İçeriğe atla

İlek Nehri

Koordinatlar: 51°30′34″N 53°22′08″E / 51.50957°K 53.36901°D / 51.50957; 53.36901
İlek
Елек (Kazakça)
Илек (Rusça)
— Kaynak, — Ağız, Kazakistan
Kazakistan üzerinde İlek Nehri
İlek Nehri
İlek Nehri
— Kaynak, — Ağız, Kazakistan
Konum
Ülke(ler) Kazakistan,  Rusya
Eyalet(ler)Aktöbe, Batı Kazakistan (Kaz.)
Orenburg Oblastı (Rusya)
İlçe(ler)Alga, Martuk, Börülü (Kaz.)
İlеkskiy (Rusya)
Şehir(ler)Kandyagash, Aktöbe, Alga (Kaz.)
Akbulak, Sol-İletsk (Rusya)
Genel bilgiler
Aktığı yerUralHazar Denizi
KaynakKaragandy ve Sharyk nehirlerin birleşmesi ile
Kandyagash,Mugoçar Dağları
49°33′04″N 57°25′26″E / 49.55119°K 57.42382°D / 49.55119; 57.42382
Kaynak rakımıy. 270 m (890 ft)[1]
AğızUral
51°30′34″N 53°22′08″E / 51.50957°K 53.36901°D / 51.50957; 53.36901
Ağız rakımı53 m (174 ft)[2]
Yükseklik farkıy. 217 m (712 ft)
İnişy. 0,35 ‰
Uzunluk623 km (387 mi)[3]
Havza alanı41.300 km2 (15.900 sq mi)[3][4]
Debi39,8 metreküp/saniye (1.410 cu ft/s) (ağızdan 112 km yukarıda)
Sağ kollarıKargalı
Sol kollarıKobda

İlek (KazakçaЕлек, Elek, RusçaИлек), Kazakistan ve Rusya'da Ural Nehri'nin 623 km uzunluğundaki sol koludur. Kazakistan'da Aktöbe ve Batı Kazakistan Eyaletlerinden, Rusya'da ise Orenburg Oblastı'ndan akmaktadır.[4]

Nehir yolu

İlek Nehri, Mugoçar Dağları’nın batı yamacında, Karagandy (soldan) ve Sharyk (sağdan) adlı iki küçük nehrin birleşmesi ile oluşur. Kaynağı, Batı Kazakistan bozkırlarında, Kandyagash (1997'ye kadar Oktyabrsk) kasabasının yaklaşık 10 km kuzeyinde bulunmaktadır. Sharyk, Karagandy'ye göre daha uzundur ve yaklaşık 75 km uzunluğundadır.[4] Sovyet Genelkurmay Haritası'nda Karagandy Nehri, Kandyagash kasabasını terk ettikten sonra İlek olarak adlandırılmaktadır.[2]

İlek ilk olarak Aktöbe Eyaleti'nden kuzey yönüne doğru akar ve eyaletin idari merkezi olan Aktöbe şehirinden geçer. Kademeli olarak kuzeybatıdan batıya döner, Rusya sınırını geçer ve Orenburg Oblastı'nın güney kısmından akar. Sonra tekrar Rusya-Kazakistan sınırına döner. İlek’in en önemli sol kolu, güneydoğudan nehre katılan 225 km uzunluğundaki Kobda (Bolshaya Kobda, Büyük Kobda olarak da adlandırılır) nehridir. Ağızdan 184 km yukarıda, Kobda nehire katıldıktan sonra, uzun bir süre Rusya-Kazakistan sınırı boyunca Batı Kazakistan Eyaletinden akar. Sonunda Avrupa ve Asya arasındaki sınır'ı belirleyen Ural Nehri'ne dökülür. Burası Hazar Denizi'ndeki ağızdan 1085 km uzaklıktadır. İlek Nehrin ağzı, adını nehirden alan İlek köyünün biraz aşağısında, Kazakistan sınırından birkaç kilometre uzaklıktadır. Rus şehri Orenburg'un yaklaşık 130 km batısında ve Kazak şehri Oral'ın (Uralsk) doğusunda yer almaktadır.

Kazakistan'da Kandyagash, Aktöbe ve Alga; Rusya'da Sol-İletsk ve Akbulak, nehir kıyısında yer alan başlıca büyük şehirlerdir.

Nehri kolları

İlek'in kolları arasında Kobda ve Kargalı bulunmaktadır.

Aktöbe üzerinde İlek Nehri
İlek Nehri
İlek Nehri
— Kaynak, — Ağız, Aktöbe, Batı Kazakistan Eyaleti ve Orenburg Oblastı
Ural havzasında (sarı) İlek (Илек) nehri

Hidroloji

İlek nehri ve çevresi Sayga'ların yaşam alanları arasında yer alır.

