İçeriğe atla

İlhan Selçuk

İlhan Selçuk
Yazarın Kadıköy Özgürlük Parkı'nda bulunan heykeli
Doğum11 Mart 1925(1925-03-11)
Aydın, Türkiye
Ölüm21 Haziran 2010 (85 yaşında)
İstanbul, Türkiye
MeslekGazeteci, yazar
MilliyetTürk

İlhan Selçuk (11 Mart 1925, Aydın - 21 Haziran 2010, İstanbul), Türk gazeteci ve yazar.

Düzenli gazetecilik kariyerine 1961'de Akşam'da başladı; aynı yıl Tanin'e oradan Vatan'a geçti; ertesi yıl Nadir Nadi'nin çağrısı üzerine Cumhuriyet gazetesinde yazmaya başladı. 1991 yılından ölümüne kadar Cumhuriyet'in başyazarlığını yaptı.

İlhan Selçuk, 12 Mart Muhtırası'ndan sonra "9 Mart Cuntası" içerisinde yer almak savıyla tutuklandı ve Ziverbey Köşkü'nde işkence gördü.

21 Mart 2008 tarihinde saat sabah 04:30 sıralarında Ergenekon operasyonu kapsamında gözaltına alındı ve iki gün sorgulandıktan sonra tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı. 21 Haziran 2010 tarihinde ölen yazar, Hacıbektaş ilçesindeki "Yıldızlar Mezarlığı"na defnedildi.

Yaşamı

Babası Mehmet Kasım Selçuk, annesi Hikmet Selçuk'tur. Asker olan babasının görevi sebebiyle çocukluğunda Türkiye'nin birçok değişik yerinde bulundu. Karikatürist Turhan Selçuk'un ve Mengü Ertel'in eşi Ülfet Ertel'in kardeşidir. En büyük abileri Orhan ise, Harp Okulunda okurken ölmüştür.[1] İlhan Selçuk, 1950'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Bir süre serbest avukat olarak çalıştıktan sonra, önce yayıncılığa sonra da gazeteciliğe yöneldi. Kardeşi Turhan Selçuk'la birlikte 41 Buçuk (1952) ve Dolmuş (1956), Aziz Nesin ve Turhan Selçuk'la birlikte Karikatür (1958) adlı mizah dergilerini çıkardı. Karikatür dergisi, sonradan Semih Balcıoğlu'nun Taş adlı mizah dergisiyle birleşerek Taş-Karikatür adını aldı. İlk yazıları 1952 yılında 41 Buçuk dergisinde çıkan Selçuk, 1961'den itibaren gazeteciliğe başlayarak Yeni İstanbul, Akşam, Tanin ve Vatan gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. 1963'te girdiği Cumhuriyet'teki "Pencere" adlı köşesindeki yazılarını ölümüne kadar sürdürdü.

İlhan Selçuk ve Cumhuriyet Aydınlanmasını Yaratanlar Anıtı

12 Mart Dönemi

Ana madde: 12 Mart Muhtırası

İlhan Selçuk 12 Mart Muhtırası'ndan sonra, 9 Mart 1971 darbe teşebbüsüne katılan[2] Millî Demokratik Devrimcilerden olduğu gerekçesiyle gözaltına alındı.[3] 12 Mart 1971 muhtırasına giden süreçte Doğan Avcıoğlu'nun çıkardığı Devrim gazetesi etrafında toplanan ve içlerinde 27 Mayıs Darbesini yapan Millî Birlik Komitesi'nin gerçek lideri Emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun da bulunduğu öne sürülen "Millî Demokratik Devrimciler", o dönemin siyasi partilerinin demokrasi anlayışının bir oyalamaca olduğunu ileri sürerek[4] ulusçu-devrimci yöntem olarak ifade edilen ilkeler doğrultusunda parlamento dışı muhalefeti savunuyorlardı.Devrim gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni Hasan Cemal, çok sonraları anılarını anlattığı Cumhuriyet'i Çok Sevmiştim adlı kitabında o zamanki maksatlarının "ulusalcı" subayları ikna ederek onlarla birlikte 1917'de Rusya'da yapılmış olan Ekim Devrimi gibi askeri darbeye benzeyen bir "Millî Demokratik Devrim" yapmak olduğunu yazdı.[5] 1971’de Oktay Kurtböke ile beraber sıkıyönetim mahkemesinde yargılandı.

