İçeriğe atla

İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi

Koordinatlar: 41°00′33″K 28°56′59″D / 41.00917°K 28.94972°D / 41.00917; 28.94972
İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi
Jacques Pervititch'in 1936 tarihli haritasındaki çeşme ve çevresi
Harita
Genel bilgiler
DurumYıkılmış
TürDuvar çeşmesi
KonumFatih, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°00′33″K 28°56′59″D / 41.00917°K 28.94972°D / 41.00917; 28.94972
Yaptıranİbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım
Tamamlanma1906 ya da 1907
Yıkılma1956
Teknik ayrıntılar
MalzemeMermer
Su kaynağıKırkçeşme suyu

İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi.

Tarihi

Mirliva İbrahim Hakkı Paşa ile eşi Tiryal Hanım tarafından 1906 ya da 1907 yılında yaptırıldı.[a][1][2] Çeşme, kaynağını Kırkçeşme suyundan alıyordu.[2] 1943'te yayımlanan eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, çeşmenin işlevsiz olduğunu kaydetmişti.[1]

Avlusunun kapısına bitişik olduğu Çakır Ağa Camii ile birlikte 1956'da, Millet Caddesi'ne bağlanan Namık Kemal Caddesi'nin genişletilmesi sırasında yıkıldı. Tarihçi Necdet İşli, çeşmenin kitâbesinin yedi parça halinde Canbaziye Camii'nin bitişiğindeki kitâbesiz çeşmeye konulması amacıyla camiye taşınsa da bunun gerçekleştirilmemiş olmasından ötürü caminin hazîresinde parçalar halinde bulunduğunu yazar. Günümüzde bu kitâbe parçaları, Amcazade Hüseyin Paşa Külliyesi'ndeki Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi koleksiyonunda bulunur.[3]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Fatih ilçesinin Aksaray Mahallesi'nde, Çakır Ağa Camii Sokağı üzerinde yer alan; Çakır Ağa Camii'nin avlu kapısına bitişik bir duvar çeşmesiydi. Mermer kaplamalı çeşmenin sülüsle yazılan kitâbesi iki kısımdan oluşuyordu. Yarım daire şeklindeki üstteki kısımda Enbiyâ Suresi'nin 30. ayeti vardı:[2][4]

Metin
Çeviri yazı

Ve cealna minel mai külli şey'in hayy

Çeviri

Allah, her canlıya sudan hayat verdi

Alttaki kısımda ise tek satırlık yapım kitâbesi vardı:[2]

Metin
Çeviri yazı

Merhûm İbrâhim Hakkı Pâşâ ve halîlesi Fatma Tiryâl Hanımın hayrâtıdır
1324

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 1324 yılı, miladi takvimde 1906 ya da 1907'ye denk gelir.

Kaynakça

  1. ^ a b Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). "329 - Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 1. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 302. 
  2. ^ a b c d Bulut, Nazlıgül, (Ed.) (2010). "Hakkı Paşa/Fatma Tiryal Hanım Çeşmesi". Fatih'in Kayıp Çeşmeleri-I. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü. ss. 72-73. 
  3. ^ Bayram, İlker; Göktürk Çetinkaya, Selma (2022). "Menderes Hükümeti Döneminde Vatan ve Millet Caddeleri Yapılırken Yıkılan Camiler". Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 13 (26): 149-174. doi:10.47129/bartiniibf.1139515. 
  4. ^ "İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi". Kitabelerin Kitabı Fatih (PDF). İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı. 2016. s. 735. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gazi Atik Ali Paşa Camii</span>

Atik Ali Paşa Camisi ve Külliyesi, II. Mahmud Türbesi'nden Çarşıkapı'ya uzanan Yeniçeriler Caddesi üzerindedir. Külliyenin inşa edildiği alan, Bizans döneminde I. Konstantin tarafından yaptırılan dikilitaşın bulunduğu Konstantin Forumu’nun sınırları içindedir. Külliyenin banisi aslen Bosnalı olan “Hadım, Tavaşi, Şehit, Eski” lakapları ile de anılan ve iki defa sadrazam olup 1511’de Şah Kulu Vakasında şehit olan Atik Ali Paşa’dır. Külliyenin Vakfiyesi 1509 tarihlidir. Cami, “Sedefçiler”, “Eski Ali Paşa”, “Çemberlitaş”, “Dikilitaş”, “Vezirhanı” ve “Sandıkçılar Camisi” isimleriyle de tanınır. Fetih sonrası İstanbul’un en eski eserlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Odabaşı Camii</span>

Odabaşı Camii, Has Odabaşı Camii ya da Has Odabaşı Behruz Ağa Cami; bir Mimar Sinan camisidir. Etrafındaki yerleşim bölgesi de Odabaşı semti olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kocamustafapaşa Sümbül Efendi Camii</span> İstanbulda cami

