İçeriğe atla

İdil Ön Bulgarları’nın Moğollar tarafından istilası

İdil Ön Bulgarları’nın Moğollar tarafından istilas
Tarih1223 (ilk), 1229–1230 (ikinci) ve 1236 (üçüncü)
Bölge
İdil Bulgar Devleti
Sonuç İlk baskınlar püskürtüldü, sonraki istilalar kesin bir Moğol zaferiydi
Coğrafi
Değişiklikler		 Bulgar toprakları Moğol İmparatorluğu'na eklendi
Taraflar
Moğol İmparatorluğuİdil Bulgar Devleti
Komutanlar ve liderler
Subutay
Cebe (1223)
Sunitay and Kukedey (1229–1230)
Batu ve Subutay (1236)		Çalbir Han
Puresh[]
Inäzor Purgaz[]
Çatışan birlikler
Ağırlıklı olarak atlı okçular ve diğer süvariler Bilinmiyor
Güçler
1223: 20.000'den az
1229: 20.000
1236: ~35.000[1][2]
Kayıplar
İlk saldırıda yenilgiye uğrayan hafif kayıplar Ağır

Moğolların İdil Bulgar Devleti'ni istilası 1223'ten 1236'ya kadar sürmüştür. Aşağı Volga ve Kama merkezli Bulgar devleti, tarihinin büyük bölümünde Avrasya'daki kürk ticaretinin merkeziydi. Moğol fethinden önce Novgorod ve Vladimir Rusları bölgeyi defalarca yağmalayıp saldırarak Bulgar devletinin ekonomisini ve askerî gücünü zayıflatmışlardı.[3] İdil Bulgar Devleti, 1223'ün sonlarında veya 1224'te Moğolları pusuya düşürdü[4] 1229-1234 yılları arasında birçok çatışma yaşandı ve Moğol İmparatorluğu 1236'da Bulgarları fethetti.

Moğol seferleri

1223 yılında Kalka Nehri Muharebesi'nde Rus ve Kuman / Kıpçak ordularını mağlup ettikten sonra General Subutay ve Cebe komutasındaki bir Moğol ordusu İdil Bulgar Devleti'ni ele geçirmek için gönderilmiştir. O dönemde Cengiz Han'ın birlikleri yenilmez görülüyordu. Ancak 1223'ün sonlarında (veya 1224'te) Bulgarlar, Moğollar ile savaşmış olabilir. Arap tarihçi İbnü'l-Esîr'in olayın olduğu yerden 1.800 km (1.100 mi) uzaklıkta Musul'da yazdığı kısa bir anlatım dışında tarihsel bir kayıt yoktur. Bulgarlarla yaşanan birkaç keskin çatışmanın ardından yorulan Moğollar, Volga'ya geri çekilmiştir. Bu arada Ruslar, zengin bölgeleri üzerinde üstünlük sağlamak için Bulgar Devleti'ne sürekli saldırıyordu. 1229 yılında Ögeday Han, bölgeyi fethetmek için Kukday ve Bubedey komutasındaki bir başka Moğol ordusunu gönderdi. Bu kuvvet, Ural Nehri'nde Bulgar sınır muhafızlarını mağlup etti ve yukarı Ural vadisini işgal etti. 1232'de Moğol süvarileri Başkırtya'nın güneydoğu kısmını ele geçirdi ve İdil Bulgar Devleti'nin güney kısımlarını işgal etti.

Batu Han liderliğindeki 25-35.000 kişilik Moğol kuvvetleri 1236'da Avrupa'yı işgal etmiştir.[1][2] Moğollar Bilär, Bulgar, Suar, Cükätaw ve İdil Bulgar Devleti'nin diğer birçok şehri ve kalesini kuşattı ve yağmalayıp neredeyse tüm sakinlerini öldürüyor veya köleleştirdiler. İdil Bulgar Devleti, daha sonra Altın Orda olarak anılacak olan Ulus Jochi'nin bir parçası oldu. Bölge daha sonra düklüklere bölündü; her biri sonunda Altın Orda'nın tebaası olarak çeşitli düzeylerde özerklik elde etti veya kazandı.