Selçuk, 12 Mart döneminde "Ziverbey Köşkü"nde yaşadığı sorgulama günleri üzerine açıklamalar yapmayı düşünmediğini belirtse de 1987 yılında burada yaşadıklarından yola çıkarak "Köşk"ün adını taşıyan bir kitap yazdı. Kitapla birlikte Ziverbey Köşkü’nün işkence iddiaları ilk defa anlatılmış oldu.[6] Selçuk, Köşk’teki işkence iddiasını ifadesinin içine akrostiş yöntemiyle gizlice yerleştirmişti, yazdığı her cümlenin sondan ikinci kelimesinin baş harfi yukarıdan aşağı sıralandığında "işkence altındayım" cümlesi çıkıyordu.[7]

Yazar, Ziverbey Köşkündeki "ilişki ağı" konusundaki bir soruyu şöyle yanıtlamıştır:

"Erenköy Köşkü Cevdet Sunay-Memduh Tağmaç-Faik Türün cuntasının işkence merkeziydi. 12 Mart yapısı içinde özel bir yeri vardı. Çünkü 1. Ordu'nun bulunduğu İstanbul bölgesinde Faik Türün, kendi yetkilerini kullanarak özel operasyonlar yaptırabiliyordu. Basın da İstanbul'da olduğuna göre, burada yaşandı birçok şey. İnsanlar tutuklanmaya, gözaltına alınmaya, kovuşturulmaya başlandı, davalar birbirini izledi. Bu karmaşa içinde aydınlık olan şudur: 12 Mart döneminde Erenköy'de, Ziverbey'de Zihni Paşa Köşkü diye anılan (ya da Ziverbey Köşkü) yerde Faik Türün ve (1991 yılında bir Dev-Sol militanı tarafından öldürülecek olan) Memduh Ünlütürk buyruğunda bir işkence merkezi kurulmuştur. Bu işkence merkezinde de birçok aydın tezgâhtan geçirilmiştir."

Selçuk, kitapta yaşadığı işkenceyi şöyle anlatıyordu: []

“Gözlerim bağlı olduğundan hiçbir şey görmüyordum. Birileri beni yere yatırmışlar, çoraplarımı çıkarmışlardı. Ayak bileklerime bir alet geçirilmişti. Bir manivelanın ya da vidanın sıkıştırıldığını duyumsuyordum. Öyle bir an geldi ki, bacaklarımı kıpırdatamaz oldum. Bir yağ mı sıvı mı sürüyorlardı tabanlarıma sonra sopa inip kalkmaya başladı. Kendimi acıya katlanabilir sanırdım (...) ancak falakanın verdiği acı hiçbir acıyla kıyaslanamaz (...) Taa kemiklerine işleyen bir acı duyuyor insan. Başlangıçta bağırmamak için kendimi tutuyor, dişlerimi sıkıyordum. Ama sonra kendimi bıraktım; çünkü ne kadar çabalarsan çabala sesine gem vuramıyorsun. Önce hırıltı başlıyor, ardından feryada dönüşüyor, hayvanlaşıyorsun. Olayın bir de ruhsal yanı var ki, bedensel acının üstüne biniyor. Kendini aşağılanmış olarak görüyorsun..."

Sonraki yıllar

Yazarın 1995 senesinde yapılan heykeli Kadıköy'deki Özgürlük Parkı'nda bulunmaktadır

1991 yılında, Nadir Nadi'nin ölümünden sonra Cumhuriyet'in yayın politikası nedeniyle başlayan tartışmalar sonucunda bir grup yazar ve çalışanla beraber gazeteden ayrıldı. Ancak Nisan 1992'de yeni bir yayın kurulu oluşturulmasıyla gazeteye döndü ve ölümüne kadar sürdüreceği başyazarlık görevine başladı.

Türkiye İnsan Hakları Kurumu Vakfı (TİHAK) kurucu üyesidir. 1997 Sertel Demokrasi Ödülü'ne layık görülmüştür.

Selçuk'un, Eskişehir'deki Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi'nde yer alan balmumu heykeli.

