İçeriğe atla

İki evcikli

Birden fazla çiçek türünün gösterimi (İki evcikli solda)

İki evcikli (Dioecious veya Dioecy) bir bitki üzerinde yalnızca tek bir cinsiyete ait çiçeklerin bulunması halidir. Bu tür bitkilerde erkek ve dişi çiçekler farklı tür bitkilerde bulunur.[1] Antep fıstığı, dut, hurma, incir, keçiboynuzu gibi meyve türleri; kavak, söğüt gibi ağaç türleri; bazı ıspanak, kuşkonmaz gibi sebzeler iki evcikli cinsiyet yapısına sahiptir.[2][3] İki evcikli bitkiler yapıları gereği kendi başlarına tozlanarak çoğalamazlar, rüzgarı aracılığıyla tozlanan (anemophil) yapıya sahiplerdir. Tozlanmanın imkansız olduğu durumlarda tohum veya meyve oluşturma için farklı kalıtsal yapıdaki tozlayıcı bitkilere ihtiyaç duyulmaktadır.[3]

Bitkinin rüzgarla gelen tozu tutması için erkek ve dişi organlarında yapısal değişiklikler meydana gelmiştir. Dişi organların tepe kısımları çiçektozunu yakalamak için farklılaşmış, çiçek örtüsü küçülmüş, tepecik kısmı ve yüzeyi büyümüştür.[3] Erkek organları büyük ve polen sayısı oldukça fazladır.[2] Çiçekleri gösterişli değildir. Taç yaprakları genellikle yoktur ve nektar salgılamazlar bu yüzden diğer çiçek türlerinin aksine arı, kelebek gibi hayvanları cezbederek tozlanma işlemini gerçekleştiremezler.[4] Rüzgarla tozlanan bitki grubunun büyük bir kısmını tek evcikli bitkilerle beraber iki evcikli bitkiler oluşturur.[3]

Bu bitki ürünün (genellikle ağaçların) fenotip olarak birbirlerine oldukça benzemeleri nedeniyle cinsiyet ayrımının yapılması için çiçeklerinin çıkması beklenir.[3][5]

Kaynakça

  1. ^ "UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ DERS NOTU" (PDF). T.C Tarım ve Orman Bakanlığı. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 
  2. ^ a b "BAHÇE BİTKİLERİNİN BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ" (PDF). Ankara Üniversitesi. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 
  3. ^ a b c d e Rahmi ÖZÇAĞIRAN (2002). "Çiçekli Bitkilerde Tozlanma Ve Çiçektozu Taşıyıcıları". Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. ISSN 1018-8851. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 
  4. ^ Filiz AYANOĞLU. "JOJOBA VE TÜRKİYEDE YETİŞTİRİLME OLANAKLARI. JOJOBANIN BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ, ÜRETİMİ VE TARIMI". Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü,. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 
  5. ^ Elçin PARLAR. "Laurus nobilis L. (AKDENİZ DEFNESİ) BİTKİSİNDE FLOW SİTOMETRİ YÖNTEMİ İLE CİNSİYET TAYİNİ" (PDF). Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarımsal Biyoteknoloji Anabilim Dalı. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çınar</span> Bir ağaç türü

Çınar, çınargiller Platanaceae familyasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı ağaç türlerinin adıdır. Platanaceae ailesinin yaşayan tek üyeleridir. Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren tek tür, doğu çınarıdır .

<span class="mw-page-title-main">Dut</span> bitki cinsi

Dut olarak yaygın olarak bilinen Moraceae familyasındaki çiçekli bitki'lerin bir cinsi olan Morus çeşitli yaprak döken ağaç türlerinden oluşur ve dünyanın birçok ılıman bölgesinde yabani olarak yetişir ve ekimi yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Açık tohumlular</span>

Açık tohumlular (Gymnospermae), çoğunlukla ağaç ya da ağaççık, seyrek de olsa çalı biçiminde olan bitkileri kapsayan taksonomik grup. Bütünüyle odunsu olan bu bitkiler, genellikle yapraklarının tamamını birden dökmediği için dört mevsim yeşil kalabilirler. Yaprakları çoğunlukla iğnemsidir. Bununla birlikte pulsu, yelpaze, şeritsi ya da tüysü tipte yapraklı olanları da vardır.

