İçeriğe atla

İdari bölünüş

idari bölümler haritası

İdari bölünüş, ülkelerin daha kolay yönetilebilmesi için çeşitli bölümlere ayrılmasına idari bölünüş denir. Ayrıca ulus altı birim olarak da adlandırılır. Her ülkede idari bölünmeler aynı değildir. Örneğin bir ülke il ya da ilçeye ayrılırken; bir diğeri ise sadece belediye gibi en temel birime ayrılabilir.

Türkçe terimler

Geçmişte büyük ve küçük tüm devletlerde olduğu gibi Türk Cumhuriyetlerinde de ülkelerin yönetimi için idari bölümlemeler yapılmış ve bu yapılardan bazıları günümüze kadar gelmiştir. İdari bölünmeler tüm ülkelerde aynı adlandırılmadığı gibi aynı ülke içerisinde de bazen farklılıklar oluşmaktadır.

Türkçede kullanılan idari bölüm ve yerleşim yerleri adı listesi;

İdari bölümler

Yerleşim yerleri

Belediyeler

Bazı ülkelerde belediyeler bir idari bölüm olarak kabul edilir.

  • Büyükşehir belediyeleri
  • Belediyeler
  • Kırsal belediyeler

Türk devletlerinde kullanılan terimler

  • Aymak: Uygurcada eskiden il anlamında kullanılırdı. Hakasça'da ilçe karşılığı olarak da kullanılır. Kazakça'da idari bölge karşılığı olarak da kullanılır.
  • Awdan (аудан[1]): Kazakistan'da ilçe (rayon) karşılığı olarak kullanılır.
  • Wilayet: Uygurca'da il karşılığı olarak kullanılır.
  • Viloyat: Özbekistan'da il karşılığı olarak kullanılır.
  • Nahiye: Uygurcada ilçe karşılığı olarak kullanılır.
  • Tuman: Özbekçe'de ilçe karşılığı olarak söylenir.
  • Yéza: Uygurca'da kaza karşılığı kullanılır.
  • Kent: Uygurca'da köy karşılığı kullanılır.
  • Hakim: Türk dillerinde yaygın olarak akim olarak söylenir. (Kazakça. äkim / әкім, Kırgızca akim / аким, Uygurca ھاكىم/Hakim, Özbekçe hokim / хоким). Belirli büyüklükteki bir idari yerleşim yerinin yöneticisi anlamında kullanılır. Vali, kaymakam gibi.
  • Kala: Orta Asya ve Kafkasya'da şehir anlamında kullanılır.

Kaynakça

  1. ^ "Қате | Орысша-қазақша және қазақша-орысша онлайн сөздік". sozdik.kz. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

İlçe, Türkiye Cumhuriyeti'nin idari bölünmesinde, ilden sonra gelen idari birimdir. İlçenin idari amiri kaymakamdır. İlçe il kelimesine "çe" küçültme eki getirilerek türetilmiştir. Anlam olarak “küçük il” demektir. İlçenin eski adı kazadır. İlçenin idari merkezi olan ve ilçenin kurumlarının yer aldığı yerleşmeye ilçe merkezi denir. İlçe merkezi, Mersin iline bağlı Tarsus örneğinde olduğu gibi büyük bir kent, Erzurum iline bağlı Şenkaya örneğinde olduğu gibi köy büyüklüğünde bir yerleşme de olabilir. Türkiye'de idari birim ile bu idarimi birimin merkezi olan yerleşme genel olarak aynı adı taşımaktadır. Örneğin Ünye ilçesinin idari merkezi olan yerleşmenin adı da Ünye'dir. Oysa eskiden idari birimin (ilçe) adı ve merkezinin adı farklı olabilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Taşkent</span> Özbekistanın başkenti

Taşkent, Özbekistan'ın başkenti ve büyük şehridir. Bu şehir, Özbekistan'ın kuzeydoğu kesiminde yer almaktır ve şehrin yüzölçümü 334,8 km2 'dir. 2021 yılı sayımlarına göre şehrin nüfusu 2.694.400'dir. 2018 yılı verilerine göre Taşkent'in GSYİH'sı $2,74 milyar olup, onu Özbekistan'ın en büyük GSYİH'ye sahip şehri yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Uygurca</span> Uygur Türkçesi

Uygurca veya Yeni Uygurca, Uygurlar tarafından konuşulan, Türk dillerinin Uygur grubunda yer alan bir dil.

<span class="mw-page-title-main">Yönetim merkezi</span> bölgesel yönetimin veya bir devletin merkezi yönetiminin bulunduğu yer

Yönetim merkezi, bir bölgesel yönetimin veya yerel yönetimin merkezi, bir ilçe kasabası veya bir belediyenin merkezi yönetiminin bulunduğu yerdir.

Belde, Türkiye Cumhuriyeti'nin idari yapılanmasında yönetsel açıdan köy ile ilçe arasında, bucaktan aşağı ya da eşiti bir konumda yer alan yerel yönetim birimine verilen ad.

Bucak veya nahiye; coğrafya, ekonomi, güvenlik ve mahalli hizmet bakımlarından aralarında ilişki bulunan kasaba ve köylerden meydana gelen, ilçeden küçük idari bölüm.

