İkebana

İkebana (Japonca: 生け花 veya いけばな, kelime anlamı "yaşayan çiçekler" veya "çiçekleri yaşatmak"), Japon çiçek düzenleme sanatı. Bu sanatta çiçekleri bir vazonun, tepsinin, çanağın, saksının veya benzeri bir kabın içinde düzenlenmesi mümkündür. Bu düzenlemelerde çiçeklerin sadece şekli, tarzı ve renkleri değil, sapları ve yaprakları da vurgulanır. Bu özelliği, ikebanayı batı kültürlerindeki çiçek düzenlemelerinden farklı kılar.

İkebana sanatında kesme çiçek kullanılır. Ortalama haftada bir ya da 10 günde bir çiçekler yenilenir. Canlı çiçeklerin yanı sıra kuru veya solmuş çiçekler, dallar, yapraklar ve çakıl taşları gibi farklı malzemeler de kullanılabilir.^[1] Düzenlemedeki tüm elemanlar, bir fikrin veya duygunun ifadesini güçlendirme amacını taşır. Örneğin, düzenlemedeki çiçekler bugünü, tomurcuklar geleceği, tohumlar ise geçmişi simgeliyor olabilir.^[2]

Süslemenin birer unsuru olan vazoların büyükklük ve görünüm açısından çiçekle ve ortamla uyumlu olması gerekir. Vazo, mekandaki dingin bir köşede, büyükçe bir altlık üzerine yerleştirilir. Japon evlerinde bu amaç için genellikle odanın duvarının içine gömülmüş bir bölme kullanılır. Bu bölmeye “tokonoma” denir.

Bazı ikebana stillerinde, çiçek kabının dibine, çiçekleri sabitlemek ve sapları dik tutmak için bir tür bitki desteği kullanılır ve bu destek kenzan veya çiçek kurbağası olarak adlandırılır.

Japonlar çiçeklere çok değer verirler ancak Japonya'nın nüfus yoğunluğu yüksek bir ada ülkesi olması nedeniyle parklar ve bahçeler gibi insanların çiçeklerle bir arada olabileceği mekanların sınırlıdır. Bu nedenle ev ya da ofis gibi kapalı mekanlarda çiçek yetiştirmek ve bunları düzenleyerek sanatsal bir formda sergilemek çok popülerdir.^[3]

İkebana, Japoncada “ikeru” (yaşamak) ve “hana” (çiçek) kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır.

İkebana, 6. yüzyılda Budizm’in Japonya’ya girişi ile başlamıştır. Budizm’de, ölmüşlerin ruhlarını ve Buda’yı onurlandırmak üzere mabetlerdeki sunaklara çiçek koyarak ibadet edilirdi. Rahipler, Budizm mabedlerindeki çiçek düzenlemelerinden sorumlu olurdu.10. yüzyıla doğru çiçekler, kaplar içinde sunulmaya başlandı. 15. yüzyılın ortalarında,  dinden bağımsız, sanat formu niteliğindeki ilk klasik ikebana stilleri ortaya çıktı. "Rikka" adı verilen ve doğanın güzelliğini ifade etmeye odaklanan ikebana ekolü popülerleşti. 16. yüzyılda ise ikebana tasarımlarında belirgin bir sadeleşme oldu, "nageire" adlı yeni ekol, çay seramonilerine girdi.^[2][4] Zamanla farklı stiller gelişti; yeni ekoller oluştu ve ikebana toplumun her katmanında benimsendi. Ancak ikebanada sembolik ve filozofik unsurlar her zaman korundu.^[5] 19. yüzyılda ikebana sanatı modernleşti ve ülke dışından gelen farklı türlerdeki çiçekler de ikebanalarda kullanılır oldu. Günümüzde dünya çapında kursları, atölyeleri, sergileri düzenlenen, oldukça ilgi gören bir sanat dalı haline geldi.

Japon çiçek düzenleme sanatının temelde iki stili vardır: Yatay ve dikey stiller. Yatay düzenlemede çiçekler kapların içine konan kenzan üzerine yatay bir şekilde yerleştirilirken, dikey düzenlemede uzun saksılar kullanılır.^[1] Zaman içerisinde pek çok farklı tarz gelişmiştir.

