İçeriğe atla

İdeografi

İdeografi, ideogram (Grekçe: ἰδέα idéa "fikir" ve Grekçe: γράφω gráphō "yazmak") veya kavram yazı, bir grafik semboldür ve belirli bir dil, özel kelimeler veya ifadelerden bağımsız olarak bir fikir veya kavramı temsil eder. Bazı ideogramlar, önceki gelenekle tanınabilir; diğerleri, anlamını fiziksel bir nesneye resim benzerliği aracılığıyla iletebilir ve bu nedenle aynı zamanda piktogram olarak da adlandırılabilir.

Sayılar ve matematik sembolleri ideogramlardır – 1 'bir', 2 'iki', + 'artı', = 'eşittir' ve benzeri (bakınız aşağıdaki "Matematik" bölümü). İngilizcede ampersand & 've' için kullanılır (birçok dilde olduğu gibi), % 'yüzde' ('oransal olarak'), # 'numara' (veya başka anlamlarda 'pound' gibi), § 'bölüm', $ 'dolar', € 'euro', £ 'pound', ° 'derece', @ 'at' vb. Bunlar, logogramlar yerine ideogramlardır çünkü sabit morfolojileri belirtmezler: Birçok farklı dilde okunabilirler, sadece İngilizce değil. Her zaman sadece bir tek okuma yolu olmayabilir ve bazı durumlarda tek bir kelime yerine karmaşık bir ifade olarak okunabilirler.

Terminoloji

Ayrıca bakınız: Logogram
Naxi halkı tarafından anısal edebiyatı ezberlemek için kullanılan Dongba sembolleri

Proto-yazıda, envanterler ve benzeri için fiziksel nesneler, stilize edilmiş veya geleneksel resimler veya resim sembolülerle temsil edilir. Örneğin, Geba açıklaması olmadan resmedilen Dongba sembolleri, Naxi dili'ni temsil edemez, ancak sözlü edebiyatı ezberlemek için bir yardımcı olarak kullanılır.[1] Bazı sistemler ayrıca soyut kavramları belirten ideogramlar veya semboller de kullanır.

Gineiform, Mısır hiyeroglifleri ve Çince karakterlerin karşılaştırmalı evrimi

Terim "ideogram", genellikle Mısır hiyeroglifleri, Sümerce çivi yazısı ve Çince karakterleri gibi yazı sistemi sembollerini tanımlamak için kullanılır. Ancak bu semboller, belirli bir dilin öğelerini, çoğunlukla kelimeleri veya morfemleri temsil eder (böylece logogramlardır), nesneleri veya kavramları değil. Bu yazı sistemlerinde, logografik sembollerin tasarımında çeşitli stratejiler kullanılmıştır. Resim sembolleri, kelimenin gönderdiği nesneyi tasvir eder, örneğin boğa kelimesini belirten bir ikon olan ʾālep "öküz" Sefit kelimesi. Soyut kavramları belirten bazı kelimeler ikonik olarak temsil edilebilir, ancak diğer kelimeler, benzer şekilde seslenen bir kelimenin sembolünü ödünç alarak rebus ilkesini kullanır. Daha sonraki sistemler, sembol seçmekte dilin seslerini temsil etmek için seçilmiş sembolleri kullanmıştır, örneğin ʾālep "öküz" için logogramın harf aleph olarak kullanılması, kelimenin başlangıç sesini temsil eden glottal stop. Hiyeroglifik ve çivi yazısı yazımındaki birçok işaret hem logografik hem de fonetik olarak kullanılabilir. Örneğin, Sümerce işaret DIĜIR (𒀭), diĝir 'tanrı', tanrı An veya an 'gökyüzü' kelimesini temsil edebilir.[2] Akatça karşılığı il- 'tanrı', Akatça šamu 'gökyüzü' veya hece an olabilir.

