İçeriğe atla

İkili adlandırma

İkili adlandırma ya da binomial nomenklatür, tür adlarının iki kelimeden oluşacak biçimde gösterilmesi sistemidir. Carl Linnaeus (1707-1778) bitki ve hayvanların isimlendirilmesi için ikili adlandırma (binomial nomenklatür) yani, 2 sözcükten oluşan (Cins adı+Epitet adı=Tür adı) bir sistem geliştirmiştir.[1][2] Bu sistem bugün bazı değişikliklere uğramış ise de, prensipler hâlâ binomial nomenklatür kuralları çerçevesinde hâlen geçerliliğini korumaktadır.

Tarihçe

1707-1778 yılları arasında yaşamış İsveçli bilim insanı Carl Linnaeus, tabii sınıflandırmayı Systema Naturae adlı eserinde en iyi ifade etmiştir. Bu eserin 1. baskısında (1753) bitkiler ilk defa ikili isimlendirme sistemine göre binominal sistematiğinin bilimsel olarak başlangıcını oluşturur.

Kurallar

Sistematikte her canlının bilimsel bir ismi vardır. Bunlar Latince veya Latinceleştirilmiş kelimelerdir. Bilimsel bir ismin en az iki harflik bir kelimeden oluşması gerekir. Bilimsel isimler tek (uninominal), iki (binominal) veya üç (trinominal) kelimeden oluşur. Şube/bölüm, sınıf, takım, familya ve cins isimleri uninominal olmak zorundadır. Tür isimleri binominal, alt tür isimleri ise trinominal olarak yazılır. Uninominal isimler daima büyük harfle başlar. Binominal isimde birinci kelime cins adı, ikinci ise tür (epitet) adıdır. Cinsin ismi daima büyük, türün ismi ise daima küçük harfle başlar. Bir tür ismi, daima önce cins ismi belirtilerek yazılır, hiçbir zaman tek kelime olarak yazılmaz.

  • Cins: Felis Linnaeus, 1758 (Unominal ad)
  • Tür: Felis silvestris Schreber, 1775 (Binominal ad)
  • Alt tür: Felis silvestris catus Linnaeus, 1758 (Trinominal ad)

Problemler

Türler için iki terimli isimlendirme kullanılmasındaki bir problem, bir tür bir cinsten diğerine taşındığında, bazen özel isim veya sıfatın da değiştirilmesinin gerekmesidir. Bunun nedeni, belirli adın yeni cinste zaten daha önce kullanılmış olması veya belirli sıfatın cins adını değiştiren bir sıfat olması durumunda yeni cins için aynı ismin oluşması problemidir. Bazı biyologlar, cins adının ve belirli sıfatın tek bir açık adla birleştirilmesini veya tek terimlilerin (türlerin üstündeki derecelerin isimlendirilmesinde kullanıldığı gibi) kullanımını tartışmışlardır.[3][4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Bauhin, Gaspard. "Pinax theatri botanici". Kyoto University Library. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  2. ^ Knapp, Sandra, What's in a name? A history of taxonomy : Linnaeus and the birth of modern taxonomy, Natural History Museum, London, 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Haziran 2011 
  3. ^ Michener, Charles D. (1964). "The possible use of uninominal nomenclature to increase the stability of names in biology". Systematic Zoology. 13 (4): 182-190. doi:10.2307/2411777. 
  4. ^ Cantino (1999). "Species names in phylogenetic nomenclature" (PDF). Systematic Biology. 48 (4): 790-807. doi:10.1080/106351599260012. PMID 12066299. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

Tür, ortak özellikler taşıyan ve çiftleştiğinde verimli döller verebilen, aynı veya yakın gen havuzunda bulunan biyolojik gruptur.

Biyolojik sınıflandırmada alt tür, bir türün dağılım alanı içinde farklı bölümlenmelerde yaşayan ve birbirlerinden morfolojik özelliklerinin farklılıkları ile ayrılan iki ya da daha fazla popülasyondan her biri için kullanılan terimdir. Tek bir alt tür kendi başına tanınamaz: Bir türün ya hiç alt türü yoktur ya da soyu tükenmiş dahi olsa en az iki alt türü olabilir. Bilimsel literatürde alt tür için subsp. ya da ssp. kısaltması kullanılır.