Kuge: İlk ikebana stilidir. İkebana’nın başladığı tarihlere dayanır. Dik yerleştirilmiş uzun bir gövde ve buna eşlik eden daha küçük iki daldan oluşur.

Rikka (dikey duran çiçekler) stili: Bu stilde tabiatın güzellikleri (dağlar, tepeler, vadiler, şelaleler...vb.) yedi dalla sembolize edilir. Bu stil, daha çok rahip ve aristokratlar tarafından uygulanmaktaydı. Tüccar sınıfı ise, üç ana dalın kullanıldığı bir stil geliştirmişti. Bu stilde amaç, bitkinin kendisinin güzelliğini sergilemektir.

Chabana stili: Genellikle çay seramonisinde kullanılan kırsal, sade ve minimalist bir düzenlemedir.

Seika / Shoka stili: Bu stilde üç dal kullanılır. Bu dallardan en uzun olanı cenneti(ten), orta uzunluktaki dünyayı (chi) ve en kısa olanı ise insanı (jin)  temsil eder.^[1]

Jiyuka stili: Sanatçının yaratıcılığını kullanmasına izin verilen, serbeset stildir.

Birlik: Kompozisyonun bütün olarak bir birlik oluşturması, ayrı ayrı kısımların birlikte bir bütün olarak görünmesi gerekir.

Ölçü: Kompozisyonu oluşturan ayrı ayrı kısımların (çiçekler, yapraklar, kullanılan kap, varsa aksesuarlar...) ölçülerinin birbiriyle ve yerleştiriidikleri yerin ölçüleriyle uyumlu olması gerekir. Örneğin, uzun bir kaptaki çiçekler, çiçek saplarının uzunluğu kabın yüksekliğinin yaklaşık bir veya buçuk iki katı olduğunda, geniş bir kaptaki çiçekler ise çiçek saplarının uzunluğu kabın genişliğinin bir buçuk katı olduğunda en iyi şekilde görünür. Çok hafif ve ince bitkilerin (ince asmalar, tüylü otlar vb.) bir desenin çizgileri gibi kullanılması durumunda, bitkinin uzunluğu kabınkinin iki katı olacak şekilde düzenlenebilir.

İlgi merkezi: Bir kompozisyonun dikkat çeken ve ilgi toplayan kısmına, ilgi merkezi denir. Bu bir renk, özel bir çiçek ya da eklenecek ilgi çekici bir gereç olabilir. İlgi merkezi görüntünün hangi noktası ise, izleyicilerin gözü doğal olarak o noktaya takılır. İlgi merkezinin mutlaka desenin ortasında olması gerekmez

Denge: Kompozisyonun öğeleri ne sağa, ne de sola eğim göstermemelidir. Bunu sağlamak için, düzenlemede kullanılan gereçler, ortadan geçtiği var sayılan dik bir çizginin çevresinde ağırlık bakımından eşit olacak şekilde dağıtılmalıdır.

Uyum (Armoni): Kompozisyonu oluştururken kullanılan öğelerin birbiriyle uyumlu olması gerekir. Örneğin düzenlemedeki çiçeklerin aynı mevsimde çiçek açan bitkilerin çiçeği olması ve büyüklüklerinin birbirleriyle uyumlu olması gerekir.

Ritim: Çiçek düzenlemede izleyiciler hareketsiz bir nesneye baktıkları halde, bir hareket varmış da o hareket donmuş duygusuna kapılmalıdır.

Wikimedia Commons'ta İkebana ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Vikisözlük'te ikebana ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

• Ikebana Wiki 3 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Ikebana International
• Ikebana International Switzerland 3 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Vancouver Ikebana Association 7 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ikebana Hyderabad
• New Delhi Ikebana International
• Ikebana in Morro Bay, California
• Japanese Culture- Arts- Ikebana, Flower Arrangement
• Ikebana of Richmond - Richmond, Virginia
• Sogetsu Vancouver Branch - Vancouver, British Columbia 7 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Vancouver Ikebana Association - Vancouver, British Columbia 7 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ikebana International London 13 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gulshan Ikebana Noida

• Junichi Kakizaki - Official Website "KURUIZAKI" 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Mokichi Okada - "MOA International"
• Shogo Kariyazaki - Homepage "KARIYAZAKI.net" 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Japonca)
• Kosen Ohtsubo - "Ohtsubo Kosen'in çiçek gezegeni" 10 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.