Çin karakterleri logogramlar olsa da, geleneksel sınıflandırmada iki küçük sınıf, köken itibarıyla ideografiktir:

  • Basit ideogramlar (指事字 zhǐshìzì) yukarı shàng "yukarı" ve aşağı xià "aşağı" veya üç sān "üç" gibi soyut sembollerdir.
  • Semantik bileşikler (会意字 huìyìzì) karakterlerin anlamsal kombinasyonlarıdır, örneğin gün míng "parlak", güneş rì ve ay yuè bileşenlerinden oluşur veya dinlenme xiū "istirahat", kişi rén ve ağaç mù bileşenlerinden oluşur. Modern Eski Çince fonolojisi anlayışına göre, araştırmacılar çoğu sembolün başlangıçta kısmen fonetik bir doğaya sahip olduğuna inanmaktadır.[3]

İdeogramların bir örneği, 1970'lerde Amerikan Grafik Sanatlar Enstitüsü tarafından AB Ulaştırma Bakanlığı'nın isteği üzerine geliştirilen 50 işaretin koleksiyonudur.[4] Sistem başlangıçta havaalanlarını işaretlemek için kullanıldı ve zamanla daha yaygın hale geldi.

Matematik

Matematik sembolleri bir tür ideogramdır.[5]

Önerilen evrensel diller

Çince ve Japonca karakterlerinin yanlış ilk tanımlamalarından esinlenen birçok Batılı düşünür, sembollerin kelimelerden ziyade kavramları belirttiği evrensel yazılı diller tasarlamaya çalıştı. Erken bir öneri, John Wilkins tarafından yazılan An Essay towards a Real Character, and a Philosophical Language (1668) adlı eserdir. Yakın bir örnek, Charles K. Bliss tarafından 1949'da tasarlanan ve 2.000'den fazla sembol içeren Blissymbol sistemidir.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

Wikimedia Commons'ta İdeografi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ Ramsey, S. Robert (1987). The Languages of China. Princeton University Press. s. 266. ISBN 978-0-691-01468-5. 
  2. ^ Michalowski, Piotr (2008). "Sümerce". Woodard, Roger D. (Ed.). The Ancient Languages of Mesopotamia, Egypt and Aksum. Cambridge University Press. ss. 6-46. ISBN 978-0-521-68497-2.  s. 12.
  3. ^ Boltz, William (1994). The origin and early development of the Chinese writing systemSınırlı deneme süresince özgürce erişilebilir, normalde ise abonelik gereklidir. American Oriental Society. ss. 67-72, 149. ISBN 978-0-940490-78-9. 
  4. ^ Semboller ve işaretler 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AIGA.
  5. ^ Rotman, Brian (2000). Mathematics as Sign: Writing, Imagining, Counting. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3684-8. 
  6. ^ Unger (2003), ss. 13–16.
  • DeFrancis, John. 1990. The Chinese Language: Fact and Fantasy. Honolulu: University of Hawaii Press. 0-8248-1068-6
  • Hannas, William. C. 1997. Asia's Orthographic Dilemma. University of Hawaii Press. 0-8248-1892-X (kağıt kapaklı); 0-8248-1842-3 (sert kapaklı)
  • Unger, J. Marshall. 2003. Ideogram: Chinese Characters and the Myth of Disembodied Meaning. 0-8248-2760-0 (ticaret kapaklı), 0-8248-2656-6 (sert kapaklı)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aritmetik</span> temel matematik dalı

Aritmetik; matematiğin sayılar arasındaki ilişkiler ile sayıların problem çözmede kullanımı ile ilgilenen dalı. Aritmetik kavramı ile genellikle sayılar teorisi, ölçme ve hesaplama kastedilir. Bununla birlikte bazı matematikçiler daha karmaşık çeşitli işlemleri de aritmetik başlığı altında değerlendirirler.

Utu, Akadca Şamaş adıyla da bilinen eski Mezopotamya Güneş tanrısıdır. Her gün dünyada olan biten her şeyi gördüğüne inanıldı ve adaletten ve gezginlerin korunmasından sorumluydu. İlahi bir yargıç olarak, yeraltı dünyasıyla ilişkilendirilebilirdi. Ek olarak, tipik olarak hava tanrısı Adad ile birlikte kehanet tanrısı olarak hizmet edebilirdi. Evrensel olarak birincil tanrılardan biri olarak kabul edilirken, özellikle Sippar ve Larsa'da saygı görüyordu.