İlhan Selçuk, 21 Mart 2008 günü saat sabah 04:30'da Ergenekon soruşturması kapsamında gözaltına alındı.[8] Selçuk'la birlikte gözaltına alınanlar arasında[9] İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek, eski İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu, Ulusal Kanal Genel Yayın Yönetmeni Ferit İlsever, Aydınlık Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Serhan Bolluk ve gazeteci Adnan Akfırat da bulunmaktaydı. İlhan Selçuk, 22 Mart'ı 23 Mart 2008'e bağlayan gece, saat 01:30'da serbest bırakılmıştır.[10]

14 Ağustos 2009 günü, rahatsızlanarak Vehbi Koç Amerikan Hastanesi Yoğun Bakım ünitesinde tedavi altına alınmış ve beyin damar tıkanıklığına bağlı olarak kısmi felç geçirdiği saptanmıştır. 10 gün yoğun bakım ünitesinde tedavi gören Selçuk, 24 Ağustos 2009 günü yoğun bakımdan çıkmıştır.[11]

21 Haziran 2010 günü çoklu organ yetmezliği nedeniyle İstanbul'da öldü. Vasiyeti üzerine Nevşehir'in Hacıbektaş İlçesi'nde ağabeyi Turhan Selçuk’un yanı başında toprağa verildi.

Eserleri

  • Uzak Komşu Rusya'dan Gezi Notları (1967) - Gezi notları
  • Mustafa Kemal'in Saati (1969) - Belgesel yazılar
  • Yüzbaşı Selahattin'in Romanı (2 cilt, 1973/1975) - Roman
  • Güzel Amerikalı (1976) - Gezi notları
  • Sovyetler, İran, Amerika İzlenimleri (1976) - Gezi notları
  • Yeni Kırallar, Yeni Soytarılar (1976) - Belgesel yazılar
  • Atatürkçülüğün Alfabesi
  • Ağlamak ve Gülmek (1982) - Belgesel yazılar
  • Düşünüyorum Öyleyse Vurun (1984) - Belgesel yazılar
  • Görülmüştür (1986) - Belgesel yazılar
  • Ziverbey Köşkü (1987) - 12 Mart dönemi tutukluluğu anıları
  • Japon Gülü (1988) - Deneme
  • Enel Hakk'ın Hakkı - Cumhuriyet gazetesinde çıkmış, Alevi-Sünni konularında yazılmış çarpıcı yazıları içermektedir. Bazı Bektaşi Fıkraları ile okuyucu eğlenerek bilgilendiriliyor.
  • İskele Sancak Sol - Sağ - Şeriat (1996)

Kaynakça

  1. ^ Aslan, Gonca Begüm. "Türkiye'de çizgi roman sanatının gelişim süreci içerisinde Turhan Selçuk'un yeri ve Abdülcanbaz". Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarımı Anasanat Dalı yüksek lisans tezi, 2019; Sayfa 148. Erişim tarihi: 3 Aralık 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2010. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2009. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2008. 
  6. ^ http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=RadikalHaberDetay&Date=29.03.2009&ArticleID=928490 []
  7. ^ "Milliyet 23.03.2008". 26 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2008. 
  8. ^ "Haber3 22.03.2008". 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2013. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2009. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2008. 
  11. ^ "Cumhuriyet Gazetesi". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Cumhuriyet</i> (gazete) Türkiyede yayımlanan günlük gazete

Cumhuriyet, Türkiye'de yayımlanan günlük bir gazetedir. 7 Mayıs 1924 tarihinde kurulan gazete, 30 Temmuz-5 Ağustos 2018 tarihleri arasındaki 37.412 adet tirajı ile 24. sırada yer almaktadır.

Mehmet Murat Kadri Belge, Türk akademisyen, yazar, çevirmen, edebiyat eleştirmeni ve insan hakları savunucusu.

<span class="mw-page-title-main">12 Mart Muhtırası</span> 1971 yılında III. Demirel Hükûmetini istifaya zorlayan askerî uyarı

12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Komuta Kademesinin; Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur imzasıyla Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a bir muhtıra vererek 32. Türkiye Hükûmetini istifaya zorladığı askerî müdahaledir.

