İçeriğe atla

İlaç son kullanma tarihi

SKT Örneği; 09/14/11

İlaç son kullanma tarihi, bir ilaçın üretildiği gibi kullanıma uygun olmayabileceği tarihtir. Tüketiciler, son kullanma tarihi için ilaç ambalajını kontrol ederek bir ilacın raf ömrünü görebilir.[1]

Raf ömrünü geçen ilaçlar etkisiz ve hatta zararlı olabilir. İlaç üreticilerinin ve bazı sağlık kuruluşlarının standart tavsiyesi, ilaçların ambalaj üzerinde yazılı olan son kullanma tarihinden sonra imha edilmesidir.[2] İlaç geri dönüşümü de yapılabilir.

Belirlenmesi

Son kullanma tarihi, ilacın bileşenlerinin stabilitesi ve bozulma hızı göz önünde bulundurularak belirlenir. Bu testler, ilacın raf ömrünü belirlemek için laboratuvar ortamında yapılır.

İlaç son kullanma tarihi, ilacın bileşenlerinin stabilitesi ve bozulma hızı göz önünde bulundurularak belirlenir. Bu testler, ilacın raf ömrünü belirlemek için laboratuvar ortamında yapılır. İlaç bileşenleri, ısı, ışık, nem ve hava gibi çevresel faktörlere maruz kaldığında bozulabilir. Bu bozulma, ilacın etkinliğini ve güvenliğini azaltabilir.

İlacın bileşenlerinin bozulmasını izlemek için çeşitli teknikler kullanılır. Bu teknikler arasında, ilacın kimyasal yapısını, fiziksel özelliklerini ve biyolojik aktivitesini değerlendirmek yer alır.[3]

Değerlendirilmesi

Son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar, bir doktor veya eczacı tarafından değerlendirilmelidir. İlacın hâlâ güvenli ve etkili olup olmadığına karar vermek için ilacın bileşenleri ve durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Doktor veya eczacı, ilacın son kullanma tarihi geçmiş olmasına rağmen hâlâ güvenli ve etkili olup olmadığını değerlendirmek için aşağıdaki faktörleri göz önünde bulunduracaktır:

  • İlacın türü: Bazı ilaçların raf ömrü diğerlerinden daha uzundur. Örneğin, antibiyotiklerin raf ömrü genellikle 2-3 yıldır.
  • İlacın bileşenleri: Bazı bileşenler, diğerlerinden daha kararlıdır. Örneğin, vitaminler ve mineraller genellikle diğer ilaçlardan daha uzun süre dayanır.
  • İlacın depolama koşulları: İlaç, uygun şekilde depolanmışsa daha uzun süre dayanır. Örneğin, ilaçlar serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır.[4]

İmhası

Bu ilaçlar, tehlikeli atık olarak imha edilmelidir. İlaçların nasıl imha edileceği konusunda yerel sağlık otoritesine danışılabilir.[5]

İlaçların imhası için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Bu yöntemler arasında, ilaçları bir ilaç geri dönüşüm kutusuna atma, bir eczanede veya hastanede imha etme veya ilaçları özel bir atık bertaraf tesisine gönderme yer alır.[6]

Riskleri

  • Etkisiz olma: Raf ömrünü geçen ilaçlar, etkinliğini kaybedebilir ve bu nedenle hastanın iyileşmesine yardımcı olmayabilir.
  • Zararlı olma: Raf ömrünü geçen ilaçlar, bozulma nedeniyle toksik maddelere dönüşebilir ve bu nedenle hastaya zarar verebilir.
  • Alerjik reaksiyonlara neden olma: Raf ömrünü geçen ilaçlar, bozulma nedeniyle alerjik reaksiyonlara neden olabilecek yeni maddeler üretebilir.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  3. ^ Stolar, Michael H. (1 Şubat 1979). "Expiration dates of repackaged drug products". American Journal of Health-System Pharmacy. 36 (2): 170-172. doi:10.1093/ajhp/36.2.170. ISSN 1079-2082. 
  4. ^ Marusek, Sarah (24 Mayıs 2017). "Expiration dates: Performative illusions of law and regulation". Semiotica. 2017 (216): 249-263. doi:10.1515/sem-2015-0086. ISSN 0037-1998. 
  5. ^ Research, Center for Drug Evaluation and (8 Şubat 2021). "Don't Be Tempted to Use Expired Medicines". FDA (İngilizce). 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024. 
  6. ^ Shao, Jun; Chow, Shein‐Chung (6 Nisan 2001). "Two‐phase shelf‐life estimation". Statistics in Medicine. 20 (8): 1239-1248. doi:10.1002/sim.783. ISSN 0277-6715. 
  7. ^ Lyon, Robbe C.; Taylor, Jeb S.; Porter, Donna A.; Prasanna, Hullahalli R.; Hussain, Ajaz S. (1 Temmuz 2006). "Stability profiles of drug products extended beyond labeled expiration dates". Journal of Pharmaceutical Sciences (İngilizce). 95 (7): 1549-1560. doi:10.1002/jps.20636. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eczacı</span> ilaçların bileşenleri, etkileri, etki mekanizmaları, uygun ve etkili kullanımları konusunda uzmanlaşmış sağlık profesyonelleridir