<i>Maclura pomifera</i> Dutgiller familyasından bir bitki türü

Maclura pomifera, Moraceae (dutgiller) familyasından 20 m'ye kadar boylanabilen geniş tepeli bir ağaç türü.

<span class="mw-page-title-main">Mabet ağacı</span> bitki türü

Ginkgo biloba (Çince ve Japonca 銀杏), günümüzde varlığını sürdüren hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamıyla kendine özgü bir ağaçtır. Botanikçilerce, bitkiler (Plantea) alemi içindeki ayrı bir bölümde (Ginkgophyta) değerlendirilir. Bu bölümün içinde tek bir sınıf (Ginkgoopsida), sınıfın içinde tek bir takım (Ginkgoales), takımın içinde tek bir familya (Ginkgoaceae), familyanın içinde de tek bir cins olarak Ginkgo ve bu cinste de tek tür olarak Ginkgo biloba bulunmaktadır. Geçmişte Spermatophyta veya Pinophyta bölümlerine yerleştirilmişse de bugün yukarıda belirtilen tanımların daha uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bilinen yaşayan fosil türlerinin en iyi örneklerinden biridir. Ginkgo biloba, açık tohumlular (gymnospermae) olarak anılan, başka bir deyişle tohumları bir meyve tarafından koruma altında olmayan bir ağaç türüdür.

Kendileme, yakın akrabalar arasında olan çaprazlama veya bir ağacın kendi kendini döllemesi. Ağaçlar doğada zengin gen kaynakları oluştururlar ve birçok resesif gen taşırlar bu resesif genlerin bir kısmı ekonomik önem taşır. Kendileme sonunda resesif genler açığa çıkabilir. İki kendileme mahsulü bireyin çaprazlanmasından da heterosis ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kasımpatı</span> bitki cinsi

Kasımpatı (Chrysanthemum) ya da krizantem, yaklaşık 30 tür barındıran, papatyagiller (Asteraceae) familyasına bağlı bir cinstir. Asya ve kuzeydoğu Avrupa'ya yerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Çiçek</span> bazı bitkilerin üreme organı

Çiçek bitkilerde üremeyi sağlayan organları taşıyan yapı. Bir çiçek, 4 kısımdan oluşur.

Organ, biyolojide belirli bir görevi veya görevler bütününü yapan doku grubudur. Bazı organlar kendilerini farklı yollarda yenileyebilir. Birlikte çalışan organlar sistemleri oluşturur. Organ Latince organum sözcüğünden türemiştir. Organın Türkçe eş anlamlısı olarak örgen ve kılgan sözcükleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çınargiller</span>

Çınargiller (Platanaceae), hamamelidales'e ait 5 familyadan biridir. Platanaceae (Çınargiller) soğuğa ve kirli havaya dayanıklı uzun ömürlü bitkilerdir. Işık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürebilirler (fotosentez). Kök çok güçlüdür. Budamaya oldukça dayanıklıdır. Yaprakları tozdan ve gazlardan fazla etkilenmediklerinden büyük endüstri şehirlerinin caddelerinde, park ve bahçelerde fazla görünmektedir. Platanaceae (Çınargiller) ailesinin sadece bir cinsi (Platanus) vardır. Bu cins 6-10 m uzunluğuna sahiptir. Çınarlar (Platanus), kuzey Yarım kürenin ılıman ve subtropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen ve 25-30 m boylarında kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Tüm türlerde, çiçekler yoğun küçük çiçek grupları olarak büyür. Platanus occidentalis (Amerikan çınar) ve P. orientalis ; iki tür melezleştirildi ve ekili çınarların çoğu melez kökenli olabilir. Bütün üyeleri Platanus cinsinde toplanmıştır. Platanus'un taksonomik pozisyonunun, genellikle çiçek ve çiçeklenme yapısına dayanarak, Rosaceae'nin daha ilkel üyelerine yakın bir yerde olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Betulaceae</span>

