İçeriğe atla

İlaç toleransı

Aspirin hapları

İlaç toleransı, bir ilacın düzenli olarak veya uzun bir süre boyunca alındığında, vücudun ilaca olan tepkisinin azalması durumudur. İlk dozlar etkili olabilirken, zamanla aynı dozun aynı etkiyi sağlamamasıyla karakterizedir. İlaç toleransı, ilacın etkisine karşı vücudun fizyolojik bir adaptasyonunun sonucudur. Bu adaptasyon, ilacın etkisini azaltan veya ortadan kaldıran çeşitli mekanizmalar yoluyla gerçekleşebilir.[1]

İlaç toleransının nedenleri

İlaç toleransının birkaç nedeni olabilir. En yaygın nedenlerden bazıları şunlardır:

  • Farmakodinamik adaptasyon: İlacın hedef reseptörlerinin veya hücre içi sinyal yollarının sayısının veya duyarlılığının azalması.
  • Farmakokinetik adaptasyon: İlacın emilimini, dağılımını, metabolizmasını veya atılımını etkileyen değişiklikler.
  • Psikolojik faktörler: İlacın etkilerine karşı oluşan beklentiler veya alışkanlıklar.[2]

İlaç toleransının türleri

İlaç toleransı, ilacın etkisine göre iki ana kategoriye ayrılabilir:

  • Farmakolojik Tolerans: İlacın farmakolojik etkilerine karşı gelişen toleranstır. Örneğin, ağrı kesici ilaçların etkisine karşı gelişen tolerans, bu ilaçların ağrı kesici etkilerinin azalmasına neden olur.
  • Psikososyal Tolerans: İlacın psikolojik veya sosyal etkilerine karşı gelişen toleranstır. Örneğin, alkolün sarhoşluk etkisine karşı gelişen tolerans, alkolün sarhoşluk etkisini azaltır.[3]

İlaç toleransının sonuçları

İlaç toleransı, ilacın etkinliğinin azalmasına veya ortadan kalkmasına neden olabilir. Bu durum, ilacın terapötik etkilerini azaltabilir veya ilacın istenmeyen etkilerini artırabilir. İlaç toleransı, ilaç bağımlılığı ile de ilişkilendirilebilir. İlaç toleransı gelişen kişiler, aynı etkiyi elde etmek için daha fazla ilaç kullanmaya ihtiyaç duyabilirler. Bu durum, ilaç bağımlılığı riskini artırabilir.

İlaç toleransının önlenmesi

İlaç toleransının önlenmesi için, ilaçların mümkün olduğunca kısa süreli ve düşük dozlarda kullanılması önemlidir. Ayrıca, ilaçların kullanımının düzenli aralıklarla ara verilmesi de toleransın gelişmesini önlemeye yardımcı olabilir.[4]

İlaç toleransının tedavisi

İlaç toleransının tedavisi, toleransın nedenine bağlıdır. Farmakolojik toleransın tedavisinde, ilacın dozunun artırılması veya ilacın etkisini artıran başka bir ilaç verilmesi gerekebilir. Psikososyal toleransın tedavisinde, psikolojik destek veya davranışsal terapiler kullanılabilir.

  • Yeni ilaçların geliştirilmesi: İlaçların etki mekanizmalarını değiştirerek toleransın gelişmesini önlemeye yönelik yeni ilaçlar geliştirilmektedir.
  • İlacın dozunun veya sıklığının ayarlanması: İlacın dozunu veya sıklığını azaltarak toleransın gelişmesini önlemeye veya geciktirmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
  • İlaçların birlikte kullanımı: İlaçların birlikte kullanımı, toleransın gelişmesini önlemeye veya geciktirmeye yardımcı olabilir.[5]

İlaç toleransının örnekleri

İlaç toleransının birçok örneği vardır. Bazı yaygın örnekler şunlardır:

  • Ağrı kesici ilaçlar: Ağrı kesici ilaçların (örneğin, aspirin, ibuprofen, kodein) uzun süreli kullanımı, bu ilaçların ağrı kesici etkilerinin azalmasına neden olabilir.
  • Antidepresan ilaçlar: Antidepresan ilaçların (örneğin, SSRI'lar, SNRI'lar) uzun süreli kullanımı, bu ilaçların antidepresan etkilerinin azalmasına neden olabilir.
  • Uyku ilaçları: Uyku ilaçlarının (örneğin, benzodiazepinler) uzun süreli kullanımı, bu ilaçların uyku getirici etkilerinin azalmasına neden olabilir.
  • Alkol: Alkolün sarhoşluk etkisine karşı gelişen tolerans, alkolün sarhoşluk etkisini azaltır. Bu durum, alkolün zararlı etkilerini artırabilir.