Akadca, Doğu Sami dillerine ait Antik Mezopotamya'da, özellikle Asur ve Babil imparatorluklarında kullanılmış ölü dil. Dil, kayda geçmiş ilk Sami dili olup, aslen soysal açıdan akraba olmadığı Sümerce için kullanılmış çivi yazısı ile yazılmıştır. Akadca ismini Akad İmparatorluğu'nun başkenti Akad şehrinden almıştır. Bir izole dil olan Sümerce ve Akadcanın birbirleri üzerindeki karşılıklı etkileşimleri, bu iki dilin bir dil birliği içerisinde sınıflandırılmasına yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Animizm</span> Nesnelerin, yerlerin ve yaratıkların hepsinin ayrı bir ruhani öze sahip olduğuna dair dini inanç

Animizm ya da Canlandırmacılık, doğanın bir bütün olarak ve her varlığın teker teker maddi varlığının ötesinde bir de ruha sahip olduğunu kabul eden görüş. Animizm, hayvanları, bitkileri, kayaları, nehirleri, hava sistemlerini, insan eserlerini ve bazı durumlarda sözcükleri canlı, fail ve özgür iradeye sahip olarak kabul eder. Animizm bir din olmaktan öte bir din sistemidir. Animizm, mantıksal temellerin ve prosedürlerin ötesinde doğaüstü evrene odaklanan metafizik bir inançtır ve özellikle maddi olmayan ruh kavramına odaklanır.

Sümerce, Sümerlerin ana dili. Güney Mezopotamya'da MÖ 4000 yılında konuşuluyordu. MÖ 2000'li yılların başlarında yerini konuşma dili olarak Akadcaya bıraktı ancak Mezopotamya'da MS 1. yüzyıla kadar kutsal, şölensel, edebî ve bilimsel bir dil olarak kullanılmaya devam etti. Daha sonra ise bu dil 19. yüzyıla kadar unutuldu. Mezopotamya'da konuşulan diğer dillerin aksine Sümercenin izole dillerden olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Yazı sistemi</span> kağıda veya başka bir ortama kaydedilmiş görsel dillerin sistemi, dilde ifade edilebilecek ögeleri temsil etmek için kullanılır

Yazı sistemi, bir dildeki unsurları ve tarif edilebilir durumları temsil etmek için kullanılan bir çeşit semboller sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Piktogram</span> Anlamını fiziksel bir nesneye olan resimsel benzerliği aracılığıyla ileten ideogram

Piktogram ya da piktograf bir eşyayı, bir objeyi, bir yeri, bir işleyişi, bir kavramı resmetme yoluyla temsil eden semboldür. Bu sembollere dayalı yazı sistemine "piktografi" denir.

<span class="mw-page-title-main">Hiyeroglif</span> antik bir yazı türü

Hiyeroglif, antik döneme ait bir yazı sistemi. Birçok türü olan hiyerogliflerin en bilinen türü Mısır hiyeroglifleridir. Ayrıca Luvi hiyeroglifleri ve Urartu hiyeroglifleri de bu yazı sisteminin Mezopotamya'da kullanılan diğer örneklerindendir. Girit hiyeroglifleri ise Girit Uygarlığı tarafından kullanılan başka bir tür hiyerogliftir.

<span class="mw-page-title-main">Çivi yazısı</span> ilk yazı türü

Çivi yazısı, kilden yapılma tabletlerin üzerine resimler ya da harf görevi gören ve sesleri temsil eden semboller ile özel bir teknikle yazılan; papirüsün bulunması ile son bulan tarihteki ilk yazı sistemidir. Maden Çağlarının sonunda, yaklaşık MÖ 3500'lerde Sümerler tarafından icat edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yazı</span> bir dilin metinsel olarak ifade edilmesi

Yazı, belirli işaretler kullanılarak kişiler arasında görsel tabanlı iletişim kurulmasını sağlayan bir araçtır. Yazı sistemi, dilbilgisi ve anlambilimde olduğu gibi konuşma ile aynı yapılara dayanan, ancak her kültüre özgü yazım sistemine bağlı ek kısıtlamalara ve kurallara sahip bir teknoloji biçimidir. Yazma faaliyetinin sonucu çıkan ürün metin, bu metnin yorumlayıcısı veya gözlemleyicisi ise okur veya okuyucu olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Sembol</span> bir fikri, süreci veya fiziksel bir varlığı temsil eden bir şey

Sembol veya simge, kavramın uzlaşımsal olarak betimlendiği gösterge türü. Bir düşüncenin, nesnenin, niteliğin, niceliğin vb. ruhbilimsel ve düşünbilimsel açıdan betimlenmesi simgesel anlam taşıyan yapay bir belirtidir. Tüm simgeler doğaları itibarıyla kavramsal olup, sözel, görsel ya da sayısal olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Luvice</span>

Luvice veya Luvi dili Anadolu dillerine mensup bir dildir. Aynı zamanda Hititlerin de hiyeroglif yazılarında kullandıkları dildir. Mısır ve Girit hiyeroglif yazısından farklı olan bu hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.