<span class="mw-page-title-main">Çetin Altan</span> Türk yazar, gazeteci, köşe yazarı, oyun yazarı, siyasetçi

Çetin Altan, Türk yazar, gazeteci, köşe yazarı, oyun yazarı, siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Balbay</span> Türk gazeteci, yazar ve politikacı

Mustafa Ali Balbay, Türk gazeteci, siyasetçi ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Falih Rıfkı Atay</span> Türk gazeteci ve yazar

Falih Rıfkı Atay, İstiklâl Madalyası sahibi Türk yazar, gazeteci ve milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Ziverbey, Kadıköy</span>

Ziverbey, İstanbul'un Kadıköy ilçesinin Eğitim, Zühtüpaşa ve Feneryolu mahallelerinin bir bölümünden oluşan semtidir. Kadıköy'den Kartal'a uzanan Minibüs Caddesi olarak bilinen caddenin üzerinde yer alır. Caddede minibüs ve otobüs sayısı çok fazladır. Semt aynı adlı bir otobüs durağına sahiptir.

Yeni İstanbul, 1949 yılından itibaren İstanbul’da aynı adla farklı dönemlerde yayınlanan Türkçe gazete.

<span class="mw-page-title-main">İlhami Soysal</span>

İlhami Soysal, Türk gazeteci, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Turhan Selçuk</span> Türk karikatürist

Turhan Selçuk, Türk karikatürist.

<span class="mw-page-title-main">Murat Ertel</span> Türk müzisyen

Murat Ertel Türk müzisyen.

Adnan Öztrak, Türk bürokrat.

Devrim, Ankara'da yayımlanan haftalık düşün ve sanat gazetesi.

Ziverbey Köşkü ya da Zihni Paşa Köşkü, 12 Mart Muhtırası döneminde, İstanbul'un Anadolu yakasında MİT ile Kontrgerilla tarafından sorgulamalar için kullanılan iki köşkten biri olan Erenköy'deki Zihni Paşa Köşkü'dür. Refik Erduran'dan kiralanmıştır. Çoğu zaman işkence için kullanılan Erenköy Köşkü ile karıştırılır. Oysa işkence iddialarını araştırmak üzere Avrupa'dan gelen heyetlere Ziverbey Köşkü gezdirilirken Erenköy Köşkü'ndeki ağır işkence, zincire vurma, tabutluklara kapatma gibi uygulamalar sürmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Faik Türün</span> Türk asker ve siyasetçi

Faik Türün Türk asker ve siyasetçi. Eski 1. Ordu Komutanı.

9 Mart 1971 darbe teşebbüsü, Türkiye tarihinde başarılı olamamış ve emir-komuta zinciri dışında gelişmiş bir askeri darbe teşebbüsüdür.

Kontrgerilla, kelime anlamıyla gerilla güçlerine karşı kurulmuş güçtür. Bir diğer anlamı ise NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı örgütlenmenin Türkiye'deki adı ve ayağıdır. Türkiye'deki yapılanması ise Amerika tarafından Ankara'da bulunan Amerikan Askerî Yardım binasında kurulmuş ve başlarda CIA tarafından fonlanmıştır. 1970 ila 1991 yılları arasında etkin olarak faaliyet gösteren yapılanmanın yasal statüsü yoktur, gizli silah depoları ve kayıt dışı mensupları vardır. Ülkü Ocakları tarafından kurulan Ülkücü komando kampları; Kontrgerilla örgütü için paramiliter üyeler yetiştirmiştir. 20. Yüzyılda özellikle de Soğuk Savaş döneminde Türkiye'de ve birçok NATO ülkesinde tartışmalı olaylarda etkisi olduğu düşünülen bu organizasyon; 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Soğuk Savaşın sona ermesiyle birlikte birkaç yıl içinde etkisini kaybetmiştir.

Enver Aysever, Türk gazeteci, roman ve oyun yazarı, televizyon sunucusu ve "Yunus Nadi Roman Ödülü" sahibi yazar.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de yayımlanmış mizah dergileri</span>

Türkiye'de yayımlanmış mizah dergileri

<span class="mw-page-title-main">Çamlıca Kız Lisesi</span> İstanbulda okul

Çamlıca Kız Lisesi ya da bir dönem kullanılan adıyla Üsküdar Çamlıca Kız Anadolu Lisesi, İstanbul’un Üsküdar ilçesi Acıbadem mahallesinde hizmet veren yatılı okuldur. İkinci Meşrutiyet devrinde açılan “Çamlıca İnas Sultanisi” adlı okulun devamıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.