Nüfus transferi

Hayatta kalan tarım nüfusu bozkır topraklarını terk etmek zorunda kalmıştır. Çoğunluk Kama nehri kıyısına ve daha kuzeydeki bitişik bölgelere yerleşmiştir. Birkaç yıl önce Mari halkının yerleştiği Kazan çevresi, ("Kazan Tatar") nüfusunun çekirdeği haline gelmiştir. Kazan ve Çallı yeni büyük siyasi ve ticari merkezler haline gelmiştir.

Bulgar ve Cükätaw gibi bazı şehirler yeniden inşa edilmiştir, ancak bunlar esas olarak ticaret merkezleriydi ve nüfusun büyük bir kısmı Bolgar değildi.

İsyanlar

Moğollar, Rus topraklarını fethetmek için İdil Bulgar Devleti'ni terk ettikten sonra, soyluların önderliğindeki Bulgarlar isyan ettiler. Moğollar daha sonra geri dönüp isyanları bastırdılar.

Bölge üzerindeki etki

Bazı tarihçilere göre işgal sırasında ülke nüfusunun %80'inden fazlası öldürülmüştür. Geri kalan nüfus çoğunlukla kuzeydeki ormanlık alanlara (modern Çuvaşistan ve Tataristan bölgeleri) taşınmıştır. Bu bölgelerde bazı özerk dükalıklar ortaya çıkmıştır. İdil Bulgar Devleti'nin güney bozkır bölgelerine göçebe Kıpçaklar yerleşmiş olabilir ve tarımsal kalkınma ciddi bir düşüş yaşamıştır.

Zamanla İdil Bulgar Devleti'nin şehirleri yeniden inşa edilmiş ve Altın Orda'nın ticaret ve zanaat merkezleri haline gelmiştir. Başta ustalar ve zanaatkarlar olmak üzere bazı Bulgarlar zorla Saray'a ve Altın Orda'nın diğer güney şehirlerine sürülmüşlerdir. İdil Bulgar Devleti tarım ve el sanatlarının merkezi olarak kalmıştır.

Etnolinguistik etki

İdil Bulgar Devleti'nin nüfusunun çoğunluğu Müslümandı. Bulgar kültürünün etkisi altında giderek daha fazla göçebe Moğol ve Kıpçak, İslam'a geçti. Altın Orda Müslümanlarının kullandığı dil, tüm Müslüman Volga Bulgarları tarafından benimsenen Kıpçak diline dönüştü. Daha sonra Kıpçak ve İdil Bulgarcası karıştırılması sonucunda Altın Orda'nın edebi dili, şimdi Eski Tatarca olarak adlandırılan dil haline geldi ve sonunda modern Tatarcaya dönüştü. Bulgaristan'ın Müslüman olmayan nüfusunun bir kısmı, yerleştikleri bölgelerde yaygın olarak kullanılan Mari dilinden etkilenen Bulgar dilini koruyordu. Bu, modern Çuvaşça gelişmesine yol açtı.

Bazı tarihçiler, Moğolların yönetimi sırasında İdil Bulgar Devleti nüfusunun etnik yapısının değişmediğini, büyük ölçüde Bulgar ve kısmen Fin-Ugor olarak kaldığını öne sürerler. Alternatif olarak bazıları, bazı Kıpçakların ve Rusların zorla Bulgaristan'a yerleştirildiğini öne sürerler. Kuşkusuz, bazı Bulgarlar, nüfusu daha önce göçebe olan modern Astrahan Oblastı topraklarına zorla yerleştirildiler.

İdil Bulgar Devleti'nin Müslüman topluluğu kendilerine Müslüman (Möselmannar) demeyi tercih etti, ancak kendilerini göçebe Müslüman Kıpçaklardan ayırmak için Bulghar kelimesini kullandı. 19. yüzyıla kadar kendilerine Tatar demiyorlardı. Rus kaynakları başlangıçta Volga Bulgarlarını göçebe Tatarlardan ayırıyordu, ancak daha sonra "Tatar" kelimesi "Türk Müslüman" ile eşanlamlı hale geldi. Kendilerini birbirinden ayırmak için hanlıkların isimlerini kullanmaya başladılar: Kazan Hanlığı'nın halkı kendilerine Kazan halkı (Kazanlı ) diyordu; bu isim bozkır Tatarları ve Ruslar tarafından da kullanılmıştır.