Piaget Teorisi; bilme, anlama, yorumlama ve öğrenme eylemlerini gerçekleştirmeyi sağlayan zihinsel etkinliklerin genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır hiyeroglifleri</span>

Mısır hiyeroglif yazısı, birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilecek yüzlerce sembolden oluşur. Her işaret belli bir sesi veya nesneyi temsil eder. Bu yazı soldan sağa veya sağdan sola ya da yukarıdan aşağı yazılabilir, okumak için ölçüt sembollerdeki insan ya da hayvan figürlerinin baktıkları yöndür. Mısır hiyerogliflerinde 700'den fazla işaret bulunmaktadır. Bu yüzden de okuma yazma oranı düşüktür. Çünkü hiyeroglif bir harf yazısı değildi. Bunlar için yazıcı adlı bir meslek vardı. Bu insanlar uzun bir eğitimden geçerlerdi. Ayrıca hiyeroglif öyle zor bir yazıydı ki sanat halini almıştı.

<span class="mw-page-title-main">Maya yazısı</span>

Bulgular MÖ 3. ve 4. yüzyıllarda bile Mayalar'ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir. Maya yazısından önce de Orta-Amerika'da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları bilinmektedir. Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır. Bununla birlikte 5 Ocak 2006'da National Geographic tarafından yayımlanan Maya yazısı inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir. Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar'ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur. Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19. yüzyılın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960'lı ve 1970'li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Quipu</span>

Quipu, Güney Amerika And Dağları bölgesindeki birçok kültür tarafından tarihsel olarak kullanılan tellerden yapılmış kayıt tekniğidir. Bir quipu genellikle pamuk veya devegil liflerinden oluşuyordu. İnka halkı onları veri toplamak ve kayıt tutmak, vergi yükümlülüklerini izlemek, nüfus sayımı kayıtları, takvim bilgileri toplamak ve askeri organizasyon için kullandı. Kordonlar, düğümler halinde kodlanmış sayısal ve diğer değerleri, genellikle on tabanlı bir konum sisteminde depoladı. Bir quipu'nun yalnızca birkaç veya binlerce teli olabilir. Quipus'un konfigürasyonu "sicimli paspaslarla karşılaştırılmıştır. Arkeolojik kanıtlar ayrıca ince oyulmuş ahşabın renkli kordonların ekleneceği ve belki de daha sağlam bir taban olarak kullanıldığını göstermiştir. Nispeten az sayıda quipu günümüze ulaşabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Glif</span>

Tipografide glif, karakterleri yazı içinde temsil ve diğer karakterlerden ayırt eden simgelere verilen addır. Bir karakter tek bir glifle gösterilebildiği gibi, birden fazla karakter de tek bir glifle gösterilebilir. Ayrıca tek bir karakter yerine göre değişik gliflerle gösterilebilir. Yazı içinde kullanılan bir işaretin glif olarak adlandırılması için o işaretin ayırt edici bir işlevinin olması, yani o karakteri diğer karakterlerden ayırması veya yazıya kültürel ve sosyal kullanımdan kaynaklanan özel bir anlam katması gerekmektedir.

Harezm dili veya Harezmce, Soğdca ile yakından ilgili, soyu tükenmiş bir Doğu İran dilidir. Dil, Ceyhun yakınlarında bulunan Harezm bölgesinde konuşulmuştur.

<i>Dingir</i> Unicode karakteri

Dingir, "tanrı" veya "tanrıça" anlamına gelen Sümerce bir kelimedir. "Dingir"in çivi yazısı işareti en çok dinî isimler ve ilgili kavramlar için belirleyici olarak kullanılır ve bu durumlarda telaffuz edilmez ve Dİnanna örneğinde olduğu gibi geleneksel olarak "D" üst simge olarak çevrilir.

Fonetik transkripsiyon, semboller kullanılarak konuşma seslerinin her birinin bir karakterle gösterilmesidir. Fonetik transkripsiyonun en yaygın hali, bir fonetik alfabe kullanılarak yapılan çeşididir, bunun en bilineni Uluslararası Fonetik Alfabe’dir (IPA).


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.