Eczacı, ilaçların bileşenleri, etkileri, etki mekanizmaları, uygun ve etkili kullanımları konusunda uzmanlaşmış sağlık profesyonelidir. Eczacı, ilaçların etki mekanizması hakkındaki bilgilerini kullanarak ilaçlardan maksimum fayda, minimum yan etki elde etmek ve ilaç etkileşimlerinden kaçınmak için nasıl kullanılmaları gerektiğine hakimdir. Eczacılar, ilaçların biyokimyasal mekanizmalarını ve etkilerini, ilaç kullanımlarını, tedavi edici rollerini, yan etkilerini, olası ilaç etkileşimlerini ve izleme parametrelerini öğrenmek için üniversite veya yüksek lisans düzeyinde eğitim alırlar. Eczacılar bu uzmanlık bilgisini yorumlar ve hastalara, doktorlara ve diğer sağlık hizmeti sağlayıcılarına iletir.

<span class="mw-page-title-main">İlaç</span> bir sayrılığı iyi etmek ya da önlemek için türlü yollarla kullanılan madde

İlaç ya da em, canlı hücre üzerinde oluşturduğu etki ile bir hastalığın tanısını, iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan, canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik veya sentetik kimyasal preparatlardır. İlaçların tüketimi inhalasyon, enjeksiyon, sigara içme, yutma, derideki bir yama yoluyla emilim, fitil veya dil altında çözünme yoluyla olabilir. Ticari ilaçlar ilaç firmaları tarafından üretilir ve genellikle patentlidir. Etken maddesinin patent süresi dolmuş ve birden çok firmanın üretebildiği ilaçlara ise jenerik ilaçlar denir. İlaçlar uygulama yoluna, kimyasal özelliklerine ve etkilediği biyolojik sistemlere göre sınırlandırılabilir. Daha güvenilir ve geniş kullanım alanına sahip sınıflandırma sistemi ise Anatomical Therapeutic Chemical Classification Systemdir.

<span class="mw-page-title-main">Eczacılık</span>

Eczacılık; hastalık teşhisi, önlenmesi, tedavi edilmesi ve semptomların azaltılmasında kullanılan her türlü madde ve ilacın; keşfi, üretimi, geliştirilmesi, imha edilmesi, güvenli ve etkin kullanımı ve kontrolü ile ilgilenen, tıp bilimini kimya ile ilişkilendiren klinik sağlık bilimidir. Eczacılığın uygulanması; ilaçlar ve ilaçların etki mekanizmaları, yan etkileri, etkileşimleri, vücuttaki hareketleri ve toksisitesi konularında üst düzey bilgi sahibi olmayı gerektirir. Aynı zamanda tedavi süreçlerinin ve patolojik süreçlerin anlaşılması konularında da yetkinlik gerektirir. Klinik eczacılık gibi eczacılığın bazı uzmanlık dalları da, tıbbi verilerin ve laboratuvar verilerinin değerlendirilmesi hakkında bilgi sahibi olmak gibi başka nitelikler gerektirir.

<span class="mw-page-title-main">Gabapentin</span>

Gabapentin [1-(aminometil), siklohekzanasetik asit; patent adı: Neurontin®], epilepsi tedavisinde GABA molekülünün taklidi olarak kullanılan bileşiktir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda katkısı</span>

Gıda katkıları, gıda endüstrisinin gıdanın üretimi, hazırlanması, ambalajlaması ve/veya depolamasında gıdaya dayanıklık, yoğunluk, renk vermek için katılan madde veya madde karışımlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alerji</span> Çoğu insanın iyi tolere ettiği bir maddeye karşı bağışıklık sistemi tepkisi