Sonrası

14. yüzyılın ortalarında İdil Bulgar Devleti'nin bazı dükalıkları daha bağımsız hale geldi ve hatta kendi paralarını bastılar. Düklükler bazen Bulgar soyluları tarafından yönetiliyordu. 1420'lerde Gıyaseddin'in liderliğindeki Kasan Dükalığı (Kazan Ulus), Altın Orda'dan fiilen bağımsız hale gelmiştir. 1440'lı yıllarda Volga Bulgarlarının yaşadığı tüm topraklar Moğol hanedanları tarafından yönetilen Kazan Hanlığı'na dahil edilmiştir. Hanlık ayrıca Mari ve Çuvaş topraklarını da içeriyordu; Başkurtlar, Udmurtlar ve Mordvinler topraklarının yöneticileri Kazan'ın tebaası olarak kabul ediliyordu. Bunlar geleneksel olarak İdil Bulgar Devleti'nin ekonomik ve kültürel etkisi altında olan halklardı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b László, Markó (2000). Great Honours of the Hungarian State. Budapeşte: Magyar Könyvklub. ISBN 963-547-085-1. 
  2. ^ a b Liptai, Ervin (1985). Military history of Hungary. 2. Budapeşte: Zrínyi katonai Kiadó. ISBN 963-326-337-9. 
  3. ^ George V. Lantzeff – Russian Eastward Expansion before the Mongol Invasion, American Slavic and East European Review, Vol.
  4. ^ Allsen, Thomas T. – The Princes of the Left Hand: An Introduction to the History of the ulus of Orda in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries, Archivum Eurasiae medii aevi, 5 (1987), 5 – 40.
  • "Mongol invasion of Volga Bulgaria". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarları</span> Türklerin kıpçak kolundaki topluluk

Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Tataristan</span> Doğu Avrupa ve Kuzey Asyada yer alan federe yapı

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı ve Volga Federal Bölgesi'nin coğrafi sınırları içinde bulunan federal yapıdır. Rusya Federasyonu 2010 yılı nüfus sayımına göre 3.786.488 nüfusu ve 67.836 km2 alanı olan petrol ve maden zengini devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşlar</span>

Çuvaşlar (Çăvaşsem), Orta Volga bölgesinde özerk Çuvaşistan Cumhuriyeti'nde yaşamakta olan, Çuvaşça konuşan yaklaşık 2 milyon nüfuslu bir Türk halkıdır. Ortodoks Hristiyan olan iki Türk halkından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kıpçaklar</span> 11.-14. yüzyıllarda Doğu Avrupa, Balkanlar, Batı ve Doğu Anadolu, Kafkasya ve Orta Asyada yaşamış bir Türk halkı

Kıpçaklar veya Kumanlar, eski Türk halklarından biridir. Dilleri Kıpçakça olup üç kol halinde gelişim göstermiş ve daha sonra da Kıpçak dillerine kaynaklık etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türk tarihi</span> Türk topluluklarının ortak tarihi

Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklarının ve yabancı halkların arasında Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tâbiri yerine Ön Türk tabiri ile anılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">İdil Bulgar Devleti</span> 7. yüzyılda kurulmuş bir Türki devleti

İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Suvar (şehir)</span>

Suvar veya Suar,(Karahanlıca: صُڤَر suvar, İdil Bulgarcası: سُوار suvar‎), İdil Bulgar Hanlığına bağlı bir boy ve şehir.

<span class="mw-page-title-main">Bulgar (şehir)</span>

Bulgar (Bolğar),, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

Kazan Tatarları, Tatar halkını oluşturan ana etnik gruplardan birisidir. Tatarcada Kıpçak grubunun Kazan lehçesinde Türkçe konuşulmaktadır. Kazan Tatarlarının etnik temelini Türkler ve İmenkovski kültürünün temsilcileriydi.

