İki ruhlu

İki ruh (İngilizce Two-spirit < Ojibva niizh manidoowag teriminin harfiyen çevirisidir), Kanada Kızılderilileri ile ABD Kızılderililerinde kabul edilen ama birçok Batı Kültüründe olmayan Kuzey Amerika topluluklarında görülen üçüncü cinsiyet modeline verilen addır. Two Spirit, iki ruhun bir bedende birleşmiş olması durumudur. 1990'lı yıllarda antropolojik literatürde kullanılan Berdache (< Fransızca < Arapça البَرْدَجُ) kelimesi ayrımcı algılandığı için daha sonra bu terim kullanılmaya başlandı.

Kuzey Amerika Kızılderililerinde 130 kabilede erkek ve kadın iki-ruhlu kavram ve geleneği kaydedilmiştir.^[1]

• Ojibvaca niizh manidoowag (harfiyen «iki ruhlu» < niizh «iki» + manidoo «ruh/manitu»)^[2]
• Lakotaca wíŋkte (günümüzdeki anlamı gey^[3])
• Navahoca nádleehé («that which changes»^[3])^[4]
• Mohavece hwame^[5]
• Zunice la’mana^[6]
• Şayence he-man-eh («yarı erkek-yarı kadın»)^[3]
• Apsalokece boté («ne erkek-ne kadın»)^[3]
• Şoşonice tanowaip («erkek-kadın»)^[3]
• Tevaca kwidó («yaşlı erkek-yaşlı kadın»)^[3]
• Karankavaca monanguia^[7]

Kuzey Amerika Kızılderililerinde iki-ruh ya da iki-ruhlu olarak kabul edilen kişiler tek vücutta erkek ve kadın ruhlarının her ikisini de sergileyen kişilerdir. Bunlar genelde geleneksel erkek ve kadın maddelerinin bir karışımıdır. Bazı kabilelerde erkek gövdeli iki-ruhlar toplum yararına özel görevler üstlenirler:

• şifacılar ya da tedavi ediciler
• sözlü geleneklerin ve şarkıların ileticileri (Yukiler)
• geleceği anlatıcılar (Vinebagolar, Oglala Lakotaları)
• çocuk ya da yetişkinlerin şanslı adlar alması için danışıcılar (Oglala Lakotaları, Tohono O'odham)
• savaş seferleri sırasında hemşireler
• çömlekçiler (Zuniler, Navaholar, Tohono O'odham)
• çöpçatanlar (Şayenler, Omahalar, Oglala Lakotaları)
• danslar için tüylü giysi yapıcılar (Maydular)
• Güneş Dansında özel rol üstleniciler (Apsalokeler, Hidatsalar, Oglala Lakotaları)
• Kafa derisi dansı yapıcılar (Şayenler)

• Amerika Birleşik Devletleri'nde LGBT tarihi

• Cameron, Michelle. (2005). Two-spirited Aboriginal people: Continuing cultural appropriation by non-Aboriginal society. Canadian Women Studies, 24 (2/3), 123–127.
• Conley, Craig. Oracle of the twofold deities.
• Hawkins, Philip Colin. (2012). New World Sodom: Biblical Tales of Conquest and Acculturation. Electronic Journal of Human Sexuality, 15. http://ejhs.org/volume15/NewWorld.html 8 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Hemmilä, Anita. (2005). Ancestors of two-spirits: Representations of Native American third-gender males in historical documentation, A Critical Discourse Analysis in Anthropology 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., A Pro Gradu Thesis in English
• Jacobs, Sue-Ellen; Wesley Thomas, and Sabine Lang (Eds.). (1997). Two-spirit people: Native American gender identity, sexuality, and spirituality. Urbana: University of Illinois Press. ISBN 0-252-02344-7, ISBN 0-252-06645-6.
• Lang, Sabine. (1998). Men as women, women as men: Changing gender in Native American cultures. Austin, TX: University of Texas Press. ISBN 0-292-74700-4, ISBN 0-292-74701-2.
• Medicine, Beatrice. (1997). Changing Native American roles in an urban context and changing Native American sex roles in an urban context. In S.-E. Jacobs, W. Thomas, & S. Lang (Eds.) (pp. 145–148).
• Roscoe, Will. (1991). The Zuni man-woman. Albuquerque: University of New Mexico Press. ISBN 0-8263-1253-5.
• Roscoe, Will. (1998). Changing ones: Third and fourth genders in native North America. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-17539-6.
• Roscoe, Will; & Gay American Indians. (1988). Living the spirit: A gay American Indian anthology. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-01899-1.
• Schaeffer, Claude E. (1965). The Kutenai female berdache. Ethnohistory, 12 (3), 193–236.
• Schultz, James W. (1916). Blackfeet tales of Glacier National Park. Boston: Houghton Mifflin Co.
• Schultz, James W. (1919). Running Eagle, the warrior girl. Boston: Houghton Mifflin.
• Spanbauer, Tom. (1991). The man who fell in love with the moon: A novel. New York: Atlantic Monthly Press. ISBN 0-87113-468-3.
• Trexler, Richard C. (1995). Sex and conquest: Gendered violence, political order, and the European conquest of the Americas. Ithaca, NY: Cornell University Press. ISBN 0-8014-3224-3.
• Williams, Walter L. (1986). The spirit and the flesh: Sexual diversity in American Indian cultures. Boston: Beacon Press. ISBN 0-8070-4602-7.
• Williams, Walter L. & Toby Johnson. (2006) Two Spirits: A Story of Life With the Navajo. Maple Shade, NJ: Lethe Press. ISBN 1-59021-060-3
• Qwo-Li Driskill, Chris Finley, Brian Joseph Gilley, and Scott Lauria Morgensen, Eds. (2011) Queer Indigenous Studies: Critical Interventions in Theory, Politics, and Literature. Tucson: University of Arizona Press.
• Wolf, Rope. Two-spirit: Belonging (Film)