İlaç toleransı, ilacın etkinliğinin azalmasına veya ortadan kalkmasına neden olabilen önemli bir tıbbi problemdir. İlaç toleransının önlenmesi ve tedavisi için, ilaçların mümkün olduğunca kısa süreli ve düşük dozlarda kullanılması önemlidir.[5][6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Miller, Norman S.; Dackis, Charles A.; Gold, Mark S. (24 Ocak 1987). "The relationship of addiction, tolerance, and dependence to alcohol and drugs: A neurochemical approach". Journal of Substance Abuse Treatment (İngilizce). 4 (3-4): 197-207. doi:10.1016/S0740-5472(87)80014-4. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  2. ^ Swift, C. G.; Swift, M. R.; Hamley, J.; Stevenson, I. H.; Crooks, J. (1984). "SIDE-EFFECT 'TOLERANCE' IN ELDERLY LONG-TERM RECIPIENTS OF BENZODIAZEPINE HYPNOTICS". Age and Ageing (İngilizce). 13 (6): 335-343. doi:10.1093/ageing/13.6.335. ISSN 0002-0729. 10 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 
  3. ^ Bespalov, Anton; Müller, Reinhold; Relo, Ana-Lucia; Hudzik, Thomas (1 Mayıs 2016). "Drug Tolerance: A Known Unknown in Translational Neuroscience". Trends in Pharmacological Sciences (İngilizce). 37 (5): 364-378. doi:10.1016/j.tips.2016.01.008. 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  4. ^ Wolgin, D.L (1 Mayıs 2000). "Contingent tolerance to amphetamine hypophagia: new insights into the role of environmental context in the expression of stereotypy". Neuroscience & Biobehavioral Reviews (İngilizce). 24 (3): 279-294. doi:10.1016/S0149-7634(99)00070-6. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  5. ^ a b Weiner, William J.; Koller, William C.; Perlik, Stuart; Nausieda, Paul A.; Klawans, Harold L. (3 Aralık 1980). "Drug holiday and management of Parkinson disease". Neurology (İngilizce). 30 (12): 1257-1257. doi:10.1212/WNL.30.12.1257. ISSN 0028-3878. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  6. ^ "Clinical Pharmacology &#38 Therapeutics". search.worldcat.org. 23 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Seçici serotonin geri alım inhibitörü</span> Antidepresan ilaç sınıfı

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde antidepresan olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı kesici</span> insanın herhangi bir uzvunda ağrıya yol açan herhangi bir yere karşı oluşturulan yüksek baskı

Analjezik ya da ağrı kesici ağrıyı dindirmek ve analjeziye yol açmak için kullanılan her türlü ilaca verilen isimdir.

Flurbiprofen, fenilalkanoik asit türevi güçlü bir steroid olmayan antienflamatuar ilaçtır. Türkiye'de Majezik (Sanovel), Maxaljin(MeCom) ve Maximus ticari adı ile, Dünya'da Ansaid (Pfizer) ve Froben(Abbott) olarak satılmaktadır. Bazı boğaz pastillerinde de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nimesulid</span> Kimyasal bileşik

Nimesulid (4-nitro-2-fenoksi-metanosulfonanilid), 1996'da Pfizer ilac firmasi tarafından Türkiye'de piyasaya Mesulid adı altında çıkarılan bir non-steroid antiinflamatuar ilaçtır (NSAİİ).

<span class="mw-page-title-main">Diklofenak</span>

Diklofenak enflamasyonu azaltmak ve ağrıyı dindirmek için artrit ve akut sakatlanmalarda kullanılan bir non steroidal antiinflamatuar ilaçtır. Âdet sancısı ve ağrılı âdet görmede de kullanılır. Diklofenak en güçlü analjezik etkiye sahip narkotik olmayan bir ağrı kesicidir.