<span class="mw-page-title-main">Belediye</span>

Belediye, kurumsal bir yapısı ile bölgesel ya da ulusal kanunlar tarafından kendisini yönetme hakkı tanınan idari bölünüşdür. Belediye ifadesi aynı zamanda; bir şehir veya ilçenin temizlik, aydınlatma, su ve elektrik gibi ortak ihtiyaçlarını ve hizmetlerini gören örgüt anlamında da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İli Nehri</span>

İli,, Orta Asya'da Kazakistan ve Uygur Özerk Bölgesi'nin batı bölümlerinden geçen bir nehirdir. 815 kilometresi Kazakistan sınırlarında olmak üzere, toplam 1439 kilometre uzunluğundadır.

<span class="mw-page-title-main">Gulca</span>

Gulca ya da Çince ismiyle Yining, Sincan Uygur Özerk Bölgesi içinde İli Kazak Özerk İlinde Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir şehirdir. Gulca İli Kazak Özerk İli'nin başkenti, İli Nehri'nin sağ kıyısında bulunur.

Çin'in büyük nüfusu ve yüzölçümü nedeniyle idarî bölümleri antik çağlardan beri çeşitli düzeylere ayrılmıştır. Çin'in anayasasına göre üç de jure idarî bölüm olmasına rağmen günümüzde beş de facto idarî bölüm bulunmaktadır: eyalet, il, ilçe, belde ve köy.

Türkiye'nin idârî bölümleri, coğrâfî durum, ekonomik şartlar ve kamu hizmetlerinin gerekleri göz önünde bulundurularak oluşturulmuş olup, Türkiye'deki en büyük idârî birim "il" olarak belirlenmiştir. İller de ilçelere ayrılmıştır. İl ve ilçelerin sınırları belirlenmiştir. Ancak belde, bucak, köy gibi daha küçük yerleşim birimlerinin belli sınırı yoktur. Bu yerleşim birimlerinde sadece merkez ve merkez çevresindeki yerler kullanılmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasî birimleri ve bölümleri arasında aşağıdakiler bulunur:

<span class="mw-page-title-main">Yer İyesi</span>

Yer İyesi – Türk, Altay ve Moğol mitolojilerinde arazi ve toprağın koruyucu ruhu. Cer (Çer) İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi de denir. Eşanlamlı olarak Orun İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi tabiri de kullanılır. Moğollar Gazar Ezen derler. Toprağın koruyucu ruhudur.

<span class="mw-page-title-main">Çedi-Göl (il)</span>

Çedi-Höl (Yedigöl) İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Hovu-Aksı. Eski bir şehir yerleşimi üzerindedir.

Genellikle, yerel idari birim (YİB) ülkelerin alt düzey idari bölünüşüdür, il, bölge ya da ilçeden alt düzeyde sıralanmaktadır. Tüm ülkelerin yerel idare bölgeleri bu şekilde tarif edilmez, ama bunun tanımlayıcı olması için ilçeler, belediyeler, vb. başvurmak için herhangi bir yere uygulanabilir.

Hinterland "arkasındaki toprak parçası" anlamındaki Almanca bir kelimedir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kore'nin idari bölümleri</span>

Güney Kore'nin idarî bölümleri, üç hiyerarşik düzey halinde düzenlenmiştir. İl düzeyinde 8 il, bir özel özerk il, bir özel şehir, 6 metropol şehri ile bir özel özerk şehre ayrılmaktadır. Bu bölümler ise şehir, ilçe, semt, kasaba, belde, mahalle ve köy olmak üzere daha küçük bölümlere ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kore'nin idari bölümleri</span>

Kuzey Kore'nin idari bölümleri, üç hiyerarşik düzey halinde düzenlenmiştir. Bölümlerin çoğunun Güney Kore sisteminde eşdeğerleri bulunmaktadır. Birinci düzeyde 9 il, iki doğrudan yönetilen şehir ve üç özel idari bölüm bulunmaktadır. İkinci düzey bölümler ise şehirler, ilçeler, semtler ve bölgelerdir. Bu bölümlerde üçüncü düzey idari bölümler olan kasaba, mahalle, köy ve işçi bölgelerine ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fransa'nın belediyeleri</span>

Fransa'nın belediyeleri, Fransa'nın en küçük idari bölümleridir. Belediyeler genellikle şehir veya köylere karşılık gelir. Belediye sistemi Fransız Devrimi'nin ardından kurulmuştur. Belediyelerin yüzölçümleri ve nüfusları önemli ölçüde değişmekte olup 2,2 milyon nüfusluk Paris gibi bir şehir, 10.000 nüfusluk bir kasaba veya 10 kişilik mezra da olabilmektedir. Buna karşın altı yılda bir seçilen belediye meclisi ve belediye başkanı olmak üzere tüm belediyelerin yönetim sistemi aynıdır.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya'nın belediyeleri</span> Brezilyanın en küçük idari bölümleri

Brezilya'nın belediyeleri, Brezilya'nın en küçük idari bölümleridir. Belediyeler, Brezilya'daki yerel yönetim düzeyini temsil etmektedirler.