Kocamustafapaşa Camii, eskiden Ayios Andreas en te Krisei Manastırı ya da kısaca Aziz Andrea Manastırı, halk arasında Sümbül Efendi Camii ya da Sümbül Efendi Türbesi olarak bilinir. Resmî adı Pîr Yusuf Sümbül Sinan Âsitânesi'dir. İstanbul'un Kocamustafapaşa semtinde Doğu Roma döneminden kalma dinî bir yapıdır. Manastırın ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte içinde bulunan 6. yüzyıla ait parçalar ve sütun başlıkları burada 6. yüzyılın bir ibadet yerinin olduğunu ispatlamaktadır. Manastır adını Bizans halkına Hristiyanlığı kabul ettirdiğine inanılan Hagios Andreas en te Krisei adındaki havariden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hekimoğlu Ali Paşa Camii</span>

Hekimoğlu Ali Paşa Camii, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Cerrahpaşa mahallesinde Kızılelma caddesi ile Hekimoğlu Ali Paşa caddesi kavşağında Osmanlı dönemi, 18. yüzyıla özgü bir camidir. Külliyesi ile birlikte klasik Türk mimarisinin son eseri olarak kabul edilir. 1734-1735 yılları arasında inşa edilmiştir. Üç kere sadrazamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa adına yapılmıştır. Mimarları Çuhadar Ömer Ağa ile Hacı Mustafa Ağa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Zal Mahmud Paşa Camii</span> Mimar Sinanın yaptığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliye

Zal Mahmud Paşa Camii İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut'un Mimar Sinan'a yaptırdığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmediye Camii (Fatih)</span> İstanbulda bulunan bir cami

Ahmediye (Orta) Camii İstanbul'un Fatih ilçesinde İskenderpaşa mahallesindedir. Bir başka İstanbul Ahmediye Camii Üsküdar'da bulunmaktadır. Yeniçeri Ortaları için Pargalı İbrahim Paşa tarafından yaptırılan İskenderpaşa muhtarlığına bitişik sekizgen Ahmediye (Orta) Camii'nin ilk yapım tarihi 1527'dir. 1826 yılındaki Yeniçeri Ocaklarının topa tutulması esnasındaki yıkılışlardan sonra yeniden yapılışı ise üzerindeki kitabeye göre 1913'tedir. Vatan Caddesi'nden Fatih'e yukarı çıkan Aile Sokağı'nın Öksüzler Sokağı ile Karakadı Sokağı'nın çapraz kesişme noktasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Horhor Çeşmesi (Kırma Tulumba Sokağı)</span> Fatihteki bir çeşme

Horhor Çeşmesi ya da Horhor Acı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Kaynaklar, I. Süleyman tarafından yaptırıldığı ya da daha öncesindeki döneme ait olduğuna dair farklı görüşler öne sürer. Üzerindeki onarım kitabesine göre 27 Mart 1876 tarihi civarında onarım gördü. Muslukları olmasa da 1966'ya kadar suyu akan çeşmenin tepesinde 2008 yılında yıkılana kadar ahşap bir ev vardı.

Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesindeki kayda değer çeşmeler şu şekildedir:

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1852 ya da 1853 yılında yaptırılan çeşme; 1986'da Kadıköy Belediyesi, 1994-1995 yıllarında ise Mühürdar Lions Kulübü tarafından onarıldı.

İbrahim Hilmi Tanışık, İstanbul ve Bursa'daki çeşme, cami ve kitâbeler üzerine çalışmaları olan ve iki ciltlik İstanbul Çeşmeleri adlı eseriyle tanınan yazar ve kent araştırmacısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Ağa Çeşmesi</span>

Kethüda Yahya Ağa Çeşmesi, Yahya Ağa Çeşmesi ya da Hatipzâde Yahya Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde yer alan bir çeşmedir. O dönem, Osmanlı Sadrazamı Hekimoğlu Ali Paşa'nın kâhyası Yahya Ağa tarafından 1732 ya da 1733 yılında yaptırıldı.

Seyyid Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir çeşmedir. Günümüzde Erenköy ile Bostancı mahalleleri arasında uzanan Şemsettin Günaltay Caddesi üzerinde yer alıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Öküz Mehmed Paşa Camii</span> İstanbulda cami

Öküz Mehmed Paşa Camii, İstanbul ili Fatih ilçesi Hırka-i Şerif mahallesinde Melek Hoca Caddesi üzerinde bulunan Osmanlı dönemi camidir. Karagümrük semtinde doğan 17. yüzyıl sadrazamı ve I. Ahmed'in damadı Öküz Mehmed Paşa tarafından 1617'de ahşap olarak yaptırılmıştır. 1729'daki Büyük Balat Yangını'nda tamamen yanmıştır. Bu tarihten sonra yıllarca sadece temel kalıntılarının bulunduğu cami arsasında 1987'de betonarme olarak yeniden yapılmıştır.

Mahmud Efendi Çeşmesi ya da Mahmud Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1538 ya da 1539 yılında yaptırılmıştır.

Abdi Kaptan Çeşmesi ya da Gedik Abdi Kaptan Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1622 ya da 1623 yılında yaptırılmıştır.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)</span> Fatihteki yıkılmış bir çeşme

Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.