<span class="mw-page-title-main">Diazepam</span> benzodiazepin türevi ilaç

Diazepam, benzodiazepin türevi bir ilaç etken maddesidir. Diapam, Diazem gibi ticari isimlerle pazarlanır. Anksiyolitik, antikonvülsan, sedatif, kas gevşetici ve hafıza zayıflatıcı etkilere sahiptir. Anksiyete, uyuyamama, nöbetler, alkol yoksunluğu ve kas spazmları gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Opioid</span> psikoaktif kimyasal madde

Opioidler, haşhaş bitkisinde bulunan doğal maddelerden türetilen veya onları taklit eden bir ilaç sınıfıdır. Opioidler, ağrı kesici de dahil olmak üzere çeşitli etkiler üretmek için beyinde çalışır. Bir madde sınıfı olarak, morfin benzeri etkiler üretmek için opioid reseptörleri üzerinde etki gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Morfin</span> narkotik analjezik

Morfin, çok etkili bir opiat ağrı kesici ilaç etken maddesidir, opioidlerin tipik aktif maddesidir ve bu grubun prototipidir. Ham afyonda %10-12 oranında mevcuttur. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Meloksikam</span> non steroidal antienflamatuar ilaç etken maddesi

Meloksikam primer dismenore, ameliyat sonrası ağrı, romatoid artrit ve osteoartrit semptomlarını azaltmak için kullanılan bir non steroidal antienflamatuar ilaç etken maddesidir. Piroksikamla çok benzeşmektedir. Bir selektif COX-2 inhibitörü bir olan non-streoid antienflamatuvar olan bir ilaçtır. COX-2 spesifik ürünler gibi miyokardiyal prostasiklini inhibe etmediği için hipertansiyona ve ödeme neden olmaz. Kardiyovasküler risk açısından oldukça güvenli bir alternatiftir. Meloksikam’ın, bazı klasik NSAİ ilaçlar tarafından indüklenen trombosit agregasyonu inhibisyonu sonucu oluşan kanama zamanının uzaması üzerine etkisi yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Anksiyolitik</span> anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar

Anksiyolitik anksiyeteyi azaltan ilaçlara verilen isimdir. Anksiyolitik ilaçlar, anksiyete bozukluklarına bağlı psikolojik ve fiziksel semptomların tedavisinde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fenobarbital</span> kimyasal bileşik

Fenobarbital, Luminal ticari adıyla da bilinen bir barbitürattır. Barbitürik asit türevi bir hipnotik ilaç etken maddesidir. Tadı acıdır. Vücuttan atılması zor olduğundan böbreklerde birikme sakıncası vardır.

Methadon, tıpta doktor kontrolünde, kronik ağrıların yönetiminde ağrı kesici olarak ve narkotik bağımlılığı tedavisinde kullanılan bir sentetik opioiddir. 1937'de Almanya'da geliştirilmiştir. Methadonun fizyolojik tesiri her bakımdan morfine benzer. En önemli farkı analjezik tesirinin morfinden fazla, toksik tesirinin, bağımlılık yapma etkisinin ve solunum sistemi üzerine etkisinin morfinden az olmasıdır.Buna rağmen metadonda diğer opiyatlara benzer şekilde istismar potansiyeli taşır. Bu nedenle methadon morfinmanların tedavisinde morfin yerine başlangıçta ilaç olarak verilir. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Psikotrop madde</span> beyin fonksiyonunu veya algısını etkileyen kimyasal madde

Psikotrop madde ya da psikoaktif madde, asıl olarak merkezi sinir sisteminde etkisini gösteren ve beynin işlevlerini değiştirerek algıda, ruh hâlinde, bilinçlilikte ve davranışta geçici değişikliklere neden olan kimyasal maddelerdir. Bu ilaçlar eğlence amaçlı olarak bilerek bilinç düzeyini değiştirmek, entojen olarak ritüel ve spiritüel amaçlı, zihni incelemek amaçlı ya da tedavi amaçlı ilaç olarak kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Minoksidil</span> minoxil