Alerjik hastalıklar, bağışıklık sisteminin çevrede genellikle zararsız olan maddelere karşı geliştirdiği aşırı duyarlılık sonucu ortaya çıkan çeşitli patolojik durumlar olarak tanımlanır. Bu hastalıklar arasında alerjik rinit, gıda alerjileri, atopik dermatit, alerjik astım ve anafilaksi gibi durumlar yer almaktadır. Klinik belirtiler arasında konjonktivit, kaşıntılı bir döküntü, hapşırma, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı ve anjiyoödem (şişlik) gibi bulgular bulunabilir. Gıda intoleransı ve gıda zehirlenmesi gibi patolojik durumların farklı klinik varlıklar olduğunu unutmamak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Diklofenak</span>

Diklofenak enflamasyonu azaltmak ve ağrıyı dindirmek için artrit ve akut sakatlanmalarda kullanılan bir non steroidal antiinflamatuar ilaçtır. Âdet sancısı ve ağrılı âdet görmede de kullanılır. Diklofenak en güçlü analjezik etkiye sahip narkotik olmayan bir ağrı kesicidir.

<span class="mw-page-title-main">İbuprofen</span> Kimyasal bileşik

İbuprofen, bir non steroidal antienflamatuvar ilaç etken maddesidir. Artrit, primer dismenore, grip semptomlarını azaltmak için ve ağrı kesici olarak kullanılır. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır. Bir prematüre bebekte patent duktus arteriyozus kapatmak için de kullanılabilir. Ağızdan veya intravenöz şeklinde kullanılabilir. Genellikle bir saat içinde etki göstermeye başlar.

<span class="mw-page-title-main">Tedavi maddelerinin yasal düzenlemesi</span> tedavi edici ürünlerin güvenliğini, kalitesini ve etkinliğini sağlamayı amaçlayan, esas olarak nüfusun sağlığını ve güvenliğini korumak için tasarlanmış düzenleme

İlaçlar ve terapötik cihazlar olarak tanımlanan terapötik ürünlerin düzenlenmesi yargı yetkisine göre değişir. Amerika Birleşik Devletleri gibi bazı ülkelerde bu ürünler ulusal düzeyde tek bir kurum tarafından düzenlenmektedir. Diğer ülkelerde ise eyalet düzeyinde veya Avustralya'da olduğu gibi çeşitli kurumlar tarafından hem eyalet hem de ulusal düzeyde düzenlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gıda güvenliği</span>

Gıda güvenliği gıda kaynaklı hastalıkları engelleyerek, gıdaların işlenmesi ve depolanmasını ele alan bilimsel bir disiplin. Bu potansiyel olarak ciddi sağlık tehlikelerini önlemek için takip edilmesi gereken bir dizi rutinleri içerir. Gıda güvenliği tüketicilerin zarar görmelerini engelleme açısından gıda savunması ile örtüşmektedir. Endüstri ve pazar; pazar ve tüketici arasındaki hattın güvenliği de buna dahildir.

<span class="mw-page-title-main">İlaç yan etkisi</span> Tıbbi müstahzarların istenmeyen etkileri

İlaç yan etkisi (İYE), kişinin aldığı bir ilaçtan ötürü bir zarar görmesi. Tek doz ya da daha uzun kullanımlarda ya da iki veya daha fazla ilacın beraber kullanımından olayı oluşabilir. Bu ifade yan etki ifadesinden farklıdır, yan etkiler bazen faydalı etkiler de olabilir. İlaç yan etkisi çalışmaları, farmakovijilans ile bağlantılıdır. Olumsuz ilaç olayları, bir ilaç alındığında meydana gelen, yaralanma nedeni olarak tanımlansın veya tanımlanmasın herhangi bir zararı ifade eder. İlaç yan etkisi, olumsuz ilaç olaylarının nedensel ilişki gösterebilen özel bir tipidir.

<span class="mw-page-title-main">Etretinat</span> kimyasal bileşik

Etretinat, Hoffmann – La Roche tarafından geliştirilen ve 1986 yılında FDA tarafından şiddetli sedef hastalığının tedavisi için onaylanmış bir ilaçtır. İkinci jenerasyon bir retinoidtir. Daha sonra, yüksek doğum kusurları riski nedeniyle, 1996'da Kanada pazarından ve 1998 yılında ABD pazarından çıkarıldı. Japonya'da pazarda Tigason olarak yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Hidroksiklorokin</span> kimyasal bileşik

