İçeriğe atla

İffet Halim Oruz

İffet Halim Oruz
DoğumMart 1904
Erenköy, Kadıköy, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm20 Ağustos 1993 (89 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriSahrayıcedid Mezarlığı
MilliyetTürk
Eğitimİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi
MeslekŞair, yazar, aktivist
EvlilikHalim Oruz (e. 1924)
Çocuk(lar)1
Ebeveyn(ler)Nizamettin Bey
Saide Hanım
Akraba(lar)Faruk Nafiz Çamlıbel (kuzeni)

İffet Halim Oruz (d. Mart 1904 – ö. 20 Ağustos 1993), Türk şair, yazar ve kadın hakları savunucusu.

1930'lardan itibaren Türkiye'de kadın hareketi içinde aktif rol oynadı. Dönemin kadın hareketinde hâkim görüşleri ve yapılan çalışmaları Yeni Türkiye’de Kadın (1933) adlı kitapta anlattı. 1947-1979 arasında Kadın Gazetesi'ni çıkardı. Kahramanlık, Türklük, vatan sevgisi gibi temaları didaktik bir üslupla işlediği şiirler yayımladı.

Yaşamı

1904 yılının Mart ayında İstanbul'un Erenköy semtinde doğdu. Babası Şair Hilmi Efendi'nin oğlu maliye mümeyyizi Nizamettin Bey, annesi Moralı Rifat Efendi'nin kızı Saide Hanım'dır. Oruz aynı zamanda Faruk Nafiz Çamlıbel'in kuzenidir.

İffet Hanım, annesinin Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti’nde bulunmasının etkisiyle küçük yaşta kadın hakları hareketiyle tanıştı.[1]

Erenköy Lisesi'nde öğrenim gördü. On dört yaşından itibaren vezinli ve kafiyeli şiirler yazmaya başladı.[2] Ağır bir tifo geçirince ailesi tarafından on dört yaşında okuldan alındı, eğitimine evlenip çocuk sahibi olduktan sonra devam edebildi.

19 Aralık 1932 tarihli Cumhuriyet gazetesinde İffet Halim Hanım Ankara'da bir konuşma yaparken.

1924 yılında Albay Halim (Oruz) Bey'le evlendi. Çiftin bu evlilikten İsmet (d. 1925) adlı oğulları oldu. İffet Hanım, eşinin Diyarbakır'a tayini üzerine onunla birlikte Diyarbakır'a gitti. Kadın Hareketi içinde yer alması Diyarbakır'da başladı. 1927'de bu şehirde Kadınlar Halk Fırkası'nın bir şubesini kurdu. İlk yazıları 1927'de Diyarbakır'da Halk Sesi adlı gazetede yayımlandı. İlk şiir kitabı Füsun'u 1928 yılında yayımladı. İlk kitabında Diyarbakır, İstanbul ve kadın temalarını işleyen 19 şiiri yer verdi.[2]

Eşinin tayini ile İstanbul'a döndü, Türk Kadınlar Birliği'nin Cağaloğlu şubesinde görev aldı. Kadınların milletvekili seçilmesi konusunda arkadaşları ile birlikte cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'le Ankara'da görüştü. Mustafa Kemal onlardan köylü kadınları aydınlatmalarını isteyince İstanbul'da bu konudaki çalışmalara katıldı. Eşinin Afganistan'da görevlendirilmesi üzerine onunla Afganistan'a seyahat etti. 1931 yılında yayımladığı ikinci şiir kitabı Tul Daireleri''nde Afganistan gözlemlerine yer verdi.[1]

Eşinin Ankara'da görevlendirilmesinden sonra çalışmalarını Ankara’da Halkevlerinde ve Yardımsevenler Derneği'nde sürdürdü. Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde kadın meseleleri hakkında düzenli yazılar yazdı. 1933 yılında Cumhuriyet'in onuncu yılı nedeniyle Burla adlı üç perdelik piyesini yayımladı. Aynı yıl, dönemin kadın hareketindeki hakim görüşler ve gerçekleştirilen çalışmaları anlatan Yeni Türkiye’de Kadın adlı eseri basıldı. 1927-1935 arasında çeşitli vesilelerle yaptığı konuşmalardan oluşan bir seçkiyi Arkadaşlar (1936) adı ile yayımladı.