İlek, 623 kilometre (387 mi) uzunluğundadır ve 41.300 kilometrekare (15.900 sq mi) drenaj havzasına sahiptir. Ağızdan 112 km yukarıda Chilik yakınlarında ortalama debi 39,8 metreküp/saniye (1.410 cu ft/s) dir.[3] Genellikle Kasım ortası ile Nisan ortası arasında donar. Nehir, kar suların erimesi ile beslenmektedir. Yaz aylarında ise çok sığ akar. Aktöbe havza alanında fosforit yatakları bulunmaktadır.[4]

Nehir kirliliği

İlek, Ural havzası'ndaki en kirli nehirdir. Nehirdeki bor ve krom içeriği, eski kimyasal tesislerindeki atıkların yeraltı sularına karışmasından kaynaklanmaktadır. Kirlilik seviyesi "kirli" ile "çok kirli" arasında değişmektedir.[5]

Arkeolojik alan

Nehir havzası arkeolojik öneme sahiptir. Burada Orta Asya ve Doğu Avrupa kültürlerine ait Kurgan mezar alanları bulunmaktadır.[6]

Ulaşım

İlek nehri gemi ulaşımı için uygun değildir.

Nehrin orta ve üst kısmı boyunca, Sol-İletsk'ten Kandyagash'taki kaynağına kadar, demiryolu hattı ve otoyol inşa edilmiştir. "Orenburg - Aktöbe - Türkistan - Taşkent" demiryolu, nehri belli bir mesafeden takip eder. Demiryolu'nun paralelinde Otoyol (Aktöbe'nin güneyinde A-27 olarak) yer alır. Sol-İletsk'in güneyinde, "Saratov - Oral - Sol-İletsk" demiryolu hattı, İlek Nehri ile kesişmektedir. Aynı şekilde ağzın birkaç kilometre yukarısında "Orenburg - Oral" otoyolu da nehir üzerinden geçmektedir. Sınır kapısı nehir üzerinde bulunmaktadır. Otoyolun Kazakistan tarafı A30 olarak, Rusya tarafı ise R335 olarak adlandırılır.

Fauna

İlek'te yayın balığı, sazan, levrek, turna vb. balıklar bulunmaktadır. Nehir suyu, Sanayi kuruluşlarının su tedarikinde ve tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmaktadır.

Galeri

Ayrıca bakınız

  • Kazakistan nehirleri listesi

Kaynakça

  1. ^ Sovyet Genelkurmay Haritası 1:200.000. Blatt M-39-VI. Ausgabe 1983
  2. ^ a b Sovyet Genelkurmay Haritası 1:100.000. Blatt M-39-23. Ausgabe 1986
  3. ^ a b c "Река Илек in the State Water Register of Russia" 8 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..textual.ru (Rusça).
  4. ^ a b c d Илек 8 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Büyük Sovyet Ansiklopedisi
  5. ^ "Water resources of Kazakhstan in the new millennium," Water Resources Committee of RK, 2002
  6. ^ "Kurgan Culture". www.iras.ucalgary.ca. 27 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orenburg</span> Rusyanın Volga Federal Bölgesinde bulunan Orenburg Oblastının yönetim merkezi

Orenburg, Rusya'nın Volga Federal Bölgesinde bulunan Orenburg Oblastı'na bağlı şehir, aynı zamanda Oblast'ın yönetim merkezi. Başkent Moskova'nın 1478 km güneyinde Ural Nehri civarındadır. Nüfusu 542.700'dür (2005). Orenburg şehri 1920-1925 yıllarında Kazakistan'a başkentlik yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ural Nehri</span>

Ural Nehri veya Yayık Nehri, Rusya ve Kazakistan topraklarından geçen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Seyhun</span> Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistandan geçen bir akarsu

Seyhun veya Siriderya, Orta Asya'da bir nehirdir. Ceyhun nehri ile birlikte tarihi Maveraünnehir bölgesini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Aktöbe (il)</span>

Aktöbe Eyaleti, Kazakistan'da bir eyalettir. Aktöbe eyaletinin merkezi 340.000'den fazla nüfusuyla Aktöbe'dir. Eyaletin toplam nüfusu ise 678.900'dür. Eyalet 300.600 km²'lik yüzölçümüyle Kazakistan'da Karagandı'dan sonra en büyük 2. eyalettir. Aktöbe eyaleti kuzeyde Rusya ve güneyde Özbekistan ile sınırları olup ayrıca 6 eyalete de komşudur: Atırau Eyaleti, Mangistav Eyaleti, Karagandı Eyaleti, Kostanay Eyaleti, Kızılorda Eyaleti ve Batı Kazakistan Eyaleti.