Plaquenil adı altında satılan hidroksiklorokin (HCQ), belirli sıtma türlerinin önlenmesi ve tedavisi için kullanılan bir ilaçtır. Madde özellikle klorokine cevap veren sıtma için kullanılır. Diğer kullanımlar arasında romatoid artrit, lupus ve porfiri kutanea tarda tedavisi bulunur. Ağız yoluyla alınır. Ayrıca COVID-19 enfeksiyonları için deneysel bir tedavi olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kedi sağlığı</span>

Evcil kedilerin sağlığı, veteriner tıpta iyi çalışılmış bir alandır.
Konular arasında bulaşıcı hastalıkları, genetik hastalıkları ve bu hastalıkların önlenmesini; diyeti, beslenmeyi ve kısırlaştırma gibi cerrahi işlemleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Son kullanma tarihi</span> bir şeyin artık kullanılmaması gereken önceden belirlenmiş tarih

Son kullanma tarihi ya da miat, bir ürünün daha öncesinde tüketilmesi veya kullanılması gerektiğini belirten tarihtir. Söz konusu bir gıda ise, o tarihe kadar tüketilmesi gerektiğini belirtir. Yasa gereği veya çabuk bozulan mallar için öngörülen raf ömrünü dolduran bir şey kullanılmamalıdır. Son kullanma tarihleri, başta gıda ürünleri olmak üzere çeşitli ürünlere uygulanır ve gıda güvenliğinde önemli yer tutar.

<span class="mw-page-title-main">Raf ömrü</span>

Raf ömrü, bir malın kullanıma, tüketime veya satışa uygun olmayan hâle gelmeden depolanabileceği süre veya son kullanım tarihi belli olan bir ürünün satışta kalabileceği süredir. Raf ömrü bir ürünün işlevi veya normal yapısı bozulmadan kullanılmasını öneren süredir. Kozmetikler, yiyecek ve içecekler, tıbbî cihazlar, ilaçlar, patlayıcılar, farmasötik ilaçlar, kimyasallar, lastikler, piller ve diğer birçok çabuk bozulan ürün için geçerlidir. Son kullanma tarihi veya ilaç son kullanma tarihi kavramı ilişkilidir, ancak bazı yargı bölgelerinde yasal olarak farklıdır.

Anatomik Terapötik Kimyasal (ATC) Sınıflandırma Sistemi, ilaçların etkin maddelerini etki ettikleri organ veya sisteme ve terapötik, farmakolojik ve kimyasal özelliklerine göre sınıflandıran bir ilaç sınıflandırma sistemidir. Amacı, ilaç kullanımını izlemek ve kaliteli ilaç kullanımını iyileştirmek için araştırmalara yardımcı olmaktır. İlaç tavsiyesi veya etkinliği anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü İlaç İstatistikleri Metodolojisi İşbirliği Merkezi (WHOCC) tarafından kontrol edilmektedir ve ilk olarak 1976 yılında yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Feniramin</span> Kimyasal bileşen

Feniramin, saman nezlesi veya ürtiker gibi alerjik durumları tedavi etmek için kullanılan antikolinerjik özelliklere sahip bir antihistamindir. Nispeten güçlü yatıştırıcı etkileri vardır ve bazen difenhidramin gibi diğer yatıştırıcı antihistaminiklere benzer şekilde reçetesiz satılan bir uyku hapı olarak etiket dışı kullanılabilir. Feniramin, alerjik konjonktivit tedavisinde kullanılan göz damlalarında da yaygın olarak bulunur.

Bilastin, alerjinin neden olduğu kurdeşen (ürtiker), alerjik rinit ve kaşıntılı iltihaplı gözlerin tedavisinde kullanılan bir antihistaminik ilaçtır. İkinci nesil bir antihistamindir ve histamin H<sub id="mwJw">1</sub> reseptörünü seçici olarak inhibe ederek etki göstererek bu alerjik reaksiyonları önler. Bilastin, setirizin, feksofenadin ve desloratadine benzer bir etkinliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Reçeteli ilaç</span> dağıtılabilmesi için yasal olarak tıbbi reçete gerektiren ilaçlar

Reçeteli ilaç veya sadece reçeteli ilaç, sadece tıbbi reçetesi olanlara verilmesine izin verilen farmasötik bir ilaçtır. Buna karşılık, reçetesiz satılan ilaçlar reçetesiz olarak temin edilebilir. Madde kontrolündeki bu farklılığın nedeni, ilaç suistimalinden ruhsatsız ve yeterli eğitim almadan doktorluk yapmaya kadar kötüye kullanımın potansiyel kapsamıdır. Farklı yargı bölgelerinde reçeteli ilacın ne olduğuna dair farklı tanımlar vardır.