Tahsilini tamamlamamış olduğu için eleştirilen İffet Halim, eşinin İstanbul’daki Harp Akademisi’ne tayini ile İstanbul'a gelince Erenköy Kız Lisesi'ni açıktan bitirdi.[3] 1936-1940 arasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde yüksek öğrenim gördü. Fakültenin ilk mezunlarından biri oldu. Mezuniyetinden sonra İstanbul’da Ticaret Vekaleti’nin kurduğu Fiyat Murakebe Teşkilatı’nda çalışmak için başvurdu. Başvurusu başlangıçta kadın memur çalıştırılmadığı gerekçesi ile reddedildiyse de ısrarcı tutumu ile işe girdi ve uzun süre kurumda çalışmayı sürdürdü. Sırrı Yırcalı ile birlikte yazdığı Türkiye’de Fiyat Murakabesi, Mevzuat ve Tatbikat adlı çalışma 1944 yılında Maarif Derleme Müdürlüğü tarafından basıldı.[1]

Kadın hareketine hız vermek üzere 1947'de bir grup arkadaşı ile birlikte Kadın Gazetesi adlı dergiyi çıkarmaya başladı.[4] Bu yayının hem baş yazarlığını hem de sahipliğini üstlendi. Yakın arkadaşları Halide Nusret ve Şükûfe Nihal onunla birlikte çalıştı. İstanbul Fiyat Murakebe Teşkilatı'nda çalıştığı yıllarda karaborsaya karşı mücadele etmiş olan İffet Hanım, İstifçi adlı bir roman yazarak II. Dünya Savaşı esnasında devleti dolandıran organizasyonları ve karaborsayı ele aldı. Romanını Kadın gazetesinde tefrika etti.

1950'den sonra Kadınlar Birliği yeniden teşkilatlanınca Anadolu gezilerine katıldı. Türk Kadınlar Birliği İstanbul şubesinde başkan seçildi. Eşinin tayini ile yeniden Ankara'ya dönünce başkan vekilliği yaptı.[1] 1955'te Gazetecilik Lisesi ve Gazetecilik Yüksekokulu'nda çeşitli dersler verdi.[1] Kurduğu Kadın Dergisi, 1955'ten sonra Türk Kadınlar Birliği İstanbul Şubesi'nin yayın organı oldu ve 1979'a kadar yayımlandı.[3] İffet Hanım, Mart 1979'da derginin yönetimini Arslan Babal'a bıraktı ve dergi, Kasım 1979'da çıkan son sayısından sonra dergi kapandı.

Son yıllarında Türkiye’de Kadın Devrimi adlı kitabı yazdı. Bu kitap üzerine çalışırken alzheimer hastalığına yakalandı. 20 Ağustos 1993 tarihinde Fransız Hastanesi'nde 89 yaşında hayatını kaybetti.[1] Galip Paşa Camii'nde düzenlenen cenaze töreninin ardından Sahrayıcedid Mezarlığı'nda defnedildi.[3]

Konuyla ilgili yayınlar

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f "İffet Halim Oruz". tr.writersofturkey.net. 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2018. 
  2. ^ a b Tonga, Necati. "İffet Halim Oruz". teis.yesevi.edu.tr. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022. 
  3. ^ a b c Köse, Erdal (2006). "İffet Halim Oruz`un hayatı, sanatı, eserleri". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022. 
  4. ^ Serpil SANCAR, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Halide Nusret Zorlutuna</span> Türk yazar ve şair

Halide Nusret Zorlutuna, Türk şair, yazar, öğretmen.

<span class="mw-page-title-main">Bedri Rahmi Eyüboğlu</span> Türk ressam, şair ve yazar

Bedri Rahmi Eyüboğlu Türk ressam, yazar ve şairdir.