Biyolojide taksonomi , ortak özelliklere dayalı olarak biyolojik organizma gruplarını adlandırma, tanımlama (sınırlandırma) ve sınıflandırma bilimsel çalışmasıdır. Organizmalar taksonlar halinde gruplandırılır ve bu gruplara taksonomik bir seviye verilir; belirli bir seviyedeki gruplar daha yüksek rütbeli daha kapsayıcı bir grup oluşturmak için toplanabilir, böylece taksonomik bir hiyerarşi oluşturulur. Modern kullanımdaki başlıca sıralamalar üst âlem, âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve türdür. İsveçli botanikçi Carl Linnaeus, organizmaları kategorize etmek için Linnaean taksonomisi olarak bilinen sıralı bir sistem ve organizmaları adlandırmak için ikili adlandırma geliştirdiği için mevcut taksonomi sisteminin kurucusu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

Sınıf, , Eki: -opsida

Alt familya, Carl Linne'nin (1707-1778) 1735 yılında 11 sayfadan oluşan Systema Naturae isimli eserinde yaptığı taksonomik kategorilerden, yer almamasına rağmen, daha sonradan geliştirilmiş ve hâlen kullanılan kategorilerden familya'nın alt katergorisidir. Linné canlıları 5 taksonomik kategoriye yerleştirmiştir. Burada familya yer almamıştır.

Şube (Bölüm) Eki:-phyta

Sıfat ya da ön ad; isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türüdür. Sıfat ile nitelediği veya belirttiği ismin oluşturduğu kelime grubuna "Sıfat Tamlaması" denir. Her sıfat, bir Sıfat Tamlaması kurar. Sıfatın olduğu heryerde aynı zamanda Sıfat Tamlaması'ndan da sözedilir. Sıfat Tamlaması'nın çeşitleri yoktur.

Özel isim veya özel ad, "tek" ve "özel" olan varlıklara ve kavramlara verilen belirleyici Ad Evrende eşi olmayan varlıkları ve bazı önemli soyut kavramları belirtmekte kullanılır. Özel isimlere örnek olarak Ankara, İnternet, Jüpiter, Budizm, Toyota, Aşık Veysel, Fino, Mehmet ve Atatürkçülük verilebilir. Aralarında Türkçenin de bulunduğu pek çok dilde özel isimlerin ilk harfi büyük yazılır. Özel isimlerin dışında kalan tüm isimler cins isimdir.

Uluslararası Virüs Sınıflandırma Komitesi, virüslerin isimlendirilmesi ve sınıflandırmasında yetkili bir komitedir. Virüsleri isimlendiren ve canlı organizmalardaki etkilerine göre sınıflandıran bir sistem geliştirmişlerdir. Üyeleri kabul görmüş uzman vilologlardır. Uluslararası Mikrobiyoloji Birliği'nin Viroloji Bölümü tarafından yönetilir.

<i>Systema Naturae</i> Carolus Linnaeusun başlıca eseri

Systema Naturae (Latince) İsveçli botanikçi, zoolog ve doktor Carolus Linnaeus'un (1707–1778) en önemli eserlerinden biridir ve Linnaeus Taksonomisini öne sürer. Günümüzde ikili adlandırma olarak bilinen bu sistem aslında Linnaeus'tan 200 yıl önce Gaspard ve Johann Bauhin kardeşler tarafından kısmen geliştirilmiş olsa da Linnaeus kitabında bu sistemi tutarlı olarak kullanan ilk kişidir. Kitabın ilk basımı 1735 yılında yapılmıştır. En önemli baskı sayılan kitabın 1758 yılında yapılan 10. baskısının tam adı Latince Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locistir ve Türkçeye şöyle çevrilir: "Sınıflara, takımlara, cinslere ve türlere göre; mizaçları, farklılıkları, sinonimleri ve yerleri ile birlikte; doğanın üç âlemi içinde doğanın sistematiği".

Biyolojik sınıflandırma sisteminde taksonomik seviye takson adı verilen bir grup canlının taksonomik hiyerarşi için göreceli olarak bulundukları sıradır. Taksonomik seviyeye örnek olarak tür, cins, familya, takım, sınıf, şube, âlem ve üst âlem verilebilir.

Botanik isimlendirmesinde yazar alıntısı, geçerli bir botanik adı yayınlayan, yani adı alg, mantar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda (ICN) belirtilen resmi gereklilikleri yerine getirirken ilk kez yayınlayan kişi veya gruba atıfta bulunmak anlamına gelir. Bir türün artık orijinal jenerik yerleşiminde olmadığı durumlarda, hem orijinal cins yerleşiminin yazarları hem de yeni kombinasyonun yazarları verilir.

