İftira

İftira, Türk Ceza Kanunu'nun "Adliyeye Karşı Suçlar" bölümü, 267. maddede "yetkili makamlara ihbar veya şikayette bulunarak ya da basın ve yayın yoluyla, işlemediğini bildiği hâlde, hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idarî bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat etmek" olarak tanımlanmaktadır.^[1]

Karşılıklılık Etiği gereği; basın ve yayın yoluyla işlenen iftira suçundan dolayı mahkûmiyet kararı verilmesi halinde hüküm, suçun işlendiği veya eşdeğeri basın ve yayın organıyla ilan edilmekte ve ilan masrafları hükümlüden tahsil edilmektedir.

İftira ve yalan arasındaki fark^[2]

İftira; Kasıtlı ve asılsız olarak suç yükleme, kara çalma, bühtan gibi anlamlara gelmektedir.

Yalan; Doğru olmayan, gerçeğe uymayan, uydurma söz gibi anlamlara gelmektedir.

İftira atan insan ve topluma etkisi^[3]

İftira, çamur atma, aslı olmayan bir konuda etrafa yalan yanlış bilgiler yaymak anlamına gelir. İftiraya yol açmak ve “haber taşıyıcı olarak” iftirayı yayarak ona çanak tutmak hem insani, hem vicdani hem de dini bakımdan büyük bir vebaldir.

İftira, az ve yetersiz bilgi ile bolca yorum yapmak demektir. Kulaktan dolma ve yüzeysel bilgilerle sonuca gitme eğiliminde olan insanlar tarafından yapılır.

İftira atan kişiler, sorunlarıyla başa çıkma becerisi gelişmemiş kişilerdir. Pasif çözüm arayışlarını iftira atarak çözmeye çalışırlar. Bu bağlamda, belli kişileri kendi sorunlarıyla öne çıkartarak, kendi asıl sorunlarının ikinci planda kalmasını sağlamaya çalışırlar. Bu eğilim hem iftira atmayı hem de atılan iftiraya çabuk ve kesin inanmayı artırıcı unsurlardır.

Bir takım bahaneler ortaya atılarak iftiraya inanma eğilimlerinin artması, çirkin eylemlerin toplumda daha hızlı yayılmasına neden olur. Çünkü bu iftiralara ve yakıştırmalara büyük ölçüde inanılacağının düşünülmesi, belli odakların gözlerine kestirdikleri kişileri iftira yoluyla pasifleştirme ihtiyaçlarını teşvik eder.

İftira atmaya eğilimin yükselmesi, toplumda güvensizlik, sevgisizlik ve düşmanca hisler meydana getirir. Bireylerin kaygı oranlarını da artırır. İftira, iftiraya uğrayan kişileri baskı ve stres altında yaşamaya zorlar.

Bir proje yarışmasında projeyi çalan kişi “bunlar projeyi benden çaldı” diyerek, kendisinin yaptığı hırsızlıktan aklanabilmek için kendi yaptığı kötülüğü başkasına yansıtır. Ya da istediği bir nesneye sahip olamayan kişiler, o nesneye sahip olanlar hakkında yalan yanlış iftiralar yaymaya başlayarak, bu kişiler hakkında yalan bilgi üreterek, yıllardır süregelen hastalıklarının sebebini dahi bu masum kişilere bağlama çabasına girer ve içsel rahatlama sağlamaya çalışır.

İftira atmak, karşındaki kişileri bilinçli olarak itibarsızlaştırmak için yapılır. İftira atan kişiler, bilinçaltlarında kendi hayatlarının kirli olduğunu düşünür. Karşılarına onlardan daha temiz, mutlu ve sevecen insanlar çıktığında deliye dönerler. İçten içe öfke duyarlar. İftirayı atanlar ve yayanlar, bundan büyük haz duyarlar.

İftirayı atmak kadar, bu asılsız sözleri ve yalanları yaymak büyük haksızlık ve günahtır.

İftira atma sebebi genel olarak psikolojiktir. Psikolojik açıdan “savunma mekanizması” olarak veya “kişilik bozukluğu” sonucu kullanılır.

Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik alanında çalışanlar bu durumu şöyle açıklıyor:

“İftira, iftiracının iftira attığı kişinin masumiyetinden, dürüstlüğünden ve inandırıcılığından korktuğunun, çekindiğinin çok açık göstergesidir. İftira bu anlamda bir tür psikolojik savaş yöntemi olarak karşımıza çıkar. Bir insanı susturmanın, konuşsa da sözlerinin tesirini azaltmanın yolu o insanın inandırıcılığını zedelemek yani ona en olmadık iftirayı atmaktır. Buradaki amaç şudur; “öylesine uzak bir yalan atmalı ki bu kişi kendini savunurken dahi bu çamura saplanıp kirlensin”.

Kur'an'da iftira ile ilgili bazı ayetler

Kim de bir hata veya günah işler, sonra onu bir suçsuzun üzerine atarsa şüphesiz ağır bir iftira suçunu ve apaçık bir günahı yüklenmiş olur. (4:112)^[4]

Şeytanların kime ineceğini size haber vereyim mi? Onlar günaha, iftiraya düşkün olan herkese inerler. (26:221-222)^[5]

Türk Ceza Kanunu'nda iftira suçu cezası (TCK 267)^[6]

Basit iftira suçu cezası, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır (TCK md. 267/1).
Nitelikli iftira suçu işlenmesi halinde suçun cezası yarı oranında artırılır. Yani fail, iftira suçunun maddi delillerini de kendisi üretirse suçun basit halinin cezası yarı oranında artırılacaktır (TCK md. 267/2).
İftira konusu fiili işlemediği için beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş mağdurun aleyhine olarak bu fiil nedeniyle gözaltına alma ve tutuklama dışında bir tedbir uygulanmışsa, yukarıdaki iki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır (TCK md. 267/3).
İftira konusu fiili işlemediği için mağdur hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmişse; mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; iftira eden, ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu hükümlerine göre dolaylı fail olarak cezalandırılır (TCK md. 267/4).
İftira konusu fiil nedeniyle mağdurun ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına mahkûm olması halinde; iftira suçu işleyen kişi 20 yıldan 30 yıla kadar hapis cezasına; mağdurun süreli hapis cezasına mahkûm olması halinde, iftira eden hakkında iftira suçu nedeniyle, mağdurun mahkûm olduğu cezanın 2/3’ü kadar hapis cezasına hükmedilir. Mağdurun iftira suçu nedeniyle mahkûm olduğu cezanın infazına başlanmışsa, iftira edene bu fıkra hükümlerine göre verilen ceza yarısı oranında artırılır (TCK md. 267/5-6).
Mağdura atılan iftira neticesinde, mağdur ile ilgili hapis cezası dışında adli veya idari bir yaptırım uygulanmışsa; iftira eden kişi, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK md. 267/7).