İhsan Dizdar
İhsan Dizdar | |
|---|---|
| Doğum | 19 Mart 1925 Üsküdar İstanbul |
| Ölüm | 25 Şubat 2000 (74 yaşında) İstanbul |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık |  |
| Meslek | Karagöz, kukla, orta oyunu sanatçısı, meddah ve hokkabaz |
| Dönem | 1942 - 2000 |
İhsan Dizdar (d. 19 Mart 1925 Üsküdar İstanbul - ö. 25 Şubat 2000 İstanbul)[1] Türk Karagöz, kukla, orta oyunu sanatçısı, meddah ve son geleneksel hokkabaz.
Hayatı
19 Mart 1925 tarihinde İstanbul'un Üsküdar ilçesinde doğdu. İlk orta ve lise eğitimini de Üsküdar'da tamamladı.
Meslek hayatı
Ortaokul sıralarında geleneksel gösteri sanatlarına ilgi duymaya başladı. Ailesinin baskılarına rağmen hem Üsküdar Halk Evinde hem de Münir Efendi (Münir Kestiren) yanında (çırak olarak) çalışmalara başladı. Karagöz kukla sanatçısı ve hokkabaz olan Münir Efendi ile uzun süre çalıştıktan sonra 1945 yılında Münir Efendi'nin çalışma takımlarını Celal Gürkaş'a (Üsküdarlı Karagöz Celal) bırakıp, meslekten el çekmesi üzerine Karagöz Celal'in yanında geleneksel İbiş ve ip kuklası oynatmaya ve hokkabaz oynamaya başladı.
Daha sonra kendi ekibini kurdu. 1960'lı yıllarda İsmail Dümbüllü ile tanıştı ve orta oyunlarında, Sirar (Genç erkek)ve Arap taklitlerine çıktı. Arap taklidinde gösterdiği başarı ile Dümbüllü ekibinde kalıcı oldu. Geleneksel tiyatro ile ilgilenmek tam profesyoonel bir iş olmadığından Denizcilik İşletmeleri'ne girdi ve tiyatro ile uğraşına ikinci iş olarak devam etti. İsmail Dümbüllü'nün vefatından sonra orta oyununu yaşatmak amacı ile Zeki Alphan ile topluluk kurdu. Orta oyunu müziklerini canlı çaldırma olanağı giderek ortadan kalktığından Askeri Mehterhane ile işbirliği yaparak çifte nara ve kaba zırna ile çalınan bu müziklerin önemli bir kısmını kayıt altına aldı. Orta oyunu ekibi ile pek çok turne yaptı.
İhsan Dizdar daha sonra Nevzat Açıkgöz ile çalışmaya devam etti. Karagöz Celal'in oğlu Rıfat Gürkaş ile ölümüne kadar kukla, karagöz ve hokkabaz icra etti.[2]
Dizdar, İsmail Dümbüllü'nün vefatından itibaren, kendi ölümüne kadar her yıl ölüm yıldönümlerinin mezarı başında düzenlenmesine de Yalçın Akçay'la birlikte öncülük etti.
UNESCO nun yaptığı çalışmada Meddah hikâyeleri canlı olarak kayıt altına alındı.
Ulusal ve uluslararası pek çok festivale katılan İhsan Dizdar, 1992 yılında tesadüfen tanıştığı ve ustası Münir Efendinin küçük kızının oğlu olan Alpay Ekler'i 1995 yılından itibaren karagöz, kukla ve meddah konularında yetiştirmeye başladı.
İstanbul Şehir Tiyatrosu'nun orta oyunu çalışmalarında danışman olarak görev aldı. 1997 yılında danışmanlık yaptığı "Gülme komşuna" adlı orta oyununda yer alan Hüseyin Karabağ hâlen geleneksel orta oyunu çalışmalarına devam etmektedir.
Kültür Bakanlığı'nın yaptığı tüm festivallerde yer alan Dizdar, 1996 yılında Geleneksel Türk Tiyatrosu Hizmet Ödülü'nü aldı.[2]
1998-1999 yılında Çocuk Vakfı'nın açtığı Karagöz Okulunda diğer ustalarla (Orhan Kurt, Tacettin Diker, Metin Özlen) dersler verdi. Bugün o kurslardan Ramil Balakhin, Hüseyin Karabağ ve Emin Şenyer karagöz oynatmaktadırlar.[3]
Orta oyunundaki Pişekar rolünü birçok kez canlandırmıştır.[4]
1999 yılında tekrar orta oyunu çalışmalarına dönerek bir oyunun provalarına başladı, ancak ölümü nedeniyle yarım kalan provaları Alpay Ekler devam ettirerek sahneledi.
Mütevazı kişiliğiyle tam bir İstanbul beyefendisi olarak görülen İhsan Dizdar, yaşamı boyunca sağladığı birikimi kayıtsız şartsız herkesle paylaşarak geleneksel tiyatronun yaşaması için büyük mücadele vermiştir. Uluslararası Kukla Birliği (UNIMA) adlı kuruluşa diğer ustalarla beraber katkıda bulunmuş, gençleri bu konuda heveslendirmeye çalışmıştır. Ayrıca UNIMA'nın Türkiye şubesinin kuruluşunda bulundu.[5]
Ölümü
25 Şubat 2000 tarihinde evindeki koltuğunda dünyaya sessizce gözlerini kapamış ve bir isimsiz kahraman olarak tarihe geçmiştir. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.[6]
Anısına yapılanlar
Vefatı ardından Pişekar elbisesi ve aksesuarları UNIMA milli merkezi müzesine bağışlanmış, yardağı Celal Gürkaş'ın önerisi ile de ailesi tarafından tüm oyun takımları bu sanatı İhsan Dizdar üslubunu devam ettireceğine inanılan Alpay Ekler'e teklif edilmiş ve Alpay Ekler tarafından muhafaza edilmeye başlanmıştır.
2002 yılında, ölümünün ikinci yıldönümü vesilesiyle, Çocuk Vakfı başkanı Mustafa Ruhi Şirin'in girişim ve ısrarlı çabaları sonucu, Üsküdar ve Büyükşehir belediyelerinin ortak aldıkları kara ile Üsküdar'da doğup büyüdüğü Salacak Bostan Sokağı'na İhsan Dizdar Sokağı adı verilmiştir.[2]
Hasan Hüseyin Karabağ'ın yeniden yazdığı "Ters Evlenme" adlı orta oyunu İhsan Dizdar'ın anısına ithaf edilmiştir.[2]
Kaynakça
- ^ "Karagözevi.com-İhsan DİZDAR". 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
- ^ a b c d "İhsan Dizdar'ın biyografisi". KUKA (Kukla Karagöz Derneği. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ Sarı, Eren (24 Mayıs 2017). Hacivat İle Karagöz-2: Karagöz ile Hacivat elbette, dünyaca tanınan ve sevilen Türk gölge tiyatrosunun ismidir. Noktaekitap. s. 21. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ Geleneksel tiyatro festivali: 24-30 Eylül 1983. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. 1983. ss. 15, 28. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ "İhsan Dizdar" (İngilizce). Union Internationale de la Marionnette. 26 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ "Karagöz ustası İhsan Dizdar anıldı". Hürriyet gazetesi. 28 Şubat 2001. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
