İçeriğe atla

İkidillilik

Dilbilimde iki dillilik, bir topluluğun iki lehçesi ya da iki dili olmasıdır. Topluluğun her gün konuştuğu konuşma diline ("alt" tabir edilir) ek olarak, edebiyat, örgün eğitim ve bunun gibi özel durumlarda kullanılan kodlanmış bir dil ("yüksek" tabir edilir) vardır.[1] Yüksek dil sıradan konuşmalarda kullanılmaz.[1] Birçok durumda, yüksek dil kimsenin ana dili değildir ancak topluluktaki bireyler tarafından çeşitli akışkanlık seviyelerinde kullanılır.

Yüksek değişke, aynı dilin daha eski bir hali olabileceği gibi (Orta Çağ Avrupası'nda Latincenin durumu gibi), tamamen bağımsız bir dil olabilir (birçok Afrika ülkesinde bir Avrupa dili bu durumdadır) ya da mevcut lehçeye yakından ilişkili olmakla birlikte ayrı bir lehçe haline gelmiş olabilir (Fasih Arapçanın yerel Arapça lehçelerine göre, Mandarinin yerel Çince lehçelerine göre durumları gibi). Diğer bazı örnekleri, gündelik Almanca ve Yüksek Almanca; Katarevusa ve Demotik Yunanca;[2] edebi Tamil ve konuşma Tamili; Endonezce'nin Baku ve Gaul biçimleri;[3] edebi Galce ve konuşma Galcesidir.

Garifuna dili ise cinsiyet temelli iki dilliliği ile diğerlerinden ayrı bir yere sahiptir.

Tarihçe

Bazı bilim insanlarına göre iki dilliliğin ilk örnekleri İslam'ın erken dönemlerinde ortaya çıkan Müslüman şehirlerine dayanır.[4] İlk defa 1885 yılında, Emmanuel Rhoides Yunanca kökenli διγλωσσία (diglōssia) kelimesini bu özel anlamında kullanmıştır. Kısa süre içinde, Yunan Demotikçi Ioannis Psycharis tarafından Fransızcaya (diglossie) aktarılmıştır. 1930 yılında William Marçais tarafından Arapça konuşan ülkelerdeki durumu tarif etmek için kullanılmıştır. Toplumdilbilimci Charles A. Ferguson terimin İngilizce karşılığı diglossiayı 1959 yılında kullanmaya başlamıştır. Onun iki dillilik tanımı bir toplulukta birden fazla dilin konuşulmasına ve bir yüksek dilin yalnızca yazılı olarak kullanılmasına dayanır.[5] Bu terim çoğunlukla toplumdilbilimciler tarafından benimsenmiş ve farklı tanımlar önerilmiştir.[6]

Kaynakça

  1. ^ a b Ferguson, Charles (1959). "Diglossia". Word. 15 (2): 325-340. doi:10.1080/00437956.1959.11659702. 
  2. ^ Kelağaahmet, İbrahim (2017). "Skarlatos Vizantios'un Yunan Sözlük Bilimindeki Yeri ve 1835 Tarihli Sözlüğünde Tespit Edilen Türkçe Alıntılar". Türkiyat Mecmuası. 27 (2). s. 138. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  3. ^ Sneddon, James N. (2003). "Diglossia in Indonesian". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 159 (4): 519-549. 
  4. ^ Sayahi, Lotfi (2014). Diglossia and Language Contact: Language Variation and Change in North Africa. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 57. ISBN 9780521119368. 
  5. ^ Buth, Randall; Notley, R. Steven (2014). The Language Environment of First Century Judaea: Jerusalem Studies in the Synoptic Gospels—Volume Two. Leiden: BRILL. s. 59. ISBN 9789004264410. 
  6. ^ Pauwels, Anne (2010). Immigrant Dialects and Language Maintenance in Australia: The Case of the Limburg and Swabian Dialects. Dordrecht: Foris Publications. s. 8. ISBN 9067651397. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">İbranice</span> Afro-Asyatik dil ailesinin Kenan koluna bağlı bir dil

İbranice (עִבְרִית‎,

Lehçe ya da diyalekt, bir dilin belli bir coğrafî bölgedeki insanlar tarafından konuşulan çeşididir. Lehçe sözcüğü Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Lehçe anlamında bazı sözlüklerde diyelek ve ağgan sözcükleri de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Maltaca</span> Maltanın resmî dili

Maltaca (Malti), Maltalılar tarafından kullanılan, Malta ve Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden birini oluşturan Latinleşmiş Sami dili. Latin alfabesi kullanılarak yazılan dilin kökenleri tarihi Sicilya Arapçasına dayanmakta olup, tarih boyunca Latin dilleri ve İngilizceden yoğun ödünçlemeler almıştır. İlk olarak 15. yüzyılda yazılmaya başlanmış dil, 1934'te Malta'nın resmî dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İşaret dili</span> anlamı iletmek için el ile iletişimi ve beden dilini kullanan dil

İşaret dilleri anlamı karşı tarafa iletmek için görsel kanalı kullanan dillere verilen addır. El işaretlerinin (manual) yanında el dışı işaretler (non-manual) ile ifade edilirler. İşaret dilleri kendilerine ait kelime dağarcığı ve dilbilgisel yapısı olan doğal dillerdir. Evrensel olmamakla beraber, işaret dilleri arasında çarpıcı benzerlikler de bulunur.

Jargon veya uğraş dili, belirli bir meslek ya da topluluğu paylaşan, aynı ilgi alanları ve aynı geçmişe sahip kişilerin ortak dil kullanımı. Bazı sözlüklerin verdiği tanımlar ise jargon sözcüğüne aşağılayıcı bir anlam yükler: "anlaşılması güç, bozuk dil" ve "argo" gibi.