<span class="mw-page-title-main">Lipka Tatarları</span>

Lipka Tatarları Polonya Tatarları, 6 asırlık bir zaman diliminde, günümüzde Polonya, Litvanya ve Belarus'un sınırları içerisinde yaşayan kendine özgü geleneklere ve yaşantıya sahip bir topluluktur. Tatarlar'ın ilk olarak Avrupa topraklarına göç etmeleri Altın Orda Devleti'nin içerisinde yaşadığı karışıklıklardan sonraki döneme denk gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk-Moğol geleneği</span> 14. yüzyılda Asyada etnokültürel bir sentez

Türk-Moğol veya Türk-Moğol geleneği; 14. yüzyılda Asya'da, Altın Orda ve Çağatay Hanlığı'nın yönetici seçkinleri arasında ortaya çıkan bir etnokültürel sentezdi. Bu hanlıkların yöneticileri olan Moğol soyluları, sonunda fethettikleri ve yönettikleri Türk halklarına asimile oldular ve böylece Türk-Moğollar olarak bilinmeye başladılar. Bu seçkinler, Moğol siyasi ve yasal kurumlarını korurken yavaş yavaş önceki dinleri olan Tengricilik'den ayrılıp İslam'ı ve Türk dillerini benimsediler.

Başkurdistan tarihi, Güney Ural ve çevresinde, tarihsel olarak Başkırlar'ın yaşadığı bölgeyi kapsıyor. Bölge, Başkurd, Başkurdistan, Bascardia, Fiyafi Başkurt, Pascatir ve benzeri varyantlar gibi çeşitli isimlerle bilinmektedir. Önceki isimlerde olduğu gibi, Başkurdistan'ın modern federal konusuna yerli Başkurt halkının ismi verilmiştir.

Bilär, İdil Bulgarları'nda yer alan bir Orta Çağ kentidir. İdil Bulgarları'nın Moğol istilası'ndan önce ikinci başkentiydi. Günümüzde Tataristan'ın Alexeeyevsky Bölgesi'ndeki Maly Cheremshan'ın sol kıyısında yer almaktadır. Bilyarsk'a uzaklığı 50 km, Kazan'a uzaklığı ise 150 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Tatar mimarisi</span>

Tatar mimarisi (tatar.), Tatar halkının uyguladığı mimari. Örnekleri Rusya Federasyonu'nun çeşitli bölgelerinde, Finlandiya ve Kazakistan'da görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kimek-Kıpçak Konfederasyonu</span>

Kimek-Kıpçak Konfederasyonu, Obi ve İrtiş nehirleri arasındaki bölgede Kimek ve Kıpçakların oluşturduğu bir Orta Çağ Türk devletidir. 9. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın başlarındaki Moğol istilasına dek hüküm sürmüştür.

Bu makale, Moğol İmparatorluğu ve ardılı devletlerin istilaları ve sonraki işgalleri sırasında Avrupa'da gerçekleşen çatışmaları listeler. Avrupa'nın Moğol tarafından istilası 13. yüzyılda gerçekleşti. Bu, Doğu Avrupa'nın çoğunun işgali ile sonuçlandı ve Geç Orta Çağ'dan erken modern döneme kadar çeşitli baskınlar, istilalar ve fetihler üç yüzyıl daha devam etti. Moğol ve Türk halklarının bir karışımına atıfta bulunan bir terim olan Türk-Moğol geleneği, tarihsel olarak genellikle Tatarlar veya Tartarlar terimleriyle biliniyordu. Başlangıçta Tatarlar, daha sonra Moğol İmparatorluğu tarafından boyun eğdirilen Tatar konfederasyonundan bir halktı.

<span class="mw-page-title-main">İdil-Ural</span> Rusyada bulunan bir tarihi bölge

İdil-Ural, kelimenin tam anlamıyla Volga-Ural, Doğu Avrupa'da, bugün Rusya'da bulunan tarihi bir bölgedir. Adı tam anlamıyla Tatar dilinde Volga-Urallar anlamına gelir. Sık kullanılan Rusça versiyonu Volgo-Uralye'dir. İdil-Ural terimi genellikle bu bölgedeki Rusya'nın 6 cumhuriyetini belirtmek için kullanılır. Bunlar: Başkurdistan, Çuvaşistan, Mari El, Mordovya, Tataristan ve Udmurtya'dır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.