ilk yarısında etkinlik gösteren Çin'in Sincan bölgesinden bir Kazak lideriydi.

Kumul İsyanı, 1931-1934 yılları arasında Sincan'da Kumul Uygurları tarafından başlatılan bir isyandı. İsyan, Sincan valisi Jin Shuren'i devirmek isteyen Hui General Ma Zhongying tarafından çıkarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Abdülkerim Abbas</span> Uygur lideri devrimci

Abdülkerim Abbas, 20. yüzyılda Sincan bölgesinde bir Uygur lideriydi. Kuzey Sincan'da İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açan 1944 İli İsyanı'na liderlik etti. Abbas, Ahmetcan Kasımi ile birlikte, 1946'da isyanın bağımsızlık ilanını bir kenara bırakan ve bir koalisyon eyalet hükûmeti oluşturmak için Kuomintang yönetimine katılan Üç Bölge içindeki Marksist gruba başkanlık etti. Kasım ve Abbas, Çin İç Savaşı'nın sonlarına doğru Çin komünistlerine katılmada Üç Bölgeyi yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Sheng Shicai</span>

Sheng Shicai, 1933-1944 yılları arasında Sincan eyaletini yöneten bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası.

<span class="mw-page-title-main">İshak Bey Munonov</span>

İshak Bey Munonov, 20. yüzyılda Sincan bölgesinde bir Kırgız lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Mahmut Muhiti</span>

Mahmut Muhiti, Sincan bölgesinde bir Uygur savaş ağasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Yulbars Han</span>

Yulbars Han, Uygur aşiret lideri ve Çin İç Savaşı sırasında Kuomintang generali.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.