Yaşar Nabi Nayır, Türk şair, yazar ve yayıncıydı.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Seyfi Orhon</span> Türk şair, gazeteci, yazar, yayımcı, siyaset adamı

Orhan Seyfettin Orhon, Türk şair, gazeteci, yazar, yayımcı, siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">Leylâ Saz</span> Türk şair

Leyla Saz, Türk besteci, yazar, şair.

<span class="mw-page-title-main">Şükûfe Nihal</span> Türk şair

Şükûfe Nihal Başar, Türk şair, öğretmen, eylemci ve aktivisttir.

<span class="mw-page-title-main">Halit Fahri Ozansoy</span> Türk şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmen (1891-1971)

Halit Fahri Ozansoy, Türk şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmendir.

<span class="mw-page-title-main">Memet Fuat</span> Türk yazar ve eleştirmen

Memet Fuat , Türk eleştirmen, yazar, yayıncı ve eğitimci.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Ziya Ortaç</span> Türk yazar

Yusuf Ziyaettin Ortaç, Türk şair, yazar, edebiyat öğretmeni, yayımcı ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Enis Behiç Koryürek</span> Türk şair, öğretmen, diplomat ve bürokrat (1891- 1949)

Enis Behiç Koryürek, Türk şair, öğretmen, diplomat ve bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">Necati Cumalı</span> Türk yazar ve şair (1921-2001)

Necati Cumalı, Türk yazar, şair.

<span class="mw-page-title-main">Faruk Nafiz Çamlıbel</span> Türk şair, siyasetçi, öğretmen (1898 - 1973)

Ahmet Faruk Çamlıbel, Türk şair, siyasetçi, öğretmendir.

<span class="mw-page-title-main">Oktay Rifat</span> Türk şair, romancı ve oyun yazarı

Ali Oktay Rifat, Türk şair, oyun yazarı ve roman yazarı. Türk şiirinin en büyük isimlerinden birisi kabul edilir. Orhan Veli ve Melih Cevdet'le birlikte Garip Akımı'nın kurucularındandır. 1955 yılından itibaren İkinci Yeni adlı şiir akımına yönlenmiştir. Şiir dışında roman ve oyun türlerinde de eserler vermiştir. Şair Nazım Hikmet'in kuzenidir.

Ziya Osman Saba, cumhuriyet dönemi şair ve yazarı. Yedi Meşaleciler Hareketi'nin kurucularındandır. Şair olarak ün kazanan edebiyatçı, küçük hikâye türünde de eserler verdi.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Cevdet</span> Kürt asıllı doktor, ideolog ve çevirmen

Abdullah Cevdet Karlıdağ, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında ve cumhuriyetin kuruluş döneminde yaşamış siyasetçi, düşünür, göz doktoru, şair ve tercümandır.

<span class="mw-page-title-main">Sennur Sezer</span>

Sennur Sezer ; Türk şair ve belgesel anlatılar yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Müfide İlhan</span> Türkiyenin ilk kadın belediye başkanı

Müfide İlhan, Türk öğretmen ve siyasetçidir.

Neriman Hikmet Öztekin, Türk gazeteci ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Yaşar Nezihe</span> şair

Yaşar Nezihe Bükülmez, Osmanlı Türkü şair.

<span class="mw-page-title-main">Güzide Taranoğlu</span>

Fatma Güzide Gülpınar Taranoğlu, Türk yazar ve şair. Şiirlerini hem serbest tarzda hem hece ölçüsü kullanarak yazdı. Güzide Taranoğlu 1960'dan sonra ortaya çıkan toplumsal gerçekçi yazarların aksine şiirin ve sanatın ideolojilerin gölgesinde olmasını kabul etmemiştir.Toplumun acılarını ve sorunlarını işlemesi yönüyle toplumsal gerçekçilerden esinlenmiştir. Balkan Savaşları sonrasında İstanbul'a yerleşen Üsküplü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İlköğrenimini Ilgın'da, ortaöğrenimini İstanbul'da tamamlamıştır. Güzide Sultan, Toprak Ana, Sultan Şaire gibi lakaplarla da anılır.