<span class="mw-page-title-main">Orenburg Oblastı</span> Rusyanın idarî bir birimi

Orenburg Oblastı, Rusya'nın Volga Federal Bölgesi'nde bulunan oblast. Oblastın idarî merkezi Orenburg şehridir. 1938 - 1957 yılları arasında Sovyet pilotu Valeri Çkalov 'un onuruna Çkalov Oblastı adı kullanıldı. Oblastta Türk nüfusu önemli bir yere sahiptir. Bağımsız bir Türk ülkesi olan Kazakistan ile özerk Türk cumhuriyetleri Tataristan, Başkurdistan arasında köprü olması yönünden stratejik bir öneme sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Tobol Nehri</span> Rusya ve Kazakistandan geçen bir nehir

Tobol Kazakistan ve Rusya topraklarında bulunan, İrtiş nehrinin sol kolu olan nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Ağizel Nehri</span>

Ağizel ya da Belaya (Başkurtça: Ağizel,

<span class="mw-page-title-main">Sol-İletsk</span>

Sol-İletsk, Rusya'nın Orenburg Oblastı'nda bulunan bir şehirdir. Şehir, İlek Nehri'nin sağ kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 5,200.03 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 28,377'dir.

<span class="mw-page-title-main">Akbulak Bölgesi</span>

Akbulak Bölgesi Orenburg Oblastının 35 idari biriminden biridir. Yönetim merkezi Akbulaktır Nüfus: 25114 (2017).

Tataristan coğrafyası, Rusya Federasyonu'ndaki Tataristan Cumhuriyeti'nin coğrafi özelliklerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Irgız Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Irgız Kazakistan'da Aktöbe eyaletinin Ayteke Bi ve Irgız ilçelerinden akan bir nehirdir. Turgai nehrinin sağ kolu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Ayat Nehri</span> Rusya ve Kazakistanda bir nehir

Ayat Rusya'nın Chelyabinsk Oblast'ı ve Kazakistan'ın Kostanay Eyaleti'nde bulunan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Emba Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Emba, Kazakistan'ın batısında Aktöbe eyaletinin Mugaljar ve Bayganin ilçeleri ile Atırav eyaletinin Jılıoy ilçesinden akan bir nehirdir. 712 kilometre (442 mi) uzunluğunda ve 40.400 kilometrekare (15.600 sq mi) drenaj havzasına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Or Nehri</span> Ural Nehrinin sol kolu

Or, Kazakistan'ın Aktöbe Eyaleti ve Rusya'nın Orenburg Oblastı'nda akan bir nehirdir. Ural Nehri'nin sol kollarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Şağan (Ural)</span> Rusya ve Kazakistanda bir nehir, Uralın bir kolu

Şağan, Kazakistan'ın Batı Kazakistan Eyaleti'nde ve Rusya'nın Orenburg Oblastı'nda Ural Nehri'nin sağ koludur.

<span class="mw-page-title-main">Bolşoy Uzen Nehri</span> Rusya ve  Kazakistanda bir nehir

Bolşoy Uzen, Rusya'da Saratov Oblastının Aleksandrovo Gayskiy, Novouzenskiy, Yerşovskiy, Dergaçovskiy ve Krasnopartizanskiy Rayonları ile Kazakistan'da Batı Kazakistan Eyaletinin Kaztalov ve Janakala ilçelerinden akan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Ebita Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Ebita, yukarı kesimlerde Shoshka veya Chaushka olarak da bilinir, Kazakistan'da Aktöbe Eyaleti'nde Kargalı İlçesi'nden akan bir nehirdir. Ural Nehri'nin sol koludur. 47 kilometre (29 mi) uzunluğundadır.

<span class="mw-page-title-main">Kargalı Nehri</span> Kazakistanda bir nehir

Kargalı, Kazakistan'da Aktöbe Eyaletinde, Hromtav ve Alga ilçelerinden akan bir nehirdir. İlek'in sağ koludur.

<span class="mw-page-title-main">Maly Uzen Nehri</span> Rusya ve Kazakistanda bir nehir

Maly Uzen ya da Kişi Uzen, Sarıözen olarak da bilinir, Rusya'nın Saratov Oblastı ve Kazakistan'ın Batı Kazakistan Eyaleti'nden akan bir nehirdir. 638 kilometre (396 mi) uzunluğunda ve 18.250 kilometrekare (7.050 sq mi)'lik havza alanı'na sahiptir. Nehir'in bir kısmı Rusya-Kazakistan sınırını oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sintasti Nehri</span> Rusya ve Kazakistanda bir nehir

Sintasti, aşağı kesimlerde Zhelkuar, Rusya’da Çelyabinsk Oblastı’nın Bredinskiy ilçesi ile Kazakistan’ın Kostanay eyaletinin Jitikara ve Denisov ilçelerinden akan bir nehirdir. Tobol nehrinin sol koludur.