İki turlu seçim

İki Turlu Sistemde seçimler, aralarında belli bir süre olmak şartıyla iki turda yapılmaktadır.^[1] Bu sistemde seçimlerde genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde oylama yapılmaktadır ancak bir adayın seçimleri ilk turda kazanabilmesi için oyların belirli bir oranından fazlasını (nitelikli çoğunluk) (genellikle %50) alması gerekmektedir. Herhangi bir adayın ya da partinin gerekli çoğunluğu sağlayamaması halinde ikinci tur seçimler yapılmaktadır. İkinci tur seçimlerin nasıl yapılacağı uygulamada farklılık göstermektedir. En çok uygulanan yöntem ilk turda en çok oyu alan iki parti ya da adayın ikinci turda yarışması ve ikinci turda en çok oyu alanın seçilmesidir. Bu yöntemde iki adaydan birisi doğal olarak oyların yarısından fazlasını almış olmaktadır.^[2] İkinci turda, genellikle yalnızca ilk turda en çok oyu alan iki aday veya belirlenen oy oranının üzerinde alan adaylar ikinci turda aday olur. Kalan adaylar ikinci turdan çekilmekte serbesttir.

Sistem dünya üzerinde genellikle başkanlık seçimlerinde kullanılmaktadır. Parlamento seçimlerinde ise tarihsel olarak Fransız sisteminin etkili olduğu eski Fransız sömürgesi ülkelerde genellikle İki Turlu Sistem tercih edilmektedir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığını kazanan bazı ülkelerde de bu sistem tercih edilmiştir.

Avantajları

İki Turlu Sistem seçmenlere ikinci turda yeniden bir tercih imkânı vermektedir. Seçmen bu hakkını aynı adayı destekleyerek kullanabileceği gibi ikinci turda fikrini değiştirerek farklı bir adaya oy vererek de kullanabilir. Bu sebeple İki Turlu Sistem, adayların sıralanması açısından Alternatifli Oy Sistemi gibi tercihli sistemlerle benzerlik göstermektedir.

İki Turlu Sistem, özellikle ikinci turda, farklı adaylar ya da partiler arasında iş birliği ve ittifak yapılmasının önünü açmaktadır. Sistem ayrıca partilere ve seçmenlere iki tur arasında yaşanacak olan siyasi atmosferdeki değişimlere tepki verme imkânı tanımaktadır.

İki Turlu Sistem, çoğunluk sistemlerinin genel bir problemi olan benzer nitelikli iki aday arasında oyların bölünmesi sebebiyle aslında daha az popüler olan üçüncü adayın seçilmesi şeklinde tarif edilebilecek “oyların bölünmesi” ihtimalini de azaltmaktadır. Ayrıca seçmenler adaylar arasında ikinci, üçüncü vb. tercihlerini belirtecek bir sıralama yapmak zorunda olmadığından bu sistem, Alternatifli Oy ya da Devredilebilir Tek Oy sistemlerine nazaran, okuryazarlık oranının düşük olduğu ülkelere daha uygun gözükmektedir.^[1]

Dezavantajları

İki Turlu Sistem, kısa bir zaman içinde ikinci bir seçim organizasyonu gerektirdiğinden seçim yönetimi otoriteleri üzerinde bir baskı yaratabilmektedir. Bu, hem seçimlerin maliyetini ve süresini artırmakta hem de seçim sonuçlarının açıklanmasını geciktirebilir. Bunun neticesinde, belirsizliğe ve istikrarsızlığa sebep olabilmektedir. Sistem iki kez oy kullanılmasını gerektirebildiğinden seçmenlere ilave bir yük getirmekte ve bu sebeple özellikle ikinci turda katılım oranı ciddi şekilde düşebilmektedir.

İki Turlu Sistem, Tek İsimli Tek Turlu Sistemin pek çok dezavantajını da içerisinde barındırmaktadır. Araştırmalar gelişmiş Batı demokrasileri içerisinde temsilde adaletin en düşük olduğu seçimlerin İki Turlu Sistem uygulanan Fransa’da olduğunu göstermektedir. Sistem ayrıca yeni demokrasilerde parçalı bir parti sistemi yaratma eğilimindedir.

İki Turlu Sistemin önemli problemlerinden birisi, derinden bölünmüş toplumlarda ortaya çıkabilen istikrarsızlık ve kaos ortamıdır. Örneğin Angola’da 1992 yılında iç savaşı sonlandırması beklenen başkanlık seçimlerinde ilk turda %49’a karşı %40 oy alan aday, ikinci turda kaybedeceğini anlayarak ülkedeki iç savaşı yeniden canlandırmış ve iç savaş 10 yıl daha devam etmiştir. Benzer şekilde 1993 yılında Kongo Cumhuriyeti’nde ikinci turda seçimleri büyük farkla kaybedeceğini anlayan taraf seçimleri boykot etmiş ve silaha sarılmıştır. Her iki örnekte de bir tarafın kaybedeceğini anlaması o kesimin şiddet ortamını başlatmasına sebebiyet vermiştir. Son olarak 1992’de Cezayir’de İslami Kurtuluş Cephesinin adayının ilk turda önde olması (ve muhtemelen ikinci turda kazanacak olması) askeri müdahalenin yaşanmasına ve seçimlerin ikinci turunun iptaline yol açmıştır.^[1]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c Emrah Hurma (1 Eylül 2020). "Dünyada Seçim Sistemleri" (PDF). TBMM. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.
^ "Two-Round System". Electoral Reform Society. 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.