Botanikte, algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Koduna (ICN) göre correct name, bu taksonun belirli bir sınırlama, pozisyon ve durum söz konusu olduğunda, belirli bir takson için kullanılacak tek ve tek botanik isimdir. Bir adın doğru olup olmadığını belirlemek karmaşık bir işlemdir. İsim, ICN'nin en az 16 maddesinde tanımlanan bir süreç olan geçerli bir şekilde yayınlanmalıdır. Ayrıca, bazı yasal gereklilikler getiren "meşru" olmalıdır. Aynı takson için iki veya daha fazla meşru isim varsa, o zaman doğru isim önceliğe sahiptir, yani en erken yayınlanmıştır, isimler korunursa çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğru ad dışında geçerli olarak yayınlanan adlara eş ad denir. Taksonomistler bir taksonun sınırlandırılması, konumu ya da rütbesi konusunda anlaşamadıklarından, belirli bir bitki için birden fazla doğru isim olabilir. Bunlara eşanlamlılar da denebilir.

Zooloji terminolojisinde, bir taksonun geçerli adı, Uluslararası Zooloji Nomenklatürü Kanunu (ICZN) kurallarına göre o takson için kullanılacak olan zoolojik isimdir. Başka bir deyişle: geçerli bir ad, bir taksonun doğru zoolojik adıdır.

<i>Species Plantarum</i> Carl Linnaeusun eseri

Species Plantarum, Carl Linnaeus tarafından 1753'te yayımlanan ve o dönemde bilinen tüm bitki türlerinin cinslere göre sınıflandırıldığı bir eserdir. Eser, ikili adlandırma sistemini tutarlı bir şekilde uygulayan ilk çalışmadır ve bitkilerin bilimsel olarak isimlendirilmesi için başlangıç noktası olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Genera Plantarum</span>

Genera Plantarum, İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus'un (1707–1778) bir yayınıdır. İlk baskısı 1737'de Leiden'de yayınlandı. Beşinci baskı, Species Plantarum'u (1753) tamamlayıcı bir cilt olarak hizmet etti. Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodunun 13. Maddesi, " Linnaeus'un Tür Plantarum ed. 1 (1753) ve baskı 2'de (1762-63) görülen jenerik adlar, verilen ilk açıklama ile ilişkili olduğunu belirtir. Linnaeus'un Genera Plantarum ed. 5 (1754) ve ed. 6 (1764) 'de bu isimler altında. " Bu eser, çoğu bitki grubunun isimlendirilmesi için başlangıç noktasını tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu</span>

"Geleneksel olarak yosun, mantar veya bitki olarak muamele edilen" tüm Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu (ICN) bitkilere, mantarlara ve diğer birkaç organizma grubuna verilen resmi botanik isimlerle ilgili kurallar ve tavsiyeler bütünüdür. Daha önce Uluslararası Botanik Adlandırma Kodu (ICBN) olarak adlandırılıyordu; Adı, 2005 Viyana Yasası'nın yerini alan Melbourne Yasası'nın parçası olarak Temmuz 2011'de Melbourne'deki Uluslararası Botanik Kongresi'nde değiştirildi.

Herpesviridae, insanlar da dahil olmak üzere hayvanlarda enfeksiyonlara ve belirli hastalıklara neden olan geniş bir DNA virüsü familyasıdır. Bu ailenin üyeleri aynı zamanda herpes virüsleri olarak da bilinirler. Aile adı; herpes simplex 1, herpes simplex 2 ve herpes zoster (zona) alevlenmelerinde görülen, genellikle kabarcıkları içeren yayılan kutanöz lezyonlara atıfta bulunan Yunanca ἕρπειν kelimesinden türetilmiştir. 1971 yılında, Uluslararası Virüs Taksonomisi Komitesi (ICTV), Herpesvirüsü dört grup arasında 23 virüs içeren bir cins olarak tanımlamıştır. 2020 yılı itibarıyla, biri hariç tümü üç alt aileden birine dahil olan 115 türü mevcuttur. Herpes virüsleri hem gizli hem de litik enfeksiyonlara neden olabilir.

Interlingua'nın dilbilgisi büyük ölçüde Roman dillerinin gramerine dayanmaktadır, ancak öncelikle İngilizcenin etkisi altında basitleştirilmiştir. Ancak gramerin geliştirilmesinde Almanca ve Rusça da dahil olmak üzere tüm kontrol dillerine danışıldı. Birincil kontrol dillerinin hiçbirinde bulunmayan gramer özellikleri kaldırıldı. Örneğin, İngilizcede bu özellik bulunmadığından ne sıfat uyumu ne de Fransızcada bulunmadığından sürekli fiil zamanları yoktur. Tersine, Interlingua'da Rusçanın aksine makaleler vardır, çünkü Rusça ikincil bir kontrol dilidir.