Minoksidil bir vazodilatör ilaçtır .Saç büyümesi sağlaması ve kelliği önlemesiyle bilinen bir etken maddedir. Androjenik alopesi başta olmak üzere birçok kellik türünün tedavisinde kullanılmaktadır.Ama tedavinin bırakılmasıyla birkaç ay içinde etkiler kaybolmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Benzodiazepin</span> benzen ve diazepin halkalarının çekirdek kimyasal yapısına sahip psikoaktif ilaç sınıfı

Benzodiazepin, temel kimyasal yapısı bir benzen halkası ve bir diazepin halkasının füzyonu olan psikoaktif ilaçlardır. Depresan etkiye sahip olan benzodiazepinler, insomnia, nöbet ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır. İlk benzodiazepin olan klordiazepoksidin (Librium®), Leo Sternbach tarafından 1955 yılında tesadüfen keşfedilmiş, 1960 yılında da Hoffmann–La Roche ilaç firması tarafından satışa sunulmuştur. 1977'de benzodiazepinler dünya çapında en çok reçete edilen ilaç oldu.

<span class="mw-page-title-main">İlaç yan etkisi</span> Tıbbi müstahzarların istenmeyen etkileri

İlaç yan etkisi (İYE), kişinin aldığı bir ilaçtan ötürü bir zarar görmesi. Tek doz ya da daha uzun kullanımlarda ya da iki veya daha fazla ilacın beraber kullanımından olayı oluşabilir. Bu ifade yan etki ifadesinden farklıdır, yan etkiler bazen faydalı etkiler de olabilir. İlaç yan etkisi çalışmaları, farmakovijilans ile bağlantılıdır. Olumsuz ilaç olayları, bir ilaç alındığında meydana gelen, yaralanma nedeni olarak tanımlansın veya tanımlanmasın herhangi bir zararı ifade eder. İlaç yan etkisi, olumsuz ilaç olaylarının nedensel ilişki gösterebilen özel bir tipidir.

Duyarsızlaştırma tıpta, bir organizmanın bir maddeye veya uyaranlara karşı olan negatif reaksiyonunu azaltmak veya ortadan kaldırmak için uygulanan bir yöntemdir.

<span class="mw-page-title-main">Depresan</span> nörotransmisyon seviyelerini düşüren ilaç veya endojen bileşik

Bir depresan veya merkezi depresan, beynin çeşitli bölgelerinde uyarılmayı veya stimülasyonu düşürmek veya azaltmak için nörotransmisyon seviyelerini düşüren bir ilaçlardır. Depresanlar ayrıca alındıklarında uyarılma seviyesini düşürdükleri için bazen "downers" olarak da adlandırılırlar. Uyarıcılar veya "sayaçlar" zihinsel ve/veya fiziksel işlevini arttırır, bu nedenle depresanların karşı ilaç sınıfı antidepresanlar değil, uyarıcılardır.

Duloksetin; majör depresif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu, fibromiyalji ve nöropatik ağrıyı tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla alınır. Yaygın yan etkiler arasında ağız kuruluğu, mide bulantısı, yorgunluk hissi, baş dönmesi, ajitasyon, cinsel sorunlar ve terlemede artış bulunur. Şiddetli yan etkiler arasında intihar riski, serotonin sendromu, mani ve karaciğer sorunları sayılabilir. Kullanımı durdurulursa antidepresan yoksunluk sendromu ortaya çıkabilir. Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde kullanımın bebeğe zarar verebileceğine dair endişeler vardır. Bir serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörüdür.Nasıl çalıştığı tam olarak net değildir. Duloksetin, 2004 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır. Jenerik bir ilaç olarak mevcuttur. 2017'de, on altı milyondan fazla reçeteyle Amerika Birleşik Devletleri'nde en sık reçete edilen 46. ilaç olmuştur.

Göz kuruluğu, gözyaşının gözleri yağlamak için yetersiz olması durumudur. Göz kuruluğunun en yaygın nedeni yetersiz gözyaşımı üretime olsa da bazen gözyaşlarının buharlaşması da göz kuruluğuna neden olabilir. Gözyaşı, göz sağlığı için oldukça önemlidir, bu yüzden uzun süreli göz kuruluğu uzun vadede ciddi göz rahatsızlıklarına neden olabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.