Çin dilleri ya da Çin dil ailesi, Çin'de yaşayan Hanların konuştuğu dillerin tümüne verilen addır. Çin-Tibet dil ailesine dahil kollardan birini oluşturmaktadır. Bu diller ayrıca Sinitik diller olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Bağdat Arapçası</span>

Bağdat Yahudi Arapçası Bağdat ve diğer Güney Irak'taki şehirlerde Yahudilerin konuştuğu Arapça lehçesidir. Bu lehçe Musul ve Anah gibi Kuzey Irak'taki Yahudilerin konuştukları Arap lehçelerinden farklıdır. Bağdat ve Kuzey lehçeleri Yahudi Irak Arapçası'nın alt kolu olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Levant Arapçası</span> Levant bölgesinde konuşulan Arapça çeşidi

Levant Arapçası, Levanten Arapça veya Suriye-Lübnan Lehçeler Grubu, Lübnan, Ürdün, Suriye, Filistin, İsrail ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayan Levant bölgesinde konuşulan dildir. Levant Arapçası 54 milyonun üzerinde konuşanı ile, Mısır Arapçası ile birlikte Arap dünyasında her yerde anlaşılabilen, en prestijli iki Arapça ana lehçesinden biri kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Doğal dil</span> "biçimsel" veya "yerleşik" dillerin aksine, insanlar tarafından doğal olarak konuşulan dil

Dil bilimi, dil felsefesi ve nöropsikolojide, doğal dil veya tabii dil, kullanıcılar tarafından bilinçli bir plânlama olmaksızın tekrar edilerek evrilmiş dildir. Doğal dil, konuşma ve şarkı biçiminde ortaya çıkabilir. İnsanlar tarafından bilinçli olarak geliştirilen yapay ve biçimsel dillerden ayrılır.

Orta Çağ Yunancası, ayrıca Bizans Yunancası olarak da bilinir. Geleneksel olarak 1453'te İstanbul'un Fethi ile tarihlenen, 5-6. yüzyıllarda Klasik Antik Çağ'ın sonu ile Orta Çağ'ın sonu arasındaki Yunan dilinin bir aşamasıdır.

Arapça, Suriye'nin resmi dilidir ve ülkede en çok konuşulan dildir. Günlük yaşamda, özellikle batıda Levanten ve kuzeydoğuda Mezopotamya olmak üzere birçok modern Arap lehçesi kullanılmaktadır. Arap Dili ve Dilbilin Ansiklopedisine göre, ülkede Arapça'ya ek olarak, konuşmacı sayısına göre şu diller konuşulmaktadır: Kürtçe, Türkçe, Aramice, Çerkesçe, Çeçence, Ermenice ve Yunanca. Bu dillerin hiçbiri resmi statüye sahip değildir.

Günlük dil ya da gündelik konuşma dili, gündelik iletişim için bir dilsel toplulukta yaygın olarak, içtenlikli, tanıdık ve resmiyet dışı bir bağlamda kullanılan dilsel tip veya konuşma biçimidir. Konuşmada, resmî olmayan bağlamlarda kullanılan ünlem ve diğer ifade araçlarının kullanımı ile karakterize edildiğinden dolayı sürekli değişen bir terminolojiye sahiptir. Bu nedenle en yaygın işlevsel konuşma tarzıdır. Bu dilin kullanılması uzmanlık gerektirmez. Ayrıca eksik mantıksal ve sözdizimsel sıralamaya sahip olması nedeniyle de kolaylıkla normal dilden ayırt edilebilir.

Standart dil veya standart lehçe, dilbilgisi ve kullanımın önemli ölçüde kodlanmasından geçen bir dil çeşididir. Ancak bazen bu terim, çeşitlerinden biri olarak standartlaştırılmış bir form içeren bir dilin bütününe atıfta bulunur. Genellikle, önemli standardizasyondan geçen dil çeşitleri, ticaret ve hükûmet merkezleriyle ilişkili lehçelerdir. Dilsel antropologların "göndergesel yer değiştirme" ve toplumdilbilimcilerin "işlev detaylandırması" dediği süreçlerle, bu çeşitler ticaret ve hükûmetle bağlantılı sosyal prestij kazanır. Bu süreçlerin sosyolojik bir etkisi olarak, bu dili kullananların çoğu, standart dilin doğası gereği üstün olduğuna inanmaya başlar veya onu, diğer dil çeşitlerini yargılamak için dilsel temel olarak kabul eder.

<span class="mw-page-title-main">Tunus Arapçası</span>

Tunus Arapçası, Arapçanın Tunus'ta konuşulan bir lehçesidir. Tunus Arapçası çoğunlukla doğu Cezayir Arapçasına ve batı Libya Arapçasına benzemektedir. Yaklaşık 11 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup Tunus'un resmi dili olan Fasih Arapçadan ayırmak için "gündelik dil" olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dilbilimsel Saflık (Dilbilimsel Sadelik)</span>

Dilbilimsel saflık, Dilbilimsel sadelik veya dilbilimsel korumacılık, bir dilin bir çeşidini diğer çeşitlerden daha saf veya doğası gereği daha yüksek kalitede olarak tanımlamanın veya tanımanın kuralcı uygulamasıdır. Dilbilimsel saflık, dil akademileri aracılığıyla kurumsallaştırıldı ve kararları genellikle kanun gücüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Brunei'nin dilleri</span>

Brunei'nin resmî devlet dili, Malezya ve Endonezya'daki standartların temelini oluşturan aynı lehçe olan Standart Malayca olmasına rağmen Brunei'de konuşulan çeşitli diller mevcuttur. Resmî dil olan Malaycanın kullanımı, 29 Eylül 1959'da Brunei'nin 1959 anayasasının imzalanmasıyla yürürlüğe girmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.