Betulaceae Fagales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ballıbabagiller</span> bitki familyası

'Lamiaceae, Labiatae veya Türkçe adıyla 'Ballıbabagiller; 236 cins ve 7,280 tür ile temsil edilir ve dünya çapında özellikle ılıman kuşakta yayılış gösteren bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi</span> Tekirdağda kurulu devlet üniversitesi

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, 17 Mart 2006 tarih ve 26111 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5467 sayılı kanunla, Tekirdağ'da kurulan devlet üniversitesi. Üniversite, Trakya Üniversitesi'nin Tekirdağ çevresindeki yerleşkenin ayrılarak, yeni bir üniversite kurulmasıyla meydana geldi. Bünyesinde 12 Fakülte, 1 Devlet Konservatuvarı, 3 Enstitü, 1 Yüksekokul, 12 Meslek Yüksekokulu 16 Uygulama ve Araştırma Merkezleri ve rektörlük birimleri, yaklaşık 30000 öğrenci, yaklaşık 1200 akademisyen barındırmaktadır. Merkez kampüsü Tekirdağ Süleymanpaşa, Değirmenaltı'nda bulunur. 1200 civarında yabancı uyruklu öğrenci de eğitim görmektedir.

Tozlaşma ya da polenleşme, bitkinin erkek organında üretilen polenlerin çeşitli nedenlerle dişi organın tepecik bölümüne yapışması olayına denir. Böylece tepeciğe yapışan polenler, dişicik borusundan yumurtalığa iner döllenme meydana gelir. Döllenmiş yumurtaya zigot denir. Zigot gelişerek embriyoyu oluşturur. Bu polenlerin dişicik borusuna taşınması hava, su ve böceklerle olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bitkilerde üreme</span>

Bitki türlerine göre çeşitlilik gösteren üreme genel sınıflandırma olarak eşeyli üreme ve eşeysiz üreme olarak ayırmak mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı papav</span>

Bayağı papav, en yaygın ve bilinen papav türüdür. ABD'nin doğusundan, Kanada'nın Ontario eyaleti,Newyork,Doğudan batıya Nebraska, Florida,Teksas'ın kuzeyinde yetiştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Atemoya</span>

Atemoya, şeker-elma ve çerimoya türünün çaprazlanması ile elde edilen hibrit (melez) bir türdür. Meyvenin popüler olduğu Tayvan'da ananas şeker-elma olarak karıştırılmaktadır. İsrail,Mısır,Lübnan,Venezuela, Tayvan'da da yetiştilmektedir ama özellikle anavatanı Amerika'nın tropik bölgeleridir. Meyvesi Lübnan mutfağında tatlı yapımında da kullanılmaktadır.

Botanik sözlüğü

<span class="mw-page-title-main">Tek evcikli</span>

Tek evcikli (Monoecious veya Monoecy) bir bitki üzerinde her iki cinsiyete (erkek ve dişi) çiçeklerin veya kozalakların bulunması durumudur. İki evcikli bitkilerin aksine bu türde iki cinsiyete ait üreme organları yanı çiçek üzerinde farklı yerlerde konumlanmıştır. Kabak, kavun, karpuz, salatalık ve balkabağı gibi kabakgiller familyasına ait sebze grubunda oldukça yaygın bir bitki türüdür. Fındık, ceviz, kestane da tek evcikli yapıya sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Erselik (bitki)</span>

Erselik hem erkek hem de dişi organın bitkinin üzerinde bulunduğu bitkilere erselik bitkiler denir. Domates, biber, patlıcan gibi sebzeler ile elma, ayva, kiraz, kızılcık, badem, böğürtlen armut, erik, şeftali, portakal gibi meyve türlerinde erselik çiçekler bulunur. Papatya familyasına sahip olan bitkilerin büyük çoğunluğu da erselik